Халықаралық миграция

                 Адамдардың территориялық қозғалысы  бір елдің ішінде немесе елдер  арасында жүзеге асуы мүмкін.Сондықтан миграцияның негізгі екі типін бөліп көрсетуге болады-мемлекетаралық және мемлекет ішіндегі.Мемлекетаралық миграция типі атауы айтып тұрғандай екі немесе оданда көп мемлекеттер арасындағы жүзеге асатын миграция.Мемлекет ішіндегі миграция дегеніміз-халықтың бір мемлекет ішінде аудандар арасында,қалалар арасында,ауылдар арасында және әр түрлі аумақтар арасындағы миграция.

                 Бұл қозғалулар мемлекеттік шекарадан  аспайтын болады ішкі миграцияға  сол мемлекеттің халқы,өздерінің  азаматтығын ауыстырмай қатысады халықаралық тәжірибеде пайдаланылатын статистикалық стандарттармен салыстырымдылығын қамтамасыз етуге міндетті.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 Халықаралық миграция туралы статистикалық есепті ұйымдастыру

                2.1 Халықаралық миграцияны статистикалық органдарда есепке ал

 Қазіргі кезде барлық ішкі  мигранттардың 60%-ке жуығы үйленбеген 16 жастан 29 жасқа дейінгі жастарға тиеді.Осы жастағы топтар қазақ жастары арасында үлкен орын алады.Бұлардың тұрмыс құруымен бала тууды кейінге қалдырады бұған жұмысқа тұруды және тұрғын проблемалары әсер етіп отыр.

                 Мигранттардың арасында үйленбеген  еркектердің көп болуы көшіп келген региондағы тұрғындардың жыныстық-жастық құрылымдарының бұзылуына әкеп соқтырады.Бұл аудандарда семья құрудыңмүмкін емес болғандығынан тұрғындардың қайта қайту ағыны болады.Миграцияның жыныстық құрылымының  территориялық бөлінуі  кезінде ескерген жөн,себебі бұл сол региондағы демографиялық процестердің келешекте даму ағынына тікелей әсер етеді.

                  Мысалға-Қазақстанның ірі қалаларында  жас бала туу жасындағы әйелдер  саны көп Алматының өзінде  әйелдер 100 мыңға көп оның ішінде 22 мыңы қазақ әйелдері.

                   Сонымен қатар ішкі миграция  жұмыссыздыққа әкеліп соқтырады.

Жастар арасында қарқынды өсіп жатқан жұмыссыздықты жою үшін арнайы құрылған және кең торабты кәсіби техникалық училище (ПТУ),СУЗдар және ВУЗ сиақты оқу орындарының көп болуы қажет.Бірақ қазіргі кезде біз мұндай торабтардың азайып кетуін байқап отырмыз.Айта кететін жай  миграция процестерінде ең басты орынды прописка мен тұрғын үй мәселелері алып отыр.Сондықтан негізінен мигранттар өздерінің таныстарының немесе туыстарының үйінде тұрып жатыр.»Қазақстандағы миграцияны басқару туралы»қаулы  жергілікті халыққа жағымды жағдай жасай отырып пропискаға тұру және одан шығуды реттейтін және бақылайтын процедуралары туралы заңдарды қамтуы тиіс.

                    Миграциялық ағымдардың құрылуына басты орындардың бірін бұқаралық ақпарат құралдары алады.Мигранттардың жаңа тұрғын орындарына ағылып келуіне әсер ететін факторлардың бірі-ол жаңа орын туралы ақпараттармен қамтылуы.Нарықтық экономикалық жағдайдағы миграциялық прогресс нарықтық шарттармен реттелінеді.Мұндай жағдайларда да миграциялық процестерді басқарудың бүтіндей жүйесі қажет.Бұл негізінен сыртқы миграцияға байланысты ,яғни республиканың келушілерге квота белгіленуі тиіс.Қазақстанның миграциялық саясаты экологиялық келімсектерге арнайы статус берілуі керек.Ол келімсектерге Арал маңынан келгендер,Семей ядролық полигоны аймағынан келгендер,сонымен қатар мүмкін болатын жер сілкінісі аймағынан келгендер және ауыр экологиялық салдары болатын ірі авариялар болуы мүмкін болатын аудандардан келгендер жатады.Егер мұндай процестерді реттемей өзінің табиғи ағымын жіберсек,ол кіру жерлерінде әлеуметтік-экономикалық проблемаларды әбден туғызуы мүмкін.

                    Мүмкін болған жағдайда Қазақстан  қалаларында эммиграцияны шектеу қажет.Себебі,мұндай процестер ауыл жастарының қалаға ағылып  келуіне байланысты әлеуметтік тығыздылыққа өмірлік және еңбекпен қамтылу ауырлығына әкеліп соқтырады.Орта Азиядағы және Кавказдағы ұлтаралық қкқтығыстар салдарынан қашқандар Қазақстан Республикасының қалаларында баспана табуға тырысады.

                   Қазақстан Республикасында еңбек  нарығының құрылуымен эммигранттар  оның бір бөлігі болып табылады.Сол  арқылы эммигранттардың жұмыс  күші туралы ақпараттар базасын  құрып,мұндай ақпараттармен әр түрлі региондармен алмасын жұмыс күшін қажет ететін аймақтарға мигранттарды бағыттау мүмкіншілік туады.Миграциялық қызметтің мүмкін болатын миграциялық қақтығыстары туралы болжамдары болу керек.Кез келген тілдік,территориялық,психологиялық экстрелизм жергілікті халықтармен мигранттар арасында қақтығыстарды туғызады.Республикадағы саяси тұрақтылық елдегі екі негізгі этностардың(орыс және қазақ)арасындағы қатынастарға байланысты.

                  Адамдардың жаппай миграциясы  территорияда тұрғындарды қайта бөлуге әкеліп ірі әлеуметтік проблемаларды туғызып ұлттық шаруашылықты шығындандырады.Қазақстандық ауылдық демографиялық құрылымы бірте-бірте есеіріп нашарлап барады.Күшті ауыл шаруашылық базасызҚазақстандық қалалар өзінің дамуында күрделі урбанизациялық жолымен кетуі мүмкін.Басқарудың әкімшіл-әміршіл жүйесі өзінің кез келген сатысында жергілікті халықтың қалалар арасындағы миграциясына кедергі жасап ақырында туылуға әсер етті.Кейбір қалаларда қазақ тұрғындарының туылуы жекеленген жастық көрсеткіштер бойынша орыстарға қарағанда төмен.Бұл жоғарыда айтылып кеткен әкімшіл-әміршіл жүйенің қолданған шараларының нәтижесінде қазақ ұлтының өкілдеріне уақтысында тұрмыс құра алмағандықтарынан немесе осы тұрмыс құруға қажетті әлеуметтік жағдайлардың болмағандықтан бала тууын шектеу,үш баладан артық тумау менталитеттің қазақ отбасыларды қалыптасуында болады.

                 Реттелмеген миграция тұрғылықты  халықтың жыныстық-жастық құрылымын  бұзып,жыныстық теңсіздікке әкеліп,нәтижесінде  кейбір аймақтарда әйелдердің саны көп болып,ол кейбір аймақтарда еркектердің саны көп болып жаңа отбасылардың құрылуына кедергі жасайды.Қазақ халқы өзінің демографиялық қатынастағы тарихи және әлеуметтік дамуының жоғарыда аталып кеткен кезеңінде болып отыр.Оның жастық құрылымы жас(қазақтардың орташа арифметикалық жасы қазіргі деректер бойынша 26-28жас)сондықтан олар миграциялық қозғалысты,әлеуметтік мобильді және экономикалық белсенді.

                 Миграцияның және миграциялық  ағын туралы ақпараттың жеткілікті  болуы,миграцияны дұрыс басқарудың ең негізгі,әсерлі элементі.(Қазіргі кезде нақты мәліметтер,ағынның дұрыс бақылануына,тенденцияны түсіну,яғни бағдарлама мен саясаттың құрылу базасына ықпалын тигізеді.,келісімдердің негізі-стстистикалық және документалды ақпараттардың дұрыс шешімдерді шешуге көмек береді.Халықтың миграциясы туралы негізгі ақпарат көзі-мемлекеттік статистика ,ол халық санағы және ағымдағы миграцияның есеп беруі.Сонымен қатар,таңдамалы тексерулер жүргізіледі.Оның себебі,көшу себептерін іздейді.Халықтың миграциялық қозғалысын көрсеткіштер жүйесі арқылы іздейді.Ол құбылыстың белгілі бір жағын анықтауға әсерін тигізеді.Мысалы:мигранттардың құрамын,көлемін,көшудің бағытын,көшу интенсивтілігін және нәтижелігін анықтауға болады.

                 Миграцияның есеп беруі,арнайы мемлекеттік статистиканың статистикалық зерттеуге арналған толон толтыру(келу,кету) қағаз арқылы жүргізіледі:

                 Келу адресі бойынша толон  толтырылатын статистикалық есеп  беру қағазы-миграцияның ағымдағы  есеп беруін толтыратын ең  бірінші құжаттардың бірі.Бұл толон Қазақстан Республикасының заң ұйымдарымен құрастырылған,тіркеу,яғни көшіп кету,көшіп келу тағы сол сияқты адресті –анықтамалық жұмыстарға арналған.толонда келгендердің саны көрсетіледі,                 

сондай-ақ 16 жасқа дейінгі балаларда жазылады,және миграциялық ағын-

 ның  көмекші мәліметтері: азаматтығы,келген  жері,қайдан,қайда,жынысы,                  

жасы,ұлты,жұмысбастылығы,мақсаты,білім деңгейі,мамандығы,некедегі                                                                       

жағдайы,келгендердің статусы (эммигранттар үшін) тағы басқа көрсеткіштер көрсетіледі.

                   Кету адресі бойынша толон  толтырылатын статистикалық есеп  бе-         

ру қағазы-келу толоны секілді мәліметтерді қажет етеді,және сол сияқты ақпараттар жиынын қамтиды.Алайда,онда мигранттардың келген жерін,кет-

кен жерін және қанша уақыт болғанын көрсетеді.Статистикалық есеп беруде

белгілі бір категориялар орын алады.Қалаға келгенде,ауылды жерге кеткен-

дер немесе қарама-қарсы ,сонымен қоса,шетелден келгендер мен кеткендер,

тұрақты қоныс аударуға немесе жұмыс бабымен,оқуға(яғни шетелге,керек десеңіз,жаздық демалуға,каникулға,курортты жерлер мен санаторияларда дем алуға емделуге келгендер,жұмыстар мен съездер,конференцияларға,жұ-

мыс бабымен іс-сапарларға кеткендер саны тіркеледі.

                    Статистикалық есеп беру толоны,яғни  келу кету,жағдайларын толтыру  келгенде немесе кеткенде(тұрақты  тұрғын жерлерінде алты айдан  астам уақыт) заңнамалық ұйымдарда  бір даналап жазылады.Статистикалық есеп беру қағазы толтырылмайды:

-16жасқа толып,паспорт алғандарға

-паспортын ауыстырушыларға

-фамилиясын,аты-жөнін ауыстырушыларға

                     16жасқа толғандар егер өз ата-анасынан(асыраушыларынан) бө-

лек кететін,көшетін болса,тіркеледі немесе тіркеуден алынып,жалпы туу куәлігін алу негізінде есепке алынып отырады.Есеп беру толондары(келу,ке-

ту)мемлекеттің статистикасы ай сайын құрастырылып,өзінің реквизиттерімен қаитамасыз етеді.Ол мемлекеттің миграциясының сандық көрсеткішін анықтап қана қоймай,сонымен қатар жоғарыда айтқандай,білімнің,нәсіл,жы-

ныс ұлттық неке жағдайларын,мигранттардың санын көрсетіп,ауылдық,қала-

лық,облысаралық,аудан аралық көшіп-қонуларды анықтайды.Алынған мәлі-

меттердің дұрыстығын,бақылаудың дәлдігін аудандық статистика тексерсе,

тексерілген мәліметтерге код қою,бақылау,сорттау облыстық статистикалық бөлімдер атқарады.Мәліметтер базасының жүйелік ақпараттарын,(әрине барлық тексерулер мен бақылаудан кейін)Қазақстан Республикасының агент-

тігіне жіберіледі.Халық миграциясын есептеу,сондай-ақ халық санағын жүргізгенде,таңдамалы бақылаулардың арқасында,халықтың әр түрлі әлеу-

меттік-демографиялық жағдайларын білуге болады.Мигранттардың есеп бе-

руі,елге амалсыздан күштеп көшірілген босқындар санын анықтап береді.Ол есеп Қазақстан Республикасыныңеңбек пен әлеуметтік жағдайын сақтау министрлігінің комитеті жүргізеді.Миграциялық статистикасына мінездеме беру үшін,көшіп-қонудың механикалық толықтырудың абсолютті және қатысты көрсеткіштері қолданылады.Миграция көлемінің көрсеткіштері мигранттардың абсолютті сандық көрсеткіштері болып табылады.Бұл сандар бір-бірімен тең келмеуі мүмкін,себебі,бақыланған кезде бір адам бірнеше рет көшіп-қонуы мүмкін.Сондықтан,миграцияның саны мигрантталған адамдардың санынан үлкен немесе тең,бірақ одан кіші болуы мүмкін емес.Қазіргі кезде,келгендер мен кеткендер саны есептеледі де,әңгіме келу мен кету жайлы болады:яғни миграция көрсеткіштері болып саналады.

-келгендер саны(келулер)

-кеткендер саны(кетулер)

-миграциялық өсу(кему)

-миграция сальдосы

-таза миграция

-миграция көлемі

-таза миграция

-жалпы миграция

-брутто миграция

                Келгендкр саны-есепті кезеңде,шектелген  территория бойынша белгілі бір  жерге келушілер саны.

                Кеткендер саны-есепті кезеңде,шектелген  территория бойынша белгілі бір жерден кеткендер саны.

                Миграция сальдосы-белгілі бір  территорияға келгендер санынан  кеткендер санын алып тастағандағы  сандық көрсеткіш.Ол оң болуы  немесе теріс және нольдік  мәнді көрсетуі мүмкін.

                Жалпы миграция-әр түрлі жекеленген бағыт бойынша мигранттал- 

Ғандардың саны жалпы келгендер саны және жалпы кеткендер саны болып табылады.

                Миграция көлемі бірнеше мағыналық  бөлімдер бойына жіктелуі мүмкін.(территория,уақыт,әлеуметтік-демографиялық жағдайлар бойынша).  Талдау қатысты көрсеткіштер арқылы жүзеге асырылады.Миграция интенсивтілігі,ол белгілі бір уақыт аралығындағы көшіп-қонудың жиі болатынын көрсетеді.Көбінесе,миграцияның жалпы көрсеткіштерінің бір жылдық мәнінің 1000 немесе 10000 тұрғындар санына қатынасымен беріледі.  Бұл кезде,халық саны мен мигрантталғандардың орташа мәні алынады.Бұл коэффиценттік көрсеткіштер,әр түрлі бағыт бойынша есептеледі.

»Мемлекеттік статистика туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес статистика органдары:

-статистикалық көрсеткіштердің  тұтастығын,дұрыстығын және жеткіліктілігін;

-Қазақстан Республикасында болып  жатқан экономикалық және әлеуметтік  процестердің  және олардың даму  үрдістерін жан-жақты және дұрыс  зерделенуін,қорытындылануы мен  талдануын;

-статистикалық ақпараттың Қазақстан  Республикасы заңнамасында белгіленген  шектерде қол жетімділігі мен анықтығын

-қолданылатын әдіснаманың  және  есептелетін негізгі көрсеткіштердің

Жұмыстың ұйымдастырылуы:

1.Бөлімді бөлімнің бастығы басқарады,бөлімге  берілген жұмыстардың орындалуын  қамтамасыз етеді,бөлімнің атқарушылық  және еңбек тәртібін қадағалайды;

2.Бөлім бастығы:

2.1.бөлім қызметін басқарады,бөлімге  берілген жұмыстардың орындалуын  қамтамасыз етеді,бөлімнің атқарушылық  және еңбек тәртібін қадағалайды;