«Индергаз» ЖШС – ғы бухгалтерлік баланс жағдайы, аудиті және жүргізілу тәртібі

Кесте 3

2006 жылы «Индергаз» ЖШС –ң  негізгі құрал құрамы,

құрылымы және жылдамдығы,мың тг.

Негізгі құралдар тобы	Жылдар
	2004		2005		2006		Өсу қарқыны %
	Сомасы	Үлес салмағы %	Сомасы	Үлес салмағы%	Сомасы	Үлес салмағы%
1.Жер	-	-	-	-	-	-	-
2.Ғимараттар мен үйлер	5638247	31,7	5638247	25	11974871	43,3	212
3.Машиналар мен жабдықтар	741026	4,2	4438648	19,7	6609525	23,9	892
4.Басқа да негізгі құралдар	16460540	92,5	19418892	86,2	18449833	66,7	112
5.Жинақталған тозу	5057822	28,4	6974359	30,9	9382955	33,9	186
Барлығы	17781991	100	22521428	100	27651274	100	156

 

        Кестеден көріп  отырғанымыздай «Индергаз»ЖШС-ң  негізгі құралдар құрамының өсуі 2006 жылы көбіне ғимараттар мен үйлер (2,12 есе ) және  машиналар мен жабдықтардың көбеюінен (8,9 есе) байқалады. Әсіресе 2006 жылы негізгі қүралдардың құрамынан машиналар мен жабдықтардың бірден 23,9% - ды иеленуге жағымды баға беруге болады.Ғимараттар мен үйлер де 2006 жылы 2004 жылмен салыстырғанда 6336624 мың теңгеге немесе 2,12 есе өсуінің өзі кәсіпорын мүлкінің көбеюіне өз үлесін тигізеді. Басқа да негізгі құралдар 2006 жылы 12%-ға көтерілген. Бұл көрсеткіштер кәсіпорынның негізгі айналысатын қызметіне тікелей байланысты болғандықтан бұл құралдарды ұлғайту кәсіпорын үшін тиімді деп ойлаймын.

        Кестедегі  көрсеткіштерді талдай келе кәсіпорынның  негізгі құралдармен қамтамасыз  етілу жағдайы бірқалыпты жақсарып, жыл аяғында жоғарылағанын көре аламыз.

        Кәсіпорының басқа да көрсеткіштері сияқты, «Индергаз» ЖШС – ң жұмысшылар саны төмендегі кестеден көріп отырғанымыздай, жылдан жылға көбейіп отырған.

 

                                                                                                                        Кесте 4

«Индергаз» ЖШС-ң жұмысшылардың саны, (адам)

Көрсеткіштер	Жылдар			Өсу қарқыны , %
	2004	2005	2006
Кәсіпорын жұмысшылары	30	37	42	140
Әкімшілік басқару персоналдары	3	4	4	133
Маман кадрлар	5	6	7	140
Барлығы	38	47	53	139

 

        2006 жылы кәсіпорынның әкімшілік басқару персоналдарының құрамында бір адамға көбейгені байқалады, яғни, басқару бөлімінде бұрын директор, директор орынбасары және  менеджер қызмет атқарса, 2005 жылдан бастап коммерция бойынша директор орынбасары жұмыс қызметіне кіріседі. Сондай –ақ, экономист маманы мен бухгалтерия бөлімшесіне  бір бухгалтер қосылады. Барлық қызметкерлердің өзгеру қарқыны 39%- ға көбейгенін көре аламыз.

        Жалпы жоғарыдағы  кестелерді талдай келіп, кәсіпорынның  қаржылық нәтижесіне тоқталатын  болсам, оны төмендегі кестеден  көре аламыз.

       

Кесте 5

2004-2006 ж.ж. «Индергаз»ЖШС –ң қаржылық нәтижесі,мың тг.

№	Атауы	Жылдар			Өсу қарқыны%
		2004	2005	2006
1	Тауараларды (қызмет,жұмыс) сатудан түскен табыс	108 080 379	144 958 583	108 079 895	100
2	Сатылған тауардың өзіндік құны	93684203	125206790	84985786	91
3	Жалпы табыс	14396176	19751793	23094109	160
4	Кезеңдік шығындар, соның ішінде: -жалпы және әкімшілік шығындар; -пайызды төлеуге шығындар;	7689749 7689749	13352832 13352832	15514671 15128825 385846	2,02
5	Негізгі қызметтен табыс (шығыс)	6706427	6398961	7579438	113
6	Салық салуға дейін қарапайым қызметтен табыс (шығыс)	6706427	6398961	7579438	113
7	Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыс	1855085	2444216	2349558	127
8	Салық салынғаннан кейін қарапайым қызметтен табыс (шығыс)	4851342	3954745	5229880	108
9	Таза табыс	4851342	3954745	5229880	108

 

     Қаржылық есеп беру деп- есептік кезең үшін субъектінің қаржы-шаруашылық қызметін кешенді сипаттайтын жиынтық және өзара байланысты көрсеткіштер жүйесін айтады. Кәсіпорынның қаржылық нәтижесінен көріп отырғанымыздай тауарларды өткізуден түскен табыс 2005 жылы айтарлықтай жоғары болды – 144958583 мың тг,бірақ та бұған қарамастан кәсіпорынның таза табысы бұл жылы басқа жылдармен салыстырғанда ең төменгі көрсеткішті көрсетеді (3954745 мың тг). 2006 жылы таза табыс көлемі көбейіп 5229880 мың тг немесе 8% өсті ,бұған қарап біз кәсіпорынның жағдайы едәуір жақсарып,табысқа жеткенін көре аламыз.Бұл кестенің мәліметтері бойынша кәсіпорын қызметінің қорытындысы жасалады ,ол ағымдық және перспективалық жоспарлауды талдау үшін ақпарат көзінің қызметін атқарады.

 

2.2. Кәсіпорынның  есеп -  ұйымдастырушылық  жағдайы

        “Индергаз” ЖШС - ң Есеп саясаты ҚР - ң Президент тапсырысына сәйкес кәсіпорынның бухгалтерлік және қаржылық есеп жүйесін реттейтін  заңды түрдегі құжат болып табылады. Есеп саясатының  қалыптасу базасы болып –ҚБЕС саналады. Есеп сасясатында бухгалтерлік және қаржылық есептің олардың принциптері мен негіздеріне сәйкес енгізу әдістері қарастырылады.

Есептік саясат келесі жағлайларда өзгертілуі мүмкін.

• мемлекетік басқару органының қатаң тапсырысы бойынша ;
• ҚР- ң бухгалтерлік есеп заңындағы өзгерістерге сәйкес;
• Егер мұндай өзгерістер қаржылық ақпараттармен сәйкес болса;
• Заңды тұлғаның қайта құрылуы және меншік иелерінің ауыстырылуына сәйкес; (п.18 БЕС №3)

Есептік саясат өзгерістердің нәтижесінде пайда болған өзгерген сома:

• Бөлінбеген табыстың бастапқы сальдоны өзгерту жолымен қорытынды есепте бейнеленеді;
• Таза табысты немесе есептік период шығындарын анықтаған кезде ескеріледі;

Есептік саясаттағы өзгерістер қаржылық есепке нақты кесел келтірсе, онда заңды тұлға түсіндірме хаттамаларда келесідей ақпараттар көрсетуі тиіс:

1. Өзгеріс себебін;
2. Есептік және болашақтағы өзгеріс сомасын;
3. Таза табысты және есептік период шығындарын анықтағандағы ескерілген өзгеріс сомасын;

           Қаржылық  есеп беру ҚР-ң валютасы негізінде  құрылады және оған жауапты  басшы және бас бухгалтер қол  қояды.

        Кәсіпорын  қызметін реттейтін негізгі  құжат - оның Жарғысы болып табылады. Серіктестік қызметінің ең басты  мақсаты- Жарғылық қызметті жүзеге асыру арқылы таза табысты алу. Кәсіпорын қызметінің жеке мақсаттары,сфералары мен түрлері заңдық тәртіппен орнатылған қатысушылардың келісімімен директор анықтайды.Серіктестік мүлкі қатысушылардың салымдары,серіктестікпен алынған табыстан және заңмен рұқсат етілген көздер есебінен қалыптасады және оның балансында есептеледі.Кәсіпорынның таза табысы есебінен резервтік капитал,өндірісті дамыту қорлары және басқада қорлар қалыптасуы мүмкін.Оны қолданудың мөлшері мен тәртібі қатысушалардың жалпы жиналысында анықталады.Серіктестіктің жарғылық капиталының азаюы немесе өсуі қазіргі заңдарға сәйкес қатысушалардың ортақ шешімі бойынша жүзеге асырылады.        

       Кәсіпорын зиян  шеккен жағдайда резервтік капиталдың  қаражаттары есебінен өтеледі. Егер де резервтік капитал қорлары жетіспеген кезде серіктестікте бар басқа да қорлар есебінен,ал егер бұлар да жетпеген жағдайда серіктестік мүлкін сату есебінен жабылады. Кәсіпорынның қызметін басқару - оның жоғарғы органы болып табылатын серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысымен және атқарушы орган –директормен  қамтамасыз етіледі.

      Серіктестік қатысушаларымен  жасалған келісім-шарт негізінде  директор өзінің қызметтерін  атқарады.Кәсіпорын қызметі мен  оның қызметкерлерін бақылау  заң бойынша міндет жүктелген мемлекеттік органдармен және құрылтайшылармен жүзеге асырылады.

      Серіктестік қазіргі  заң шеңберінде өз қызметінің  кадрлық қамтамасыз етілуінің  сұрақтарын шешеді;еңбекті ұйымдастырудың  әдістері мен формаларын;оның  төлемі мен материалдық ынталандырылуымен,тарифтік ставкалар мен олардың төлем мөлшерін, қызметкерлерге сыйақыларды,жұмыс күнінің режимі мен жұмыс аптасын,жыл сайынғы және басқа да демалыстарды ұсыну тәртібі мен мөлшерін анықтайды;сәйкес бюджеттік қорларға аударымдар үшін еңбекақыдан ұсталымдарды жүргізеді.

        Есеп саясатына  сәйкес жылдық қаржылық есеп  беру үшін есептік кезең аралығы  болып 1 қаңтар мен 31 желтоқсан табылады.Қаржылық  есепті құру кезінде 2,3,4 БЕС қолданылады. Қаржылық есептің нақтылығы тәуелсіз  аудиторлық шешіммен дәлілденуі мүмкін.

      Кәсіпорындағы бухгатерлік  есептің міндеті – оперативті  басқару және инвесторлар мен  кредиторларды қызықтыру үшін  «Индергаз» ЖШС-ң қаржылық қызмет  нәтижелері мен шаруашылық процестері  туралы толық нақты мағлұмат  беру болып табылады.     

      2006 жылда жүргізілген аудит бойынша кәсіпорынның есеп саясаты кішкене ескіре келген: Соңғы тағайындалған  Шоттар жоспарынан алынып тасталған 709,808 шоттары қолданылады.

Табыс шоттары 701,709,725,727 субшоттармен қоса шоттардан құралады.

Шығыс шоттары 801,808,811,821,831,842,845 субшоттарымен қоса шоттардан құралады.

Кейбір бухгалтерлік алғашқы құжаттар қолмен жасалады,сонан соң арнайы бухгалтерлік бағдарламаға енгізіледі.

      Толықтай алып  қарасақ,есеп пен есеп берулер  орташа жағдайда деп бағалауға болады.

           Кәсіпорында  бухгалтерлік есеп жеке құрылымдық  бірлік болып табылатын,бас бухгалтермен  басқарылатын бухгалтериямен жүзеге  асырылады және бухгалтерлік  жазбалардың екі жақты жазу  әдісі негізінде құрылады. Кәсіпорынның  бухгалтерия жағдайына қысқаша тоқаталып кететін болсақ, бухгалтерияда бас бухгалтер ,негізгі құралдар және материадық емес активтер бойынша  бухгалтер,есеп айырысу бойынша бухгалтер, бір кассир қызмет атқарады.Ағымдық жылда болған барлық шаруашылық операциялар туралы әр бухгалтер және кассир жыл соңында өз есеп берулерін толықтай бас бухгалтерге тапсырады. Бас бухгалтер « Бухгалтерлік есеп туралы» күш иеленетін ҚР-ң Президент Жарлығын, БЕС, БЕС – на методикалық қосымшаларды, нормативтік құжаттарды қолданады және кәсіпорында болып жатқан барлық шаруашылық операциялардың шоттарда түгелдей бейнеленуін және оларға бақылауды қамтамасыз етеді. Есептесу, несиелік, қаржылық міндеттемелерге ,тауарлы- материалдық құндылықтарды беру - қабылдауға байланысты құжаттарға бас бухгалтер кәсіпорын басшысымен бірігіп қол қояды.Бас бухгалтердің қолысыз барлық құжаттар жарамсыз болып есептеледі. Кәсіпорынның бухгалтерия құрылымын төмендегі сызбадан көре аламыз.