Ақпарттық-коммуникациялық технологиялар арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын қалыптастыру

 

 

 
Ақпарттық-коммуникациялық технологиялар арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын қалыптастыру.

 

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев  «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім  оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан  сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға  жүктелетін міндет ауыр» деген болатын. Қазіргі заман мұғалімінен тек  өз пәнінің терең білгірі болуы  емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық  сауаттылық, саяси-экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық әдістердің және ақпараттық-коммуникациялық құралдардың кеңінен қолданылуын қажет етеді.

Ақпараттық – коммуникациялық  технологияның келешек ұрпақтың жан – жақты білім алуына, іскер  әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол. 
Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде.  
         ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне мұқият қарайтын дәуір. 
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу – тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарлатуды көздейді. 
Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен «ХХІ ғасыр –ақпараттандыру ғасыры» деп аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми – техникалық прогрестің негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді. 
Заманымызға сай қазіргі қоғамды ақпараттандыруда педагогтардың біліктілігін ақпараттық – коммуникациялық технологияны қолдану саласы бойынша көтеру негізгі міндеттерінің біріне айналды. 
            Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында : «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – білім беру бағдарламаларын меңгеру үшін жағдайлар жасау керек» – деп көрсетілген. Солардың бірі білім беруді ақпараттандыру барысында дидактикалық және оқыту құралы болып компьютер саналады. Сондықтан кез келген білім беру саласында мультимедиялық электрондық оқыту құралдары барлық пәндерді оқытуға пайдаланады. Бұл бағытта ақпараттық технологияны оқыту үрдісіне екпінді түрде енгізу бағытында және қолданылатын жаңа құралдардың бірі – бағдарламалық – техникалық кешен болып саналатын « Активті экран » болып табылады. 
Ақпараттық қоғамның негізгі талабы – оқушыларға ақпараттық білім негіздерін беру, логикалық – құрылымдық ойлау қабілеттерін дамыту, ақпараттық технологияны өзіндік даму мен оны іске асыру құралы ретінде пайдалану дағдыларын қалыптастырып, ақпараттық қоғамға бейімдеу. 
Олай болса, ақпараттық бірліктердің білімге айналуы әлемнің жүйелік – ақпараттық бейнесін оқушылардың таным қабілеттері мен құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтін, адамның дүниетанымының құрамдас бөлігі болып табылатын интеллектуалды дамуды қалыптастырудың бір жолы. 
Ақпараттық бірлікті қалыптастыру: мектептің материалдық -техникалық базасына; ақпараттық қоғам саясатының мақсаты мен міндеттеріне; оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру жүйесіне;оқушылардың жас ерекшеліктері мен меңгеру қабілеттеріне, педагог мамандардың информатикадан білім деңгейлерінің сапасы мен шеберліктеріне, оқу – тәрбие бағытының ақпараттық қоғам бағытымен өзара байланысына тәуелді. 
Білім берудегі интерактивті технология – мұндағы интерактивтісөзі- inter (бірлесу), act (әрекет жасау)ұғымын білдіреді, сабақ барысында оқушының топпен жұмыс жасауға қатыспауы мүмкін емес, бірін-бір толықтыратын, сабақ барысында барлық оқушылардың қатысуын ұйымдастыратын оқыту барысы.

            Осылайша оқу-тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр.

Жаңа коммуникациялық технологияларды  пайдаланудың басты мақсаты –  оқушылардың оқу пәнін толық  меңгеруі үшін оқу материалдарының  практикалық жағынан тиімді ұсынылуына

мүмкіндік беру. Ақпараттық-коммуникациялық  технология оқу барысында компьютерді 

 

 

 

 

пайдалануға, модельдеуге, электрондық  оқулықтарды, интерактивті тақтаны  қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Кез-келген сабақта электрондық  оқулықты пайдаланып, оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасауға болады.

Сонымен қатар, білім беру саласында  электрондық байланыс жүйелерінде  ақпарат алмасу Интернет, электрондық  пошта, телеконференция, бейнеконференция, телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда. Интернет жүйесінде  жұмыс істеу оқушыларымыздың  әлемдік білім мен ғылым жетістіктерінен  хабардар болып, оларды игеруіне шексіз мүмкіндіктер алатыны хақ. Заман  ағымына қарай күнделікті сабақта  бейне, аудио қондырғылары мен интерактивті тақтаны, компьютерді қолдану айтарлықтай  нәтижелер беруде.

        Әлем ақпараттық қоғамға аяқ басқан қазіргі заманда ақпараттық мәдениет деңгейі кез келген мемлекеттің дамуының басты дәлелі болып отыр. Біздің еліміз үшін де басты міндеттердің бірі – білім беру жүйесін ақпараттандыру.      

 Қазақстан Республикасы Президенті  Н.Ә.Назарбаев дәстүрлі 2007 жылғы  28-ақпандағы Қазақстан халқына  жолдауында республикадағы әлеуметтік, саяси-мәдени жағдайларға кеңінен  талдау жасап, елдің болашақ  мамандарын дайындау үдерісінде  кәсіптік білім берудің көкейкесті  мәселелерін атап көрсетті. Осы  бағытта қазіргі кезде қол  жеткен нәтижелер келешекте - Қазақстанның әлемдегі бәсекеге  барынша қабілетті елдердің қатарына  қосылуына мүмкіндік тұғызатыны  анық. Жоғары білім беру мамандары  үшін жолдаудағы он сегізінші  бағыттың маңызы ерекше, онда  «Ақпараттық технологиялар мен  ақпаратты таратудың жаңа нысандарына  бағдарланған мамандандырылған  білім беру бағыттарын құру  міндеті де алдымызда тұр»,- деп  көрсетті.    

 Өте қысқа уақытта адамның  өмір салтын танымастай етіп  түрлендіріп, күрделі әлеуметтік  процесстердің жылдамдығын үдеткен  ақпараттық технологиялар - бүгінгі  күннің ең көп айтылатын, аса  тартысты, сөйте тұра анық - қанығы  аз тақырыптардың бірі. Біз интернетті  дамыту, оны әр үйге жеткізу  мәселелеріне соңғы жылдары ғана  тиісті көңіл бөле бастадық. Бірақ  оның табиғаты мен даму проблемалары, жеке адам мен қоғам келешегіне  тигізер әсері туралы әлі ойлана  қойған жоқпыз. Алайда, қазіргі заманғы  ақпараттық технологиялар ең  әуелі әлеуметтік феномен ретінде  қарастырылғаны және сол тұрғыдан  зерттелгені абзал деп білемін.     

 Электрондық оқулық жас буынның  жаңа әдебиеті болып есептелетіні  даусыз. Сондай-ақ ол компьютер  технологиясының мүмкіндіктерімен  кәсіби оқулықтардың дәрежесін  біріктіреді. Электрондық оқулықпен  негізгі мақсаты- оқыту үрдісін  үздіксіз және толық деңгейін  бақылау, сонымен қатар ақпараттық-ізденіс  қабілетін дамыту. Білім берудің  кез келген саласында «Электрондық  оқулықтарды» пайдалану оқушылардың  танымдық белсенділігін арттырып  қана қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне  жағдай туғызады.   

Білім беру жүйесіне жаңа инновациялық технологияларды енгізу арқылы оқыту  үрдісін жетілдіру, оқушының танымдық қабілетін дамыту сапалы деңгейге көтеру – бүгінгі күнгі күрделі мәселе. Білімді жеке тұлғаға бағыттау, оқушының өзін-өзі тануы, өзін-өзі тәрбиелеуі, ақыл-ойын дамытуы, яғни, жан-жақты дамыған  жеке тұлға тәрбиелеу мұғалімдер алдына тың міндеттерді жүктеп, жаңашыл  іс-әрекетке жетелейді. Инновациялық тұрғыдан жұмыстану білім беру жүйесін  ақпараттандырумен тығыз байланысты. Білім беруді ақпараттандыру дамуының жаңа кезеңінің ерекшелігі – бұл  проблеманың инструментальдық емес, мазмұндық аспектілерінің басымдылығында және олардың шешілуінен білім сапалығы, оның әлеуметтік мәнділігінің орны анықталады.     

 Психологтардың зерттеулеріне  сүйенсек, ойлау стилі бастауыш  сыныптан-ақ оқушыларда жете 

қалыптаса бастайды. Оқушылардың бастауыш мектепте қазіргі ақпараттық технологияларды 

адамзат іс-әрекетінің түрлі салаларында  қолдана білудің қажетті дағдыларын игеріп үлгеруіне мүмкіндік туады, психологиялық, тұлғалық, әлеуметтік және физиологиялық даму ерекшеліктерін есепке алу керек, оқу материалдарын  жеңіл меңгеруін, компьютерде жұмыс  істеу дағдыларымен қарулануын жүзеге асырады.        

 Ақпараттық технологияны мектепте  қолдану бастауыш сынып оқушыларының  білуге, оқуға 

 

 

 

 

 

құштарлығы, танымдық қызығушылығы, қиялы, логикалық ойлауы мен есте сақтау қабілеттерінің дамуына үлкен септігін тигізеді.

Қазіргі кезде теорияда және практикада бастауыш сыныпта білім  беруде танымдық әрекетінің белсенділігін арттыруға көп көңіл бөлінеді.

Таным – бұл әрқашан  жаңаны іздеу, шындыққа жету. Әрбір мұғалім өзінің оқушыларының жақсы оқығанын, мектепке қызығушылықпен, ынтасымен келгенін қалайды. Бірақ оқушылардың көбі білімге қызықпайды, оқуға өз еріктерімен ниеттенбейді. Оқушылардың білімге деген қызығушылықтарын арттыру үшін қандай тәсіл қолдану қажет? Егер оқушының білімге, оқуға қызығушылығы болмаса, онда оның жақсы оқуы мүмкін емес. Сондықтан оқушылардың қызығушылығын арттырып, дамытып және қалыптастырып отыру қажет. Танымдық қызығушылық – білімге, ғылымға, оқуға қызығушылық.

Танымдық қызығушылықтың тууы баланың даму деңгейіне, тәжірибесіне, біліміне байланысты, ал бір жағынан  оқу материалын беру тәсіліне байланысты. Сондықтан, оқытушының ең маңызды мақсаты  – оқушылардың білімге деген  қызығушылығын дамыту үшін сабақта  әр түрлі әдіс тәсілдерді пайдалану. Қазіргі мектептерде оқушыларға анықталған білімді ғана беріп қоймай, өздігінен білім алуға, өзінің мүмкіндіктерін пайдалануға жетелеу қажет. Мұндай процестерді дамытудың қажетті  шарты оқушылардың оқу – танымдық әрекеттерінің белсенділігін арттыру  болып табылады.

Қазіргі кезде оқу процесіне  енгізілген алғашқы кезеңдерден  басталатын жаңа ақпараттық технолология маңызды роль атқарады. Сондықтан  бастауыш мектепте информатика сабақтары  оқушылардың оқу – танымдық әрекеттерін  белсендетуге салмақты үлес қосады.

Бастауыш сынып оқушылары  үшін сабақтың негізгі мақсатына  жетуде бірмезгілде оқушылардың  жоғары дәрежеде танымдық әрекетін белсендетін  бірнеше негізгі сабақты ұйымдастыру  принциптерін көрсетуге болады:

• Оқытудың алғашқы кезеңдерінде сабақта ойын формасын қолдану. 5 – 10 жастағы балалар үшін сабақ  үстінде әртүрлі ойындарды ұйымдастыру  танымдық әрекеттің белсенділігіне ие болады. Оқушылар ойнай отырып, күрделі  ұғымдарды игереді және бекітеді, дағдыларын және шеберлігін қалыптастырады. Dәстүрлі сабақта оқытушы тәртіпті сақтау үшін және оқушылардың көңілін  аудару үшін көп күш жұмсайды, ал ойын кезеңінде оқушылар өз қызығушылығымен  қатысады.

• Компьютерде отырып оқушылар тапсырманы өз бетімен орындауы жоғары дәрежеде. Дербестік әрекет баланың жеке жауапкершілігін жоғарылатады, ал жақсы нәтижемен өз бетімен шешім қабылдауы көңіл – күйін көтереді, өзіне сенімділігі артады және ақырындап күрделі деңгейлі тапсырмаға көше отырып, жұмысын жаңалап отыруға ынталанады. Күрделі техникалық құралды басқару, өздері ұқсағылары келетін үлкендермен теңестіреді. Компьютерде өз бетімен жұмыс жасауы – әдетті ойыннан ақырындап күрделі оқу – танымдық әрекетке көшу оқушыны қинамайтын негізгі тәсіл.

• Компьютердің мультимедиялы  мүмкіндіктерін барынша көп қолдану. Мультимедия құралы басқа оқытудың техникалық құралдарына қарағанда бастауыш сыныпта оқыту техникасының жетекші орынын алатын көрнекілікпен қамтамасыз етуде өте қолайлы. Сонымен қоса сабақта оқушының танымдық қызығушылығын арттыруда мультимедиялы құралды пайдалану тиімді.

• Сабақта психологиялық  қолайлы жағдай тудыру. Бұған қарапайым  оқыту және дамыту программалары  жатады. Балалар өз қателерінен қорықпайды, жақсы нәтижеге жету үшін басынан  бастап бірнеше рет қайталайды. Мұндайда ұялшақ, нәзік оқушылардың да сабаққа  деген белсенділіктері артады.

• Мектептегі пәндерден алған  білімдерін жан – жақты қолдану. Ақпараттық-коммуникациялық технологияны пайдалану, әртүрлі оқыту және дамыту программаларын кеңінен қолдану мектептегі басқа пәндерден алған білімдерін бекітуге және оларды оқуға қосымша қызығушылықтарын тудыруға, оқушылардың алған білімдерін жүйелеуге, пән аралық байланысты нығайтуға мүмкіндік жасайды.

Жоғарыда айтылған информатика  сабақтарын ұйымдастырудың принциптері  бастауыш мектепте оқушылардың ерте кезеңнен бастап оқу материалын селқостықтан белсенді қабылдауға мүмкіндік жасайды. Оқу танымдық әрекетті белсенді ету сабақта компьютерлік технологияны пайдаланумен байланысты.

 

 

 

 

Н.Ә.Назарбаев айтқандай ХХІ-ғасыр-компьютер  заманы. Сондықтан өскелең ұрпақтың виртуалды әлемді жан-жақты меңгергендігіне  қуанамыз. Қытайдың бір нақыл сөзінде: «Маған айтшы - мен ұмытып қаламын; маған  көрсетші - менің есімде қалады; өзіме  істетші - мен сонда түсінемін» делінген. Осы сөздерден интерактивті оқытудың мәні өз көрінісін табады.    

 Интерактивті оқытудың мәні  мынада, оқу процесі іс жүзінде  барлық оқушы таным үрдісіне  тартылатындай болып ұйымдастырылуы  тиіс, олардың осыған байланысты  не біледі, нені ойлайды түсінуге  және рефлекстеуге мүмкіндігі  болуы тиіс. Таным процесінде  оқушылардың біріккен іс-әрекеті,  әркім өзінің жеке-дара үлесін  қосатын, оқу материалдарын меңгеруді  білдіреді, білімдерін, идеяларын,  іс-әрекет тәсілдерін алмасу жүргізіледі.  Интерактивті әдістер ешқандай  жағдайда да дәрістік материалдардың  орнын ауыстырмайды, бірақ оны  жақсы меңгеруге септігін тигізеді  және ең маңыздысы: пікірді,  қатынастарды, мінез-құлық машығын  қалыптастырады.    

 Интерактивті әдіске сондай-ақ: тақта, кітаптар, бейне материалдар,  слайдтар, флипчарттар, постерлер  және т.б. әр түрлі көмекші құралдарды пайдалануға болады.     

 Интерактивті технологияларды  пайдалана отырып біз оқушыларға  жан-жақты білім бере аламыз.

        Бастауыш мектептің бағдарламасы баланың жеке тұлғасын қалыптастыруға, оның өзіндік оқу-танымдық әрекетін дамытуға бағытталған. Бастауыш сынып оқушыларының өз мүмкіндігін көрсете білуі үшін ақпаратты өзіндік іздеу, жоспарлау, бөлшектеу, біріктіру, суреттеу, жалғастыру және тиімді пайдалану, өз іс-әрекетінің дұрыстығын тексеріп бақылау икемділігін бойына сіңіру әлдеқайда маңызды да күрделі.Әлеуметтік зерттеулер бойынша адам баланың ақпарат алу, оны пайдалану икемділігінің артуына ақпараттық құралдардың, өмір сүріп отырған ортаның тигізетін ықпалы зор екені анықталған. Көшеде компьютерлік ойын клубтарының көбеюі ата-аналардың көңілінде алаңдаушылық тудырып отыр. Әсіресе, бастауыш сыныпта оқитын ер балалардың тәртібінде, мінез-құлқында өзгерістер пайда бола бастады, себебі мұндай нарықтық заманда өз межесін ғана көздейтін кәсіпкерлер баланың психологиялық, тұлғалық, физиологиялық даму ерекшеліктерін ескермейді. Компьютерлік техникамен жұмыс жасау кезінде ескерілуге тиісті гигиеналық, эргономикалық талаптардың сақталуы мен әрбір оқушының денсаулығы туралы ақпараттарды бастауыш сыныптағы білім беру үрдісін ұйымдастырушы үнемі есте ұстауы қажет.