“Бизнес-проектіні моделдеу және басқару” ақпараттық жүйесін тұрғызу

Бұл ОЖ өзіне енгізілген мультимедиа құралдары, енгізілген тасымал компьютерлері және енгізілген электрондық почтасы бар. Wіndows-98 ОЖ Mіcrosoft фирмасының Mіcrosoft Offіce деп аталына-тын программа пакеттері құрылған. Бұл пакеттерге келесі программалар кіреді:

- Mіcrosoft Word – 2000 XP Professіonal мәтіндік  редакторы;

- Mіcrosoft Excel – 2000 XP Professіonal электрондық  таблицасы;

- Mіcrosoft PowerPoіnt – 2000 XP Professіonal презентациялық редакторы;

- Mіcrosoft Access – 2000 XP Professіonal мәліметтер  базасын басқару жүйесі.

Сонымен қатар Wіndows – 98 құрамына қызмет бағдарламалары мен пайдалы қосымшалар жатады. Wіndows – 98 қолданғанда аппарат бөліміне қойылатын талаптар:

- 486DX процессоры немесе одан  жоғары;

- 16Мб кем болмайтын оперативті  жады;

- VGA видеоадаптері.

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 Ақпараттық  жүйе деңгейін бағалау және қолдануы мүмкін болатын сала

3.1 Фирма жағдайын талдаудың  ақпараттық жүйесін тұрғызуға кететін шығынын есептеу

        Ақпараттық  жүйені жасап шығаруға кететін  шығындарды бағалау жүйені жасаудың  нәтижелерін шығаруда маңызды  критерий болып табылады. Шығындардың  есептік деректері  15-кестеде көрсетіліп, анықтамалар берілген.

12-кесте

Есептеуге арналған алғашқы мәліметтер

№	Көрсеткіштер атауы	белгіленуі	өлшем бірлігі	Көрсеткіштердің мәні	түсініктеме
1	2	3	4	5	6
	Өндіріс алдындағы шығындар	Кп	Мың тг	35,8
1	Жобаны енгізу және байланыстыру шығындары. Жобаны сатып алу шығындары	Кп1     Кп2	Мың тг	10,0     25,8
2	Дербес компьютер дің  (ДК) құны	Кэвм	Мың тг	108,0
3	Жылдық пайдалану шығындары	Зэ		21,6
4	Бөлімде жұмыс істейтін жұмысшылар саны	Ч	адам	5
5	Жұмысшылардың орташа тарифтік мөлшерлемесі	З	тг	0,85
6	Қосымша жалақыны ескеретін коэффициент	G
	Өндіріс алдындағы шығындар	Кп	Мың тг	35,8
7	Зейнет ақы қорлар ына аударуларды ескеретін коэффициент	С		0,14
8	Қосымша шығындарды ескеретін коэффициент	Н		0,33
9	ДК –ді пайдалану коэффициенті	V		0,0875
10	ДК-ға берілетін ал ғашқы жұмыс көлемі нен пайыз ескеру коэффициенті	Р	%	75,0
11	ДК-дің жұмыс уақы тының жылдық қоры	Тэвм	сағат	2214,0	Есептелетін мәліметтер
12	Есепті шығару уақыты	Тшығ	сағат	30,0	Алдын ала есептеу
13	Енгізілетін ақпарат көлемі	Овв	Мың символ		Есепті мәліметтер
14	Өңделетін ақпарат көлемі	Ообр	Мың символ		Есепті мәліметтер
15	Шығыс ақпаратының Көлемі	Овых	Мың символ		Есепті мәліметтер
16	Нақты есептелінетін жылдық уақыт қоры	Фвр	сағат	11022,0	Кесте мәліметтер
17	Әр уақыттағы шы- ғынды уақыт фактор ына келтіру нормативі	Енп	сағат	0,11

 

12-кестеге анықтама

Сатып алуға кететін шығындарды құрушы есептейді және ол техникалық тапсырма, техникалық жұмыс  жобаларын жасауға кететін шығынжар соммасы болып табылады. Жобаны енгізуге кететін шығындар енгізу уақыты бойынша жобаны құраушылардың жалақысын ескерумен есептеледі. Байланыстыру шығындары жобаны енгізу шығындарына ұқсас жасалынады:

• дербес компьютерлердің құны “Прайст-лист” құжатынан алынады;
• жылдық пайдалану шығындары (13-кесте );
• берілген есептеумен шұғылданатын жұмысшылар саны;
• жұмысшылардың орташа жылдық мөлшерлемесі;
• жобаны енгізілетін кәсіпорынның бухгалтериясы есептейді;
• дербес коипьютерді пайдалану коэффициенті жасалатын есептер үшін 1-ден аспауы керек;
• дербес компьютерге берілетін жұмыстардың алғашқы көлемінен пайыз ескеретін коэффициенті автоматты түрде есептелетін есептер көлемінің пайыз қатынасын біліреді;
• дербес компьютердің жылдық жұмыс уақытының қоры 14-кестеде есептелінген;

13-кесте. Дербес компьютердің жылдық жұмыс уақытының қоры

Дербес компьютер түрі	1 ауысымда ғы жұмыс сағатының саны	Ауысымдар саны	Жылдық жұмыс ауысым саны	ДК-дің жылдық жұмыс қоры
Pentium	8.2	1	270	2214

 

• есептердің шығарылу уақыты эмприкалық түрде өңделетін формалар санын ескерумен есептелінеді;
• енгізілетін ақпарат көлемі әрбір енгізілген форма бойынша ақпарат көлемінің қосындысы ретінде есептелінеді. Бір форма бойынша ақпара көлемі келесідей анықталады: бір жолдағы максималды белгілер саны бір құжаттағы жылдың санына және бір жылдағы құжаттар саны көбейтіледі;
• белгілердегі өңделетін ақпарат көлемі енгізілетін ақпарат көлемі мен есептер кешенін шешу үшін пайдаланатын мәліметтер қорында сақталынатын ақпарат көлемінің соммасы болып табылады. Өңделетін ақпарат көлемін Кбайтқа айналдыру үшін алынған қосындыны 6-ға көбейтіп 8-ге бөлу керек;
• шығатын ақпарат көлемі әрбір форма бойынша шығатын ақпараттар көлемінің қосындысы ретінде алынады. Әрбір форма бойынша ақпарат көлемі келесідей анықталады: бір жолдағы белгілер саны құжаттағы жолдар санына көбейтіледі.

 

 

 

14-кесте. Бір жұмысшының жылдық жұмыс уақытын есептеу

Көрсеткіштер	өлшем бірлігі	Саны
Күнтізбелік уақыт	Күн	366
Демалыс күндер	Күн	53
Мейрам күндер	Күн	8
Номиналды күндер	Күн	305
Жұмысқа келмеу	Күн
Еңбек демалысы	Күн	24
Ауырған күндер	Күн	11
Мемлекеттік міндет	Күн	0
Жылдағы нақты жұмыс күндерінің саны	Күн	270
Мейрам алдындағы күндер	Күн	7
Нақты есепті жылдың жұмыс қоры	сағат	2204,4

 

Фбр = (жылдағы жұмыс күндерінің нақты саны – мейрам алды күндерінің саны) * 8,2 – мейрам алды күндерінің саны 7= (270-8)8,2+8*7= 2204,4 сағат.

       Жұмысшылардың  жобаны енгізбестен бұрын істейтін  жұмыстарының еңбек сыйымдылығы (До) келесі формуламен анықталады:

 

До = Ч * Фбр                           (1) 

 

Мұндағы, Ч – жұмысшылар саны, адам

                  Фбр – бір жұмысшының жылдық жұмыс уақытының қоры, сағат                            Яғңи, До = 5 * 2204,4 = 11022,0 сағатЖоба енгізілместен бұрын жұмысшы жасайтын жұмыстар құны (Со), келесі формуламен анықталады:

Со = До * З [(1+д) * (1+с) + н]    (2)

Мұндағы, До – жоба енгізбестен бұрын жұмысшының жұмыстарының еңбек сыйымдылығы;

 

                 З – бір жұмысшының орташа  сағаттық тарифтік мөлшерлемесі;

                 Д – қосымша жалақыны ескеретін коэффициент;

                С – зейнетақы қорларына аударымдарды ескеретін коэффициент;

                 Н – қосымша шығындарды ескеретін коэффициент.

Со = 11022,0 * 0,85 * [(1+0,7) * (1+0,14) + 0,33] = 21248,2116 = 21,25 мың тг Ақпаратты автоматты түрде өңдеу жағдайында жұмыстардың еңбек сыйымдылығы жұмысшыларға қалған жұмыстардан және ДЭЕМ пайдаланудан тұрады.

Жобаны енгізуден кейін жұмысшыларға қалған жұмыстардың жылдық еңбек сыйымдылығы (Дост) келесі формуламен есептелінеді:

 

Дост = До * (1 – р / 100)       (3)

 

Мұндағы, До – жұмысшылардың автоматты жұмыс орнын енгізуден бұрын жұмыстарының жылдық еңбек сыйымдылығы, сағат;

                  Р – бастапқы көлемнен  ДЭЕМ-ге  берілетін жұмыстардың процентін  ескеретін коэффициент.

 

Дост = 11022,0 * (- - 75 / 100) = 2755,5 сағат

Жобаны енгізгеннен кейін жұмысшыларға қалған жұмыстар құны (Сост) келесі формуламен септелінеді:

Сост = Дост * 3 * [(1 + д) * (1 + с) + н]    (4)

Сост = 2755,5 * 0,85 * [(1+1,7) * (1+1,14) + 0,33] = 5312,0529 тг = 5,3 мың тг

ДЭЕМ-ның жылдық пайдалану шығындары 15-кестеде келтірілген.

ДЭЕМ-ның жылдық пайдалану шығындары

№	Шығын баптарының атауы	Құны (мың тг)
1	Ағымдағы және алдын ала жөндеудегі шығындар	5,4
	Жөндеулер (ДЭЕМ құнының 5%)	12,96
2	ДЭЕМ тозуы (ДЭЕМ құнының 12%)	2,16
3	Материалдарға кететін шығын	0,54
4	Басқа шығындар
	Жалпы пайдалану шығындары	21,06

 

 

 

Автоматты жұмыс орны жобаның жұмыс істеуімен байланысты жылдық пайдалану шығындарының үлесі (Свц) келесі формула бойынша есептелінеді:

Свц = Р реш * Т реш * Зэ / Тэем          (5)

Мұндағы, Р реш – жыл ішіндегі есептер шешілуінің периоды;

                   Зэ – жылдық пайдалану шығындары, мың тг;

                   Тэем – ДК жылдық жұмыс уақытының  қоры, сағат;

                   Т реш – есепті шешу уақыты.

Егер жобадағы есептерді шешу периоды әртүрлі болса, онда ол екі қосылғыштың қосындысы болып табылады, яғни:

Свц = Свц1 + Свц2

Свц1 = (60 * 15 * 21,060) / 2214 = 8,5609 мың тг

Свц2 = (17 * 15 * 21,060) 2214 = 2,4256 мың тг

Свц = 8,5609 + 2,4256 = 10,9856 мың тг

Жобаны енгізген жағдайда ақпаратты өңдеуге шығатын жылдық шығын (Савт) келесі формуламен есептелінеді:

Савт = Свц + Сост                              (6)

Мұндағы, Свц – жобаны енгізу жағдайында ақпаратты өңдеудің пайдалану шығындары, мың тг;

Савт = 10,9856 +5,3 = 16,2865 мың тг

Автоматтандырылған жұмыс орнын енгізуден түсетін жылдық үнем  (Сажо):

Сажо = Со – Савт                              (7)

 Мұндағы, Со – автоматтандырылған  жұмыс орнын енгізуден бұрынғы  ақпаратты өңдеу шығындары, мың  тг;

                   Савт – автоматтандырылған жұмыс орнын енгізген жағдайдағы ақпаратты өңдеу шығындары, мың тг.

Сажо = 21,25 – 16,2865 = 4,9635 мың тг

 

 

 

3.2 Ақпараттық өнімді коммерциалық  сатуға берілетін кеңестер және  нәтижесін талдау

       Ақпараттық жүйесінің тиімділігі ретінде оның тағайындалуына сәйкестік дәрежесі мен жақсы икемділікті  қамтамасыз ету мақсатымен есептеу және сұраныстарды қалыптастыру үрдістерін ұйымдастыруының дұрыс тағайындалуы, оның техникалық және методологиялық жетістігі және экономикалық тұрғыдан ақталатындығы түсініледі.

       Ақпараттық жүйенің  тиімділігі кезінде келесі көрсеткіштердің анықтамасын қамтиды: өнімділік, нақтылық, сенімділік, икемділік, интерфейстің достастығы, интерактивті режимде жұмыс істей алуы және т.б.

       Ақпаратты іздеу  жүйесінің жұмыс істеу жағдайлары  үздіксіз өзгеруі мүмкін, әсіресе  бұл тақырыптық аймақ, яғни нақты қосымшалар, өңдейтін ақпарат көлемі, сондай-ақ олардың мазмұнына қарасты шешілетін есептер тізімі. Бұл жағдайда берілген ақпаратты іздеу жүйесі оның элементтері арасында есептеу көлемін жедел түрде қайта бөлу қасиетін қамтамасыз етуге едәуір икемді, сондай-ақ жаңа есептер қосуға кеңейтілмелі болып табылады.