Этиканың құрылымы

Этика

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан  алынған мәлімет 

Мында өту: шарлау, іздеу 

 

Этика (грек. ethos – дағды, әдет-ғұрып) – зерттеу нысаны мораль, адамның мінез-құлқы болып табылатын  ежелгі теориялық пәндердің бірі. Термин және айрықша зерттеу пәні ретінде өз бастауын Аристотель еңбектерінен алады. “ Этизм” термині Аристотельдің  ар-ождан мәселесіне арналған үш шығармасының (“Никомах этикасы”, “Евдем этикасы”, “Үлкен этика”) атауына кірген. Аристотель Этизм жайлы сөз қозғағанда негізгі  үш мәселеге тоқталып, этик. теория, этик. кітаптар, этик. іс-тәжірибе туралы айтады. О баста грек тіліндегі Этизмның латын тіліндегі баламасы ретінде  мораль қолданылса, кейіннен білім  беру дәстүрінде Этизм – ілім мәнінде, мораль – оның пәні ретінде қарастырылды. Әдетте, Этизмлық ой-толғамдар адамдардың мінез-құлықтары мен салт-дәстүрлерінің  әралуан екендігін баяндаудан басталады. Сократ әр-түрлі мінез-құлықтарды бағалап, саралау үшін парасатқа жүгіну керек  деп білді. Платон адам жан-жақты  ұйымдастырылған мемлекетте өмір сүріп, оның басшылығын дана-философтар атқарғанда ғана рухани және мінез-құлық кемелдігіне  жете алады деп білді. Парасат  иесі ретінде өз мүмкіндіктерін жүзеге асырған адам, өз өмірінің жоғ. мақсатын айқындап, мемлекеттің негізі болып  табылатын саясатқа, экономикаға  Э-лық нормалармен жетекшілік жасайды. Этизм ұғымы жайлы Д.Юмның “Адамның табиғаты” туралы трактатында жан-жақты  айтылады. Қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымында Этизм ұғымының баламасы ретінде ар-ождан ұғымы қолданылып, негізгі тақырып ретінде ұсынылған.

[өңдеу]

Этиканың құрылымы

 

"Иммануэль Кант этика  ғылымының негізін салушылардың  бірі"

 

Этиканың құрылымы. Этика  үш бөліктен тұрады:

теориялық этика;

нормативті этика;

эмпириялық этика.

 

Теориялық этика — этиканың негізгі үғымдарын, оның зерттеу  пөнін, ғылым ретінде даму тарихын  зерттейді. Нормативті этика — негізгі  этикалық категорияларды: мейірімділік пен катыгездік, ізгілік пен жауыздык, ар-үждан, үят, абырой, парыз және т.б. қарастырады. Эмпириялық этика —  белгілі бір кезеңдердегі адамзат  үйымдарының накты адамгершілік келбеті туралы түсінік береді.

 

 

[1]

[өңдеу]

Пайдаланған әдебиет

↑ Қоғамдық білім негіздері:Жалпы  біліы беретін мектептің коғамдык-гуманитарлык бағытындағы 10-сыныбына арналған окулык / Ә.Нысанбаев, Ғ.Есім, М.Изотов, К.Жүкешев, т.б. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. ISBN 9965-33-570-2

 

 

 

Медициналық қызмет этикасы 

 

Медициналық этика (лат. ethica, грек тілінен алғанда ethice – адамгершілікті зерделеу), немесе медициналық деонтология (греч. deon – парыз; «деонтология»  термині соңғы жылдардағы отандық  әдебиетте кеңінен қолданылуда), – яғни бұл –медициналық қызметкерлердің  кәсіби міндеттерін орындау барысындағы  этикалық нормалар мен қағидаттар жиынтығы. Қазіргі заманғы түсінік бойынша, медициналық этикаға келесі аспектілер кіреді:

ғылыми – медициналық  қызметкерлердің жұмысының этикалық және адамгершілік аспектілерін зерттейтін медициналық ғылым тарауы;

практикалық – кәсіби медицициналық  қызмет барысында этикалық нормалар мен ережелерді қалыптастыру және қолдану  міндеті болып табылатын медициналық  тәжірибие саласы.

 

Медициналық этика үш негізгі  бағыт бойынша тұлғаралық қарым-қатынастардың  әртүрлі мәселелерін зерделейді және шешеді:

медициналық қызметкер –  емделуші,

медициналық қызметкер –  емделушінің туысқандары,

медициналық қызметкер –  медициналық қызметкер.

 

Төрт этикалық қағидаттар: қайырымдылық, автономия, әділеттілік  және және толыққанды медициналық көмек. Қағидаттардың күнделікті қолданылуын  талқыламас бұрын әрбіріне жеке сипаттама  бергеніміз жөн болар.

Қайырымдылық қағидаты: “Мен емделушіге мейіріммен қараймын немесе ең болмағанда зиян келтірмеймін» Қайырымдылық дегеніміз емделушіге зерек және ілтипатты көзқараспен қарау, науқас денсаулық жағайының күрделігімен барабар емдеудің оңтайлы әдістерін  таңдау, емделушінің медициналық  араласуға дайындығы және қабілеттілігі. Ең бастысы, медициналық қызметкердің кез келген әрекеті нақты емделушінің  жағдайын жақсартуға бағытталуы шарт!

Автономия қағидаты әрбір  емделушіге және оның шешімдеріне сыйластықпен қарауды талап етеді. Кез келген адам мақсат ретінде қарастырылғанмен, сол мақсатқа жеткізетін құрал ретінде  қарастырылмайды. Медициналық көмектің құпиялылықты, емделушінің мәдениетін, дінін, саяси және өзген де көзқарастарын  сыйлау, медициналық шара қолдануларға ақпаратты келісім беру, күтуді бірлесе  жоспарлау және жүзеге асыру, сонымен  қатар, емделушінің өз бетімен шешім  қабылдауы, немесе осы емделушінің  заңды өкілінің шешім қабылдауы  сынды аспектілері автономия  қағидатымен байланысты. Әділдік  қағидаты/ зиян келтірмеу- медицина қызметкерлерінің мәртебесіне, әлеуметтік жағдайына, мамандығына  және сыртқы ахуалдарға қарамастан барлық емделушілерге бірдей қарау және бәріне бірдей көмек көрсету. Осы  қағидат, сондай ақ, медициналық қызметкер  қандай бір көмек көрсетсе де, оның әрекеттері емделушіге және өзге де тұлғаларға нұқсан келтірмеуі тиіс.

Емделуші мен оның туыстары немесе өзге де медицина қызметкерлері  арасындағы кикілжің туындаған жағдайларда, осы қағидатты басшылыққа ала  отырып, біздер емделушінің мүддесін қорғауымыз қажет.

Толыққанды медициналық  көмек көрсету қағидаты кәсіби медициналық  көмекті және емделушіге кәсіби көзқарасты, сапалы диагностикалау және емдеу жүргізу  үшін денсаулық сақтаудың барлық мүмкіндігін қолдануды, профилактикалық  шараларды және паллиативті көмек  көрсетуді көздейді. Осы қағидат  денсаулық сақтау саласына қатысты  барлық заңнамалық нормалардың сақталуын, сонымен қатар этикалық кодекстің  барлық ережелерінің сақталуын талап  етеді. Медицина қызметкерінің рухани жауапкершілігі оның медициналық этиканың барлық қағидаттарын сақтауын тұспалдайды.

«Медбике-емделуші» арасындағы қарым-қатынастар:

Медициналық бике емделушімен  сабырлы әрі ашық жарқын сөйлесуге  міндетті. Дөрекі, тұрпайы немесе тым  ресми сөйлесуге тыйым салынады. Науқастарға «Сіз» деп және аты  мен әкесінің атын атап сөйлескен  жөн.

Науқастың жанында тұрып  оның диагнозын, емдеу жоспарын талқылауға, палатадағы өзге де науқастардың денсаулығын  әңгімелеуге тыйым салынады.

Күрделі және ауырсындыратын емшараларды бастамас бұрын медбике  осы емшаралардың мәнін, мағынасын  және қажеттілігін түсінікті түрде  науқасқа түсіндіруі және тыныштандыруы  қажет.

«Медбике – емделушінің  туысқандары (және жақындары)» арасындағы қарым-қатынастар:

Ұстамдылықты, сабырлылықты, тыныштықты және әдептілікті сақтауы  қажет;

Күрделі науқастарды күтушілерге  емшара мен манипуляцияларды дұрыс  орындау тәртібін түсіндіруі тиіс;

Тек өз құзыреті шеңберінде сұхбаттасуы (науқастың сырқаты, болжамы  жөнінде әңгімелемей, дәрігерге  жолдау) тиіс;

Қойылған сұрақтарға сабырлы  жауап беруі қажет, күрделі науқаста дұрыс күте білу ережелерін шыдамдылықпен  үйретуі тиіс.

«Медбике-дәрігер» арасындағы қарым-қатынастар:

Сұхбаттасу кезінде дөрекі сөйлесуге тыйым салынады;

Дәрігерлік тағайындаулар  уақытында нақты, нақты және кәсіби орындалуы тиіс;

Науқастың денсаулық жағдайындағы кенеттен болған өзгерістер туралы дәрігерге  жедел хабар берілуі тис;

Тағайындалған дәрігерлік емді қолдану барысында күмән туындаған  жағдайда , науқас жоқ уақытта, сыпайы түрде, осы жөнінде дәрігермен мән-жайды  талқылауы қажет.

«Медбике-медбике» арасындағы қарым-қатынастар:

өз ұжымдастарымен жұмыс  істеу барысында дөрекілікке, тұрпайылыққа жол берілмеуі тиіс;

Қандай да бір ескертулер, науқас болмаған уақытта, әдепті түрде  айтылуы тиіс;

Тәжірибиелері мол медбикелер жас мамандарға тәлімгерлік көмек  көрсетулері қажет;

Қиын жағдайларда бірі біріне көмектесулері тиіс.

«Медбике-кіші медицина қызметкері»  арасындағы қарым-қатынастар:

өзара сыйластықты сақтаулары тиіс;

кіші медицина қызметкерінің  жұмысын сыпайы түрде бақылауы қажет;

Әдепсіздікке, дөрекілікке, тәкаппарлыққа жол беруге болмайды;

Науқастар мен келушілердің көзінше ескертулер жасауға болмайды.

 

Деонтология

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан  алынған мәлімет 

Мында өту: шарлау, іздеу 

 

Деонтология (гр. deon - қажеттілік және logos ілім; қажеттілік туралы ілім) - этиканың парыз, жалпы қажеттілік туралы (ізгілік талаптары білдіретіннің  барлығы) қарастыратын бөлімі. Терминді алғаш Бентам жалпы ізгілік теориясын  белгілеу ұшін қолданған.[1]

 

Деонтология - парыз, міндет мәселелерімен айналысатын этиканың бір бөлігі. Деонтология әлеуметтік-тарихи, мәдени дәстүрлерге қажетті адамдардың мінез-құлқын зерттейді.[2][3]

[өңдеу]

Пайдаланған әдебиет

↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын  басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. 2006. - 482 б. ISBN 9965-808-85-6

↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Философия/жалпы редакциясын  басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006. ISBN 9965-808-82-1

↑ Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7