Экологиялық менеджмент жүйесі және сапа менеджмент жүйесі

2-міндетті шешудің негізгі  бағыттары:

1. қоршаған ортаның қауіпсіздігі мен қорғанысын қамтамасыз ету саласындағы заңнамалық және өзге де талаптарға сәйкестігін қамтамасыз ету, техникалық регламенттер мен стандарттар әзірлеуге қатысу. Бұл үшін:

• экологиялық заңнаманы энергетикалық кәсіпорындар үшін ЕО заңнамасымен үйлестіру мақсатында қоршаған ортаны қорғау саласындағы қолданыстағы заңнаманы жетілдіруге белсенді қатысу;

• Қазақстан Республикасының «Техникалық реттеу туралы» заңында белгіленген техникалық регламент тәртібін әзірлеу және қабылдау;
• Энергетика саласындағы ұлттық экологиялық стандарттарды қалыптастыру жөніндегі ұсыныстарды дайындау және ұйым стандарттарын әзірлеу.

2.2. Қоршаған ортаны қорғау, табиғатты пайдалану, төтенше жағдайлардың  алдын алу және жою, ISO 14001 халықаралық  стандарты талаптарын ескере  отырып экологиялық менеджмент  жүйесін енгізу саласындағы компанияны  басқару жүйесін жетілдіру.

Экологиялық менеджмент жүйесін корпоративтік басқару жүйесінің ажырамас бөлігі және Қоғамда қызмет етуші қаржылық емес тәуекелдерді басқару жүйесінің маңызды бөлшегіне айналуы тиіс. Оны құру үшін келесіні қамтамасыз ету қажет:

• қолданыстағы электр энергетика кәсіпорындарының экологиялық аудитін тұрақты өткізу;
• өнеркәсіптік және экологиялық тәуекелдерді бағалау, оларды төмендету, олармен мегзелген өтемақылар бойынша шараларды әзірлеу және жүзеге асыруды жүргізу;
• теріс экологиялық салдарларға әкелетін апаттық жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі шараларды қабылдау;
• мақсатты экологиялық көрсеткіштерді есепке ала отырып, шаруашылық қызметті жоспарлау, оларға жетуді бағалау және бақылау;
• энергия объектілерін қызмет көрсететін, өндірістің өнеркәсіптік және экологиялық қауіпсіздігіне жауапты қызметкерлердің біліктілігін көтеру;
• экологиялық мониторинг жүргізу, экологиялық есептілік құру;
• экологиялық тәуекелдерді басқару, оларды азайту бойынша шаралар әзірлеу және жүзеге асыру, сондай-ақ олармен келтірілген шығындарды өтеу;
• ластайтын заттардың қоршаған ортаға тасталуын қысқартуды ынталандыратын экономикалық механизмдерді әзірлеу және енгізу;
• Қоғамның ЕТҰ объектілерінде жұмыс жүргізетін мердігерлердің Қазақсан Республикасында қабылданған өнеркәсіптік және экологиялық қауіпсіздік саласындағы стандарттарды сақтауы;
• қажеттілігі бойынша қоғамның экологиялық саясатын қайта қарау, түзету және жетілдіру.

3. Өнеркәсіптік процестер мен өнімдердің атмосфераға, суға және топыраққа теріс әсерін төмендету үшін жағдай жасау, экономикалық әлеуетті, жұмыс орындары мен қызметкерлердің әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету мақсатында Қоғамның ЕТҰ кәсіпорындарының ықпалы аймағында тұратын қызметкерлер мен халықтың денсаулығын нығайту. 

3-міндетті шешудің негізгі  бағыттары:

Табиғатты қорғауды басқару жүйесін экологиялық мәселелерді шешудің тиімді механизмі ретінде құра отырып:

• өз қызметін Қазақстан Республикасының қолданыстағы экологиялық заңнамасы және қолданыстағы ішкі стандарттар талаптарына сәйкес жүзеге асыру;
• экологиялық және экономикалық тұрғыдан жақсы деп табылған технологияларды іздестіру және енгізу, өндірістік процестерді тиімдендіру, әлеуеттік апаттық жағдайларды анықтау және алдын алу жолымен қоршаған ортаға әсерін азайту;
• шығарылатын өнім бірлігіне жұмсалатын энергия ресурсының қолданылуын және лақтырулар көлемін қысқарту;
• баламалы нұсқаларды қарастыра және экология-экономикалық тұрғыдан тиімді жобаларды таңдай отырып кез келген күтілген шаруашылық қызметтің қоршаған ортаға әсеріне бағалау жүргізу;
• кәсіпорынның қоршаған ортаға ықпалын азайтуға және экологиялық менеджмент жүйесінің тиімділігін көтеруге бағытталған экологиялық көрсеткіштерін бақылау;
• қызметкерлерді олардың экологиялық сауаттылығы мен ақпараттануы деңгейін нығайтуға септесетін бағдарламалар бойынша оқыту. Біліктілігін арттыруға және қоршаған орта жағдайы мен қоғам денсаулығына жеке жауапкершілігін тәрбиелеу үшін тиімді негіз құру. Табиғатты қорғау қызметінің нәтижелерін барлық қызметкерлердің жұмысын бағалауға қосып, нәтижелеріне сәйкес марапаттау;
• жақын аумақтардағы экологиялық жағдайды жақсарту мақсатында санитарлық-қорғаныс аймақтарын көркейту жөніндегі іс-шараларды жүргізу.

Жоғарғы басшылық ұйымның экологиялық саясатын анықтауы жəне осы саясат экологиялық менеджмент жүйесін қолданудың белгілі бір саласы аясында:

а) ұйым қызметінің, өнімнің немесе қызмет көрсетудің сипатына, масштабына жəне қоршаған ортаға əсер етуіне сəйкес келуі;

b) қоршаған ортаның жай-күйін  үнемі жақсарту жəне оның ластануының  алдын алу жөнінде міндет кіруі;

с) сəйкесті заңнамалық талаптарды жəне ұйымға таратылатын, оның экологиялық аспектілерімен байланысты басқа талаптарды орындау міндеті кіруі;

d) экологиялық мақсаттар  мен міндеттерді орындау үшін  негізді қамтамасыз етуі;

e) құжатпен ресімделуі, енгізілуі, жұмыс жағдайында тұруы;

f) ұйымға  немесе  оның  атынан жұмыс  істейтін  барлық  тұлғалардың  барлығы мағлұматталуы;

g)  қоғамдық көпшілік  үшін қол жетімді болуы үшін  қамтамасыз етуі тиіс.

Ұйым  осы  ұйымның  шеңберінде  сəйкесті  бөлімшелер  мен  деңгейлер  үшін құжатпен ресімделген экологиялық мақсаттар мен міндеттерді белгілеуі, енгізуі жəне жұмыс қалпында ұстап тұруы тиіс. 

Мақсаттар мен міндеттер мүмкіндігіне қарай өлшенуі жəне ластаудың алдын алу, қолданыстағы заңнамалық талаптарға жəне ұйымға таратылатын басқа да талаптарға сəйкес  келу  жөніндегі,  үнемі  жақсарту  жөніндегі  міндеттерді  қоса,  экологиялық саясатпен келісілуі тиіс. 

Өз мақсаттары мен міндеттерін белгілеу жəне талдау кезінде ұйым заңнамалық жəне  ұйымға  таратылатын  басқа  да  талаптарды  жəне  маңызды  экологиялық аспектілерді  ескеруі  тиіс.  Мұнан  басқа,  технологиялық,  қаржылық,  өндірістік  жəне коммерциялық талаптарды жəне мүдделі тараптардың пікірін ескеруі тиіс. 

Ұйым  мақсаттар  мен  міндеттерге  қол  жеткізу  үшін  бағдарлама(лар) белгілеуі, енгізуі жəне жұмыс қалпында ұстап тұруы тиіс. Бағдарлама(лар)ға:

а) ұйым  шеңберінде  сəйкесті  бөлімшелер  мен  деңгейлер  үшін  мақсаттар  мен міндеттерге қол жеткізуге жауапкершілікті бөлу;

b) құралдар мен осы  көрсеткіштердің қол жеткізілуге  тиісті мерзімі кіруі тиіс.

Басшылық  экологиялық  менеджмент жүйесін  əзірлеу,  енгізу,  жұмыс  қалпында ұстап тұру жəне жақсарту үшін қажетті ресурстардың болуын қамтамасыз етуі тиіс.

Ресурстарға  арнайы  биімділіктері  бар  мамандар,  ұйым  инфрақұрылымы, технологиялық жəне қаржылық ресурстар кіреді. Міндеттер,  жауапкершілік  жəне  өкілдіктер  тиімді  экологиялық  менеджментке бірлесе  жұмыс  істеу  мақсатында  анықталуы,  құжатпен  ресімделуі  жəне  тиісті қызметкерлерге мəліметтелуі тиіс.

Ұйымның жоғарғы басшылығы: 

а)  экологиялық  менеджмент  жүйесінің  осы  стандарт  талаптарына  сəйкес əзірленгеніне, енгізілгеніне жəне жұмыс қалпында тұрғанына кепілдік үшін;

b) жоғарғы басшылыққа  талдау үшін жүйені жетілдіру  жөніндегі ұсыныстарды қамтитын, экологиялық менеджмент жүйесінің  жұмыс істеуі туралы есептер  беру үшін басқа міндеттеріне  қарамастан белгілі бір міндеттерге, жауапкершілікке жəне өкілдікке  ие болуға тиісті арнайы өкіл(дер)ді  тағайындауы тиіс.

4. Экологиялық аудит

Экологиялық аудиторлық қызметті жүзеге асыруға аттестацияны өткен және лицензия берiлген жеке тұлға экологиялық аудитор болып табылады. Экологиялық аудитор жеке кәсiпкер ретiнде немесе экологиялық аудиторлық ұйымның қызметкерi ретiнде экологиялық аудиторлық қызметті жүзеге асыруға құқылы. Экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдардың мiндеттерi     

 Экологиялық аудиторлар  мен экологиялық аудиторлық ұйымдар  міндетті:  
      1) аудиттелетін объекті қызметiнің экологиялық аспектілерiне және оны орналастыру аймағының нақты экологиялық жағдайына жататын барлық қажетті ақпаратты жинауды қамтамасыз етуге;  
      2) кәсiпорындағы жағдаймен тiкелей сол жерде танысуға, негізгi және қосымша бөлiмшелерге баруға, персоналмен әңгiмелесу жүргiзуге;  
      3) оны өзара салыстыру, өндiрiстiк өлшемдердiң сәйкестiгiн, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган немесе жергілiктi басқару органы берген бағалау жолымен кемiнде екi жыл кезеңi үшiн аудиттелетiн субъектілердiң экологиялық есептілiгін тексеруге;  
      4) өндiрiстік және аймақтық мониторингтің деректерiн растау үшін кәсіпорынның санитарлық-қорғау аймағының шекарасында қажетті зертханалық өлшеулердi ұйымдастыруға;  
      5) өндiрiсті қосу мен тоқтату, апатты және басқа да жағдайларды қоса аудиттелетін объектінiң қызметiмен туындаған қоршаған орта мен халықтың жай-күйiне қолайсыз өзгерiстердің мүмкiндiгiн айқындау жолымен экологиялық қатерлердi бағалауды орындауға мiндетті;  
      6) осы Заңның 83-14-бабында көрсетілген жағдай салдарынан экологиялық аудиттi жүргiзудiң мүмкін еместігін хабарлауға;  
      7) тексерiс тұжырымдамалары бойынша ұсынымдар әзiрлеуге;  
      8) аудиттелетiн субъектiден алынған, экологиялық аудит процесiнде жасалған құжаттардың сақталуын қамтамасыз етуге;  
      9) заңнамаға анықталған құжаттардың сәйкессiздiгi туралы аудиттелетін субъектiге хабарлауға;  
      10) экологиялық аудит нәтижелерiнің құпиялығын, сондай-ақ экологиялық аудитті жүргiзу кезiнде алынған және коммерциялық немесе өзге заңмен қорғалатын құпияның мәнiн құрайтын мәлiметтердi сақтауға;  
      11) Қазақстан Республикасының заңнама кесімдеріне сәйкес ден қою шараларын қолдану үшiн мiндетті экологиялық аудит нәтижесiнде анықталған қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнаманың анықталған бұзылулары туралы уәкілетті мемлекеттік органға хабарлауға;  
      12) экологиялық аудит туралы шарт бойынша мiндеттемеден туындайтын өзге де талаптарды орындауға міндетті.

Экологиялық аудиторлық қызметті сақтандыру     

1. Аудиторлар мен аудиторлық  ұйымдар экологиялық аудиттi жүзеге  асыру кезiнде туындайтын мiндеттемелер  бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілiкті  сақтандыру шартын жасауға мiндеттi.  
      2. Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру Қазақстан Республикасының заңнама кесiмдерiмен айқындалған тәртiппен жүзеге асырылады.      

 Экологиялық аудиторларды  аттестациялауды қоршаған ортаны  қорғау саласындағы және стандарттау, метрология және сертификаттау  саласындағы уәкілетті органдар  мамандарының санынан құрылатын, Yкімет айқындайтын тәртіппен  арнайы білiктілiк комиссиясы  өткiзедi.     

 Экологиялық аудиторлық  қызмет туралы заңнаманы, сондай-ақ  шарт жағдайын бұзғаны үшін  экологиялық аудиторлар мен экологиялық  аудиторлық ұйымдар Қазақстан  Республикасының Заңдарына сәйкес  жауапкершілікте болады.     

 Экологиялық аудиторлық қызметтi жүзеге асыру кезiнде: 

1. Оның құрылтайшылары, қатысушылары, кредиторлары болып табылатын экологиялық аудитті жүргiзушiлердiң тапсырысшыларының немесе құрылтайшысы, қатысушысы, кредиторы осы экологиялық аудиторлық ұйым болып табылатын экологиялық аудиттi жүргiзудiң тапсырысшыларының экологиялық аудиторлық ұйымдарының; 
2. аудиттелетін субъектi жетекшiсiнiң, сондай-ақ аудиттелетiн субъектi жарғылық капиталының он проценттен астамы бар құрылтайшының немесе қатысушының жақын туысқандары немесе жақындары (ата-аналары, жұбайлары, бауырлары, апа-қарындастары, балалары, сондай-ақ жұбайларының бауырлары, апа-қарындастары, ата-аналары мен балалары) болып табылатын экологиялық аудиторлардың; 
3. онда жеке мүліктік мүдделері бар аудиттелетiн субъектi қызметкерлерінiң, қатысушыларының, лауазымды тұлғаларының санынан экологиялық аудиторлардың;
4. баланстың активтер сомасы орташа алғанда жылына алғанда 40 000 еселiк айлық есептік көрсеткіш мөлшерiнен асатын немесе олар үшiн экологиялық аудит мiндетті экологиялық аудит шаруашылық жүргiзушi субъектілердiң жеке кәсiпкерлер санынан экологиялық аудиторлардың экологиялық аудиттi жүргізуiне тыйым салынады.

  Экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдар міндетті: 

1. аудиттелетін объекті қызметiнің экологиялық аспектілерiне және оны орналастыру аймағының нақты экологиялық жағдайына жататын барлық қажетті ақпаратты жинауды қамтамасыз етуге; 
2. кәсiпорындағы жағдаймен тiкелей сол жерде танысуға, негізгi және қосымша бөлiмшелерге баруға, персоналмен әңгiмелесу жүргiзуге; 
3. оны өзара салыстыру, өндiрiстiк өлшемдердiң сәйкестiгiн, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган немесе жергілiктi басқару органы берген бағалау жолымен кемiнде екi жыл кезеңi үшiн аудиттелетiн субъектілердiң экологиялық есептілiгін тексеруге; 
4. өндiрiстік және аймақтық мониторингтің деректерiн растау үшін кәсіпорынның санитарлық-қорғау аймағының шекарасында қажетті зертханалық өлшеулердi ұйымдастыруға; 
5. өндiрiсті қосу мен тоқтату, апатты және басқа да жағдайларды қоса аудиттелетін объектінiң қызметiмен туындаған қоршаған орта мен халықтың жай-күйiне қолайсыз өзгерiстердің мүмкiндiгiн айқындау жолымен экологиялық қатерлердi бағалауды орындауға мiндетті; 
6. жағдай салдарынан экологиялық аудиттi жүргiзудiң мүмкін еместігін хабарлауға; 
7. тексерiс тұжырымдамалары бойынша ұсынымдар әзiрлеуге; 
8. аудиттелетiн субъектiден алынған, экологиялық аудит процесiнде жасалған құжаттардың сақталуын қамтамасыз етуге;
9. заңнамаға анықталған құжаттардың сәйкессiздiгi туралы аудиттелетін субъектiге хабарлауға; 
10. экологиялық аудит нәтижелерiнің құпиялығын, сондай-ақ экологиялық аудитті жүргiзу кезiнде алынған және коммерциялық немесе өзге заңмен қорғалатын құпияның мәнiн құрайтын мәлiметтердi сақтауға; 
11. Қазақстан Республикасының заңнама кесімдеріне сәйкес ден қою шараларын қолдану үшiн мiндетті экологиялық аудит нәтижесiнде анықталған қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнаманың анықталған бұзылулары туралы уәкілетті мемлекеттік органға хабарлауға; 
12. экологиялық аудит туралы шарт бойынша мiндеттемеден туындайтын өзге де талаптарды орындауға міндетті.