Франчайзинг

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Қазақстан экономикасының жандануына шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы тікелей әсер етеді. Кәсіпорындардың нарықтағы тұрақтылығын шешу жолдарының, шағын кәсіпорындарды дамытудың тиімді әдістерінің бірі – франчайзинг болып табылады.

 «Франчайзинг» термині  француздың «franchise» - жеңілдік, артықшылық, сонымен қатар салық пен жарналардан босату сөзінен пайда болған.

Франчайзинг дегеніміз:

• Айрықша құқық кешенінің құқық иеленушісі осы кешенді басқа тұлғаға өтемді негізде пайдалануға беретін кәсіпкерлік қызмет.
• Франчайзинг – көптеген франчайзилер желілерін және территориялық дамудың жетілген технологияларында қалыптасқан серіктестік бизнес.
• Франчайзинг – ұзақ мерзімді іскерлік қатынастардың нысаны, ол тәуекел дәрежесі төмен және тұрақты пайдалылық деңгейі бар кәсіпкерлікті ұйымдастырудың тиімділігі жоғары жолы.

Қазақстанда франчайзингті  дамытудың негізгі қиындықтарына  төмендегілерді жатқызуға болады:

5. Ірі бизнес пен шағын бизнес кәсіпкерліктің арасында байланыстың болмауы. Ірі компаниялар франчайзингі жүйесін емес, аймақтық дамудың филиалдық түрін артық көреді.
6. Бизнесті ұйымдастырудың осы схемасының артықшылықтары туралы  шағын бизнестің хабардарлығының жеткіліксіздігі.
7. Шағын бизнестің айқын еместігі, ал франчайзингтің негізінде қаржылық есептілік пен роялтиді есептеу ережелерінің айқындығы жатады.

Мемлекеттік жеңілдіктердің, банктік несиелердің және басқа  да қаржыландыру көздерінің болмауы.

Франчайзинг жүйесіне қатысты  мемлекеттің саясатын ұйымдастырудың маңызды бағыттары ретінде келесілерді  атап көрсетуге болады:

   - Қажетті нормативтік-құқықтық базаны құру. Елімізде франчайзингтік бизнесті жүргізуді реттеуші бірқатар заңнамалық актілер: Қазақстан Республикасы мен Санаткерлік меншіктің Дүниежүзілік ұйымының арасындағы ынтымақтастық бағдарламасы, ҚР "Инновациялық қызмет туралы заңы", "ҚР патент туралы заңы", "ҚР Инвестиция туралы заңы", "ҚР Лицензиялау туралы заңы"-әлі де болса франчайзингтің мазмұнын толық ашпайды және бірқатар түзетулерді талап етеді. Сонымен қатар "Кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг) туралы" Заң нақты "Франчайзинг туралы" Заң ретінде қайта қарастырылып, мазмұны жоғарыда аталған заңдармен сәйкестендіріліп, жаңаланып, бір жүйеге келтірілуі қажет, шектен тыс реттеуге бағытталған заңдары мен нормативтік актілерін өңдеп, толықтыру керек.

-  Франчайзингтік іс-әрекетті  жүзеге асыру барысында әкімшілік  кедергілерді төмендету шаралары  жоғарыда атап өткен нормативтік-құқықтық базаны жетілдірумен тығыз байланысты, өйткені франчайзингтік қызмет заңнамалық актілерге сәйкес жүзеге асырылады. Сонымен қатар басты қиындық франчайзингтік компаниялардың ешбір әкімшілік органдарда тіркелмеуінен туындайды. Аймақтық және қалалық әкімшіліктердің кәсіпкерлікті қолдау департаменттерінде франчайзингті тіркеу және қолдау бөлімдерін құру тиімді болар еді.

-  Франчайзинг субъектілерінің  несиелік және қаржылық ресурстарының  жетіспеушілігі франчайзинг негізінде  бизнесін жүргізуге талпынған кәсіпкерлер үшін ең негізгі кедергі болып табылады.Қаржы институттарының бұл салаға деген қызығушылығының аздығы басты мәселе болып тұр. Бұл мәселені шешудің басты жолы франзайзердің кепілдемесімен франчайзиге несие беру, Шағын бизнесті дамыту қорының франчайзингті несиелеу бағдарламасын жергілікті органдардың көмегімен жүзеге асыру.

-  Франчайзиге салық  салу жүйесін жеңілдету мәселесін  қарастыратын болсақ, отандық франчайзерлердің  жұмысын ынталандыру үшін корпоративтік табыс салығын роялтидің мөлшеріне төмендету және жергілікті франчайзилерді жер салығы мен мүлік салығынан босату керек.

-  Франчайзинг туралы  бірыңғай мәліметтер базасын  әзірлеу қажет. Осы мәселеге  қатысты франчайзингке қызығушылық  танытқан кәсіпкерлерді қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету үшін франшизалық мәліметтер базасын құру, қызмет етуші жөне әлеуетті франчайзер мен франчайзилердің қатысуымен форумдар ұйымдастыру. Франчайзингтік бизнестің артықшылықтарын, тәжірибелік франчайзингке қатысты материалдарды баспасөзде жариялау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымшалар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-сурет - Бизнесті  ұйымдастырудың франчайзингтік  жүйесіне қатысушылардың өзара  байланысы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-сурет-Франчайзинг жүйесін әзірлеу кезеңдері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3- сурет– Франчайзинг түрлерінің жіктелуі мен олардың сипаттамалары

 

 

 

4-сурет-Франчайзингтің  жағымды жақтары

 

 

 

 

 

 

 

 

1. кесте -Қазақстандағы франчайзингтік қатынастардың даму кезеңдері

 

Кезең- Дері	Компания атауы	Құрылу жылы	Негізгі сипаттамалары
Бірінші кезеңі 1994-1999 ж.ж.	«Coca Cola»	1994	Франчайзингті реттеуші нормативтік-құқықтық базаның болмауы. Нарықта бәсекелестіктің жоқтың қасы. Жекелеген шетелдік компаниялар іс-әркет аумағын кеңейту мақсатында Қазақстандық нарыққа шықты. Өндірістік және сервистік фран-чайзинг қалыптаса бастады.
	«Рахат Палас»
	«Adidas»	1995
	«Сеймар»	1996
	«Kodak»	1997
	«Дока»	1999
	«Анкара»
	«Рамстор»
Екінші кезеңі 2000 – 2004 ж.ж.	«1C»	2000	Франчайзинг туралы Заң қабылданды. Шетелдік ірі фирмалардың франчайзилерінің нарыққа шығуына байланысты бәсекелестік қалыптасты. Қазақстан Франчайзинг қауымдас-тығы  құрылды. USAID кәсіпкерлікті дамыту және қолдау бағытында франчайзинг бағдар-ламасын ұсынды.
	«Баскин31Роббинс»
	Қазақстан Франчайзинг қауымдастығы	2002
	Қазақстан Республикасының «Кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг) туралы» Заңы
	«Il Patio», «Планета Суши»
	«World Class»	2003
	«Business Consult», «Scot Holland Estates»
	«Пятерочка»	2004
	«MaxMara», «Sela»
	«Три Толстяка»
Үшінші кезең 2005 жылдан басталып осы кезге  дейін	«English First»	2005	Санаткерлік меншікке, франчайзингке қатысты заңнамалар белсенді қолданылды. Франчайзинг  көрмесі ұйымдас-тырылды. Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры франчайзингті несиелеу бағдарламасын әзірледі. Бәсекелестік өсіңкі түрде дамыды. Медиа және әлеуметтік франчайзинг пайда болды.

 

 

 

 

 

 

Қазақстан франчайзинг  қауымдастығы мәліметтерін жинақтап, оларды зерттеу барысында еліміздегі франчайзингтік жүйелердің қызмет ету салалары бойынша даму қарқыны мен үлесі 2-кестеде сипатталады.

Франшиз саны		1		2		2		2		2		4		8		37
Жылдар		1996		1998		2000		2002		2004		2006		2008		2010

 

Келесі таблицада өзін өзі франчайзер деп таныған Қазақстандық компаниялар 3 кесте

 

 

Компания / бренд	Сфера деятельности	Количество проданных франшиз
Biba	Киім сатумен  айналысатын кәсіп
TEA & COFFEE GARDEN	Кофейня	1
EXOTIK-TEA	Чайно-кофейный бутик	5
Kuralai	Киім сатумен  айналысатын кәсіп	1
Nails Club	әсемдік салоны	1
SALTA	Киім сатумен  айналысатын кәсіп
SANA	Жарнама қабылдау орны	2
ShBS	өзін өзі  күту бойынша тауарлар	5,
Umex Realty /	Жылжымайтын мүлік агенттігі	1
Алма-ТВ	Кабельное телевидение	1
РТС - Перекресток	Торгово-рекламная сеть
Бартерный Клуб	Бартер клубы	11,
Бухучет  НАП	аутсорсинг	13
Казахтелеком	Желі байланысы	35
Медведь	Орыс ас үйі	4
Миссис Казахстан	сайыс	на стадии переговоров
ПАНиКа	Табу орталығы	на стадии переговоров
РОМАТ	Дәріхана желісі	4
Сеймар	Тауық етін өндіру	Многочисленные  договора
Таулинк	терминалдар	несколько десятков, в т.ч. за рубежом

 

 

 

1-график – 2007 жылғы Қазақстан Республикасындағы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарындағы франчайзингтік компаниялардың үлесі

 

 

4-кесте- «Ростик`с фудкорт», «IL Патио» мейрамханалары және «English First» компаниясы франшизаларының сипаттамалары

 

Көрсеткіштер	«Ростик`с фудкорт»,	«IL Патио»	«English First»
Мейрамхананы/компанияны ашуға қажетті  алғашқы жарна (АҚШ доллары)	25000	40000	30000
Инвестиция мөлшері  (АҚШ доллары)	170000-250000	500000	160000
Роялти мөлшері (жалпы табыстан %)	7	6	10
Жарнамалық қорға төленетін  мерзімдік төлемдер (%)	2	2-4	10
Мейрамхана/компанияны ашуға қажетті  алаң мөлшері (шаршы метр)	90	300	200-300