Құрылыс саласына жұмысшы мамандарды дайындауға қажетті өндірістік бөлмелеріне (шеберханалар) қойылатын талаптарды айқындау

 

 

 

 

 

 

Мазмұны

 

 

 

Кіріспе.....................................................................................................................3

 

І  тарау. Құрылыс-құрастыру жұмыстарын ұйымдастыру негіздері

1.1. Құрылыс-құрастыру  жұмыстарын ұйымдастыру және жобалау негіздері...................................................................................................................5

1.2. Оқушылардың   кәсіби бағдарларын құрылыс   саласы бойынша қалыптастыру....................................................................................................... 8

 

ІІ тарау.Құрылыс саласына жұмысшы мамандарды дайындауға қажетті өндірістік бөлмелеріне (шеберханалар) қойылатын талаптарды айқындау

2.1 Өндірістік бөлмелерге (шеберханаларға) қойылатын талаптар.........11

2.2.Зертханалық-тәжірибелік сабақтардың мақсаты  және  оны өткізуге қойылатын жалпы талаптар............................................................................14

2.3.Оқушылардың тәжірибелік жұмыстарға дайындығы және сабақты жоспарлауы..........................................................................................................17

2.4.Өндірістік шеберханаларда  пайдаланылатын мультимедиялық технологиялар......................................................................................................20

2.5. Компьютерлік оқу құралын сабақтарда пайдаланудың тиімділігі................................................................................................................23

     

Қорытынды..........................................................................................................25

 

Пайдаланылған әдебиеттер...............................................................................27

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

     Мемлекетіміздің экономикасын өркендетудің бағдарламасын жедел іске асыру, материалдық өндірістің барлық саласының дамуы, халық шаруашылығының белгілі нәтижеге жетуі күрделі құрылыстың қарқыны мен саласына байланысты.

     Қазіргі  кезде елімізде көптеген мемлекеттің  әр түрлі кәсіпорындарының салынуына  құрылысшылардың, құрылыс саласындағы мамандардың қосып отырған үлесі зор. Құрылысқа республикамызда жыл сайын өте мол қаржы жұмсалып келеді. Бұл қаржыларды ұтымды пайдалану, негізгі қорлардың сапалық құрылымын одан әрі жақсарту және өндірістік қуаттарды барынша жедел іске қосып, игеру керек. Құрылыс мерзімін елеулі түрде қысқартып, құнын кеміту – құрылысшылар алдына қойып отырған маңызды міндет.

     Бұл міндеттерді  ойдағыдай шешу үшін күрделі  қаржыны, шикізат және еңбек  шығындарын азайту, индустрияландыру  дәрежесін арттыру, құрылысты жоспарлау мен ұйымдастыруды жақсарту, құрылыс өндірісі технологиясын жетілдіру қажет.

     Аталған  талаптарды іске асыруда құрылыс  мамандарын әзірлейтін оқу орындарының  үлесі мол. Бүгінгі күнде оқу  орындарының алдына қойылған жауапты міндет - білікті мамандар даярлау. Қазіргі кезде барлық оқу орындары жаңа, сапалы оқу жоспарлары мен бағдарлама арқылы мамандар даярлау жолына  көшуде.

    Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейін білім беруді дамыту тұжырымдамасында орта білім берудің мақсаты – жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби іскерліктердің іске асыру негізінде өзін-өзі еркін бағдарлай білуге, дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру делінген. Сонымен қатар берілген мақсатқа жету үшін шешілетін міндеттердің біріне мұғалімдердің іскерлігін арттыру, оқушылардың еңбек рыногындағы бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін кәсіптік іскерліктерді игеруіне жағдай жасау керектігі аталып көрсетілген. Бұл міндеттердің іске асуы мыналарда екендігі көрсетілген: білім берудің мазмұнын орта біліммен кәсіптік білімге қарай өзгерту; кәсіптік бағдарлы оқыту жүйесін құру; білікті жұмысшы кадрларды, техникалық және қызмет көрсету мамандарын кәсіпке оқыту бағдарламаларының құрылымы мен мазмұнын өзгерту.

      Бүгінгі кезде оқушыларды еңбекке даярлау технологиясына оқыту процесінде ғана емес, сонымен қатар мектептің бүкіл  оқу-тәрбие іс-әрекеті процесінде жүзеге асатыны белгілі. Дегенмен оқушылардың жалпы еңбектік политехникалық білімдерін, іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыруда еңбек технологиясына оқыту жетекші рөл атқарады.

     Қазіргі  таңда технологиялық шеберліктің  құрылымы мен маңыздылығы туралы  түсініктердің өзгеріп, дами түсуіне байланысты  психологияда ғылыми білімдерді, біліктілік пен дағдыларды өндейтін бүтін бір әлеуметтік-психологиялық құрылым, педагогтық қызметтің жоғары нәтижелігін қамтамасыз ететін тұлғалық қасиеттер мен әдістемелік нұсқаулар жасау қажеттілігі туындап отыр.

      Бұл  мәселелер мұғалімге  қойылатын  талаптардың үнемі жетілдірілетініне  және артатынына байланысты туындайды,  өйткені оқыту мазмұны күннен-күнге  дамытуды талап етуде. Мұндай  талаптың орындалуы көп жағдайларда  мұғалімнің технологиялық шеберлік  дәрежесіне байланысты шешіледі.

      Мектептегі  оқыту мазмұнында шеберлікті  бағалау, шеберлікті үйретуді  және тәрбиелеуде бірнеше ғалымдар: Ю.А.Савин, И.А. Зязюн, И.Ф. Кривонов, Н.Н. Тарасевич, М.Ж.Қозыбақов,  Қ. Ералин – мұғалімдердің  әдістемелік дайындығы мазмұнында қарастырды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І  тарау. Құрылыс-құрастыру жұмыстарын ұйымдастыру негіздері

1.1. Құрылыс-құрастыру  жұмыстарын ұйымдастыру және жобалау негіздері

      Үймереттер, ғимараттар, тұрғын үйлер,  инженерлік, ауылшаруашылық құрылыстарын салуды ұйымдастырудың әдіс-тәсілдері бар. Құрылыс-құрастыру жұмыстарын ұйымдастырудың тиімді жолы – құрылысты кешенді әдіспен және технологиялық ретімен жүргізу.

    Құрылыс  технологиясы құрылыс жұмыстарына  және процуестерге бөлінеді.

     Құрылыс  жұмыстары – жер жұмыстары, бетон және темір-бетон, құрастыру, әрлеу және тағы басқа өзара құрылыс процестеріне бөлінеді. Мысалы, жер жұмыстарын жүргізу үшін мына процестерді орындау қажет: жердің өсімдік қабатын бульдозермен тіліп алу, жер бетін тегістеу, топырақты көлікке тиеп қазу, ордың түбін тазалау және тағы басқалар.

      Аталған құрылыс жұмыстары мен  оның процестері белгіленген  технологиялық ретімен істелуі  қажет.

     Құрылыс  жұмыстары үш кезеңге бөлінеді: дайындық жұмыстары – жер астындағы  құрылыстар (нөлдік цикл), жер үстіндегі құрылыстар және әрлеу жұмыстары (сылақ, бояу).

     Құрылысқа мөлшерленген уақытты қысқарту үшін құрылыс кезеңін тасқынды әдіспен жүргізу қажет. Бұл әдіс құрылыстың өзіндік құнын машина-механизмдерді тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Құрылыс мерзімін қысқартуға құрастыру процестері ерекше әсер етеді. Сондықтан жоғарыда аталған процестерді жүргізу мерзімдері құрастыру процестеріне тікелей байланысты. Құрастыру процесін жеделдету дегеніміз – жалпы құрылыс мерзімін қысқарту.

    Осы процестің даму қарқынына орай басқа жұмыстардың реті мен әдістері де өзгереді. Құрылыс өндірісінің құрамы мен қарқынын белгілеу және оны біркелкі үздіксіз ұйымдастыруды жақсартып, технологиясын жетілдіруге болады. Құрылыста тасқынды әдіспен жүргізудің негізі – құрылыс процестерін тоқтатпай, бір мезгілде әр түрлі жұмыстарды бірден атқару. Ол үшін объектідегі барлық жұмыстарды кезекті ретімен істелетін процестерге бөліп, құрылысшылардың мамандық дәрежесіне лайықты звено, бригадалар құрамын тағайындап, жалпы құрылыс көлемін тепе-тең ауқымдарға (учаске, кесінді, алым) бөліп жоспарлау қажет. Тең бөлінген ауқымдардың көлемі мен істелінетін жұмыс мерзімдері бірдей болу керек. Бұл бөлімдер тасқын ырғағы деп аталады.

      Құрылыс өндірісі құрылыс-құрастыру  жобаларымен қамтамасыз етілуі қажет. Ол жобалар құрылыс өндірісін ұйымдастыру нұсқаулығына сәйкес орындалады. Құрылыс мөлшерлері және оның ережелері  құжаттарда сипатталады. Құрылыста қолданған жобалар мен құжаттар ұзақ жылдар бойы зерттеліп дәлелденген озат әдіс-тәсілдерге, ғылым мен техниканың соңғы жетістіктеріне сүйене отырып жасалуы қажет. Құрылыс құжаттарында жоспарды асыра орындау, шикізат пен еңбек шығынын азайту, бөлінген қаржыны ұтымды пайдалану жолдары көзделеді.

      Құрылыс құжаттарына: құрылысты ұйымдастыру жобасы (ҚҰЖ), жұмыстар өндірісін жобалау (ЖӨЖ), технологиялық қарталар (ТК) және еңбек процестерінің карталары (ЕПК) жатады.

     Аталған  құжаттардың көлемі, түрі, мазмұны  және оларды жобалап бекіту  тәртібі Мемлекеттік құрылыс  комитетінің шешімдерінде сипатталады.

     Құрылысты  ұйымдастыру жобасы (ҚҰЖ) құрылысты  жобалау тапсырмасының құрамына  еніп, негізгі жоба ретінде есептеледі. ҚҰЖ – күрделі, ұзақ жылдар салынатын және кешенді құрылыстарға жасалады. Онда салынатын объектілердің реті мен аяқталатын мерзімі, жылдық орындалатын жұмыстардың көлемі және бөлінген қаражаттың мөлшері, дайындық жұмыстарының көлемі, объектілердің салыну кезегінің реті, негізгі құрылыс жұмыстарын салу әдістері, қажетті мамандардың саны, шикізат, техникалық және электр қуаттарының қажеттілігі көрсетіледі.

     Жұмыстар өндірісін жобалау (ЖӨЖ) жеке объектілердің дайындық және негізгі құрылыс жұмыстарын орындауға жасалады. Оның құрамына ҚҰЖ-да қабылданған шешімдер енеді және жергілікті техникалық-ұйымдастыру шаралары қолданылады. ЖӨЖ-ның құрамына төменде аталған көрсеткіштер енеді:

     - дайындық жұмыстарын жүргізу реті;

     - негізгі құрылыс-құрастыру жұмысының озат технологиясы мен кешенді механикаландыру жолы;

• құрылыс жұмыстарын тасқынды әдістермен жүргізу;

     - жұмысшылардың бригада, звено құрамын мамандық дәрежелеріне сәйкес анықтау және оларды құрылыстың барлық кезеңінде бірдей жұмыспен қамтамасыз ету;

• қауіпсіздікті сақтау және еңбек қорғау шараларын белгілеу;
• объектілік жұмыс өндірісінің мерзімдік жоспары;
• дайындық жұмыстарының кестесі, көлемі және оның тізімі;

     - құрылыстың бас жоспары (объектінің жерасты әлде жерүсті құрылыстарына арналған);

     - қажетті шикізат, құралымдар мен бөлшектердің тасымалдау кестесі (егер құрастыру көлікке қатысты болса – тасымалдау көліктердің сағаттық кестесі);

     - құрылыс процестерінің технологиялық картасы, жобаға берілетін түсініктеме және оның техника-экономикалық көрсеткіәштері.

    Құрылыстың  технологиясын жобалағанда оның  ерекшеліктерін ескеру қажет.  Мысалы, ғимараттардың типтері, құралымдық айырмашылықтары, өндірістің негізгі технологиялық және ұйымдастыру принциптері.

    Құрылысты  индустрияландыру принципінің негізгі  мақсаты – құрылыс құралымдарын, бөлшектерін зауыттарда жасап  шығару және ауыр қол еңбегін  механикаландыру, яғни құрылыс объектісін құрастырып-жинақтау алаңына айналдыру. Индустриялық әдіспен құрастыратын объектілердің саны мен сапасын арттыру үшін құрастырмалы құралымдар мен бөлшектердің өлшемдерін біркелкі топтастыру қажет.

     Өндірістік  үймереттер биіктігі бір және көп қатарлы болады, оларды құрастырудың өзіндік ерекшеліктері бар.

     Бір қабатты өндірістік үймереттер негізінде болат қорыту, машиналар құрастыру және тағы басқа өндірістеріне арналған үймереттер. Олардың сәулеттік ерекшелігі – ішкі құрылыстар кең және биік болуы қажет, себебі ауыр салмақты, көлемді және өте биік құрал-саймандар орнатылады. Осыған орай бір қабатты өндірістік үймереттер салудың да ерекшеліктері бар. Орнатылатын бағаналардың аралығы (12х6; 18х6; 12х12;18х12; 24х12; 30х12; 36х12 м) бұдан да кең болады.

     Мұндай  кең өлшемді үймереттерді әр  түрлі өндіріс саласына пайдалануға  болады. Бұл үймереттердің бағаналары  болаттан, темір-бетоннан, темір-бетон  мен болат аралас материалдардан  жасалады. Ірге тастарды құрастырмалы  темір-бетоннан құймалы және қада қағылып жасалады.

     Көпқабатты  өндірістік үймереттер негізінде  жеңіл өнеркәсіп, химиялық зауыттар, диірмендер, нан зауыттарын салғанда  қолданылады. Бұл үймереттер толық  құрастырма құралымдардан құрастырылады.  Үймереттер бағаналырының биіктігі екі қабатқа дейін болуы мүмкін. Әр қабаттың биіктігінде ригельдер қойылып, жабынды тақталар төселінеді. Мұндай құралымдардан құрастырылған көп қабатты үймереттердің бағаналар аралығы 6х6; 9х6; 12х6; 12х12 метр, әр қабатының биіктігі 3,6;4,8;7,2  метр болады. 7,2 м биіктік тек қана бірінші қабатта болады. Бағаналардың қима өлшемі 0,4х0,4; 0,4х0,6 м тік бұрышты болады.

       Ауылшаруашылық үймереттері мен  ғимараттары – мал, құс қоралар,  ауыл шаруашылығына арналған  жем-шөп қоймалары және тағы  басқалар. Ауылшаруашылық  өндірістік үймереттері мен ғимараттары екі топқа бөлінеді.

     Бірінші  топ - мал, құс қоралары және әр түрлі қоймалар, олар бір қабатты тік бұрышты, ені 12х24 м болады.

      Екінші топ – шаруашылық шеберханалар, астық қоймалары, ауылшаруашылық бұйымдарын өндеу цехтары. Олардың еніне төрт қатар тіректер қойыладды, шеткі тіректердің аралығы 9 м, биіктігі 5-7 м болады. Бұл ғимараттардың құралымдары құрастырмалы металдан, құймалы темір-бетоннан, ағаштан және жергілікті материалдардан жасалады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.2. Оқушылардың   кәсіби бағдарларын құрылыс саласы бойынша қалыптастыру

             Оқушыларды кәсіби бағдарлау жүйесі тұлғаның жан-жақты шығармашылық мүмкіндіктерін белсенді етіп дамыту, әлеуметтік процестердің дамуын тиімді басқару және оқушылардың жеке дара қызығушылықтары мен дамып келе жатқан қоғамның мұқтаждықтарымен байланыстыруға бағытталған. Бұл оқушыға өзінің жолын таңдауға көмектесу және келешегін таңдау үшін маңызды емес, сондай-ақ оның мектептен тыс мекемелерде атқаратын жұмысының барысына да ықпал ететін болғандықтан, өте жауапты жұмыс. Сондықтан бұл мәселелерді ескермейінше жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайда оқушылардың кәсіби бағдарларын қалыптастыру мүмкін емес.