Атырауский нефтеперерабатывающий завод

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

	Кіріспе			3
1.	Атырау өндеу зауытының қайта құру			4
2.	Мұнай сипаттамасы			6
	2.1	Бензин фракцияларының сипаттамасы және оның қолдануы		6
	2.2	Дизель фракцияларының сипаттамасы және оның қолдануы		7
	2.3	Вакуум (май) дисилляттардың сипаттамасы және оның қолдануы		8
	2.4	Қалдақтардың сипаттамасы және оның қолдануы		8
3.	Технологиялық бөлім			9
	3.1	Ректификация процесі.		9
	3.2	Мұнайды біріншілік өңдеу қондырғының технологиялық схемасы (ЭЛТҚ АВҚ 3).		11
	3.3	ЭЛТҚ блогі.		12
	3.4	Колоналар блогі		14
		3.4.1	Атмосфералық блогі	14
		3.4.2	Тұрақтандыру және анық ректификация блогі	16
		3.4.3	Вакуум блогі	17
		3.4.4	Вакуумдық колонаны қайта құру	18
4.	Материалдық балансты есептеу.			21
	4.1	АВҚ қондырғысының материалдық балансы		21
	4.2	Негізгі аппараттардың технологиялық есептеулері		23
5.	Бақылау-өлшеу құралдары және АВҚ жұмысының автоматизациясы.			28
6.	Еңбек  қауіпсіздігі, қауіпсіздік техникасы , өртке қарсы сақтық шаралар және қоршаған ортаны қорғау			31
	6.1	Технологиялық процесті қауіпсіз басқарудың негізгі ережелері.		31
	6.2	Қондырғыдағы өрт кауіпсіздік техникасы.		32
	6.3	Қоршаған ортаны қорғау		33
	Қортынды			36
	Қысқартулар тізімі			37
	Әдебиеттер тізімі			38

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Мұнай өңдеуде әртүрлі өнім шығарылуы - мұнай сапасына тәуелді. Сонымен бірге дұрыс техникалық процесті таңдау маңызды роль атқарады.

Шикі мұнайдан бір процесс арқылы соңғы немесе товарлық мұнай өнімдерін алуға мүмкін емес (газдан басқасы). Олар бірнеше тізбекті қондырылған құрылғылардан өнделіп алынады.Сол тізбектегі бірінші орын алып тұрған қондырғылардың біреуі – ЭЛТҚ АВҚ (электротұзсыздандырғыш қондырғы атмосфера вакуумдық құбырлық). Сондықтан берілген қондырғынан кейін тізбекте орналасатын қондырғылардың жұмысы осы қондырғының жұмыс істеу сапалығына тәуелді.

Мұнайды біріншілік  өңдеу қондырғылары МӨЗ-ның негізін құрайды. Бұл қондырғыларда көптеген мотор отындары, майлағыш майларды, екіншілік өндеуге арналған шикізаттар өнделеді.

АВҚ-ның жұмысына отын мен майдың шығу мөлшері мен сапасы, одан әрі тұратын қондырғылардың техника-экономикалық көрсеткіштер тәуелді. Сондықтан АВҚ-ны интенсификациялау және жұмыс  жасау эффективтілігін көтеру проблемаларына көп көңіл бөлінеді.

Қазіргі уақыттағы замандас мұнай өңдеудегі маңызды проблемалардың кейбіреулері:

• Мұнай өңдеудің одан әрі тереңдету;
• Автобензиннің октан санын жоғарлату;
• Жаңа технологиялар арқылы өндірістің энергетикалық шығымын төмендету;
• Экологиялық аспектер.

Көрсетілген проблемалардың шешілуін алдын ала ескеру:

• Экологиялық аспектер.
• АВҚ-ның негізгі қондырғыларын жетілдіру;
• Технологиялық схемаларды жетілдіру;
• Вакуумдық және тереңвакуумдық мазут айдау технологиясын мен схемаларды жетілдіру.

Сонымен бірге, қондырғының коррозиясы маңызды проблемалардың біреуіне жатады. Өндеуге берілетін мұнай құрамында хлорид және үкірт қосылыстардың болуы, олардың мұнай өндеу процес барысында крекингі мен пиролизденуі қондырғылардың  коррозия пайда болуына әкеледі, ең алдымен ол конденсаторлар мен тоңазытқыштарға әсер етеді. Бар коррозия ингибиторлары универсальді емес , өйткені оларда бірнеше кемшіліктері бар (жағымсыз иісі, жоғары токсикалық және жоғары құндылығы). Бірақ қазіргі уақытта жаңа коррозия ингибиторы табылды – полигексаметиленгуанидигидрат сулы ертіндісі (ПГМГ∙Н2О). Берілген ингибиторда жоғарыда айтылған кемшіліктері жоқ.

 

 

 

 

 

1. Атырау мұнайөндеу зауытының қайта құру.

 

Қазақстанның мұнайөндеу өндірісі үш ірі мұнайөндеу зауытыменұсынылған, олар Атырау, Павлодар және Шымкент, сонымен бірге Ақсай қаласында кіші МӨЗ бар. 

Атырау мұнайөндеу зауыты Қазақстан мұнайын өндеитін тұңғыш зауыты болып саналады. Өйткені Павлодарда (Солтүстік Қазақстан) және Шымкентте (Оңтүстік Қазақстан) орналасқан екі басқа зауыты Батыс-Сібір мұнайын өндеуге есептелген және тек Батыс Сібірмен мұнай құбыры арқылы жалғасқан. Қазақстан мұнайын Батыс Қазақстаннан Павлодар мен Шымкентке жіберілуі экономикалық тұрғыдан ыңғайсыз болатын, өйткені ол мұнай кеңорын мен МӨЗ арасындағы үлкен қашықтыққа байланысты.

АМӨЗ екі мұнай кеңорындар: Маңғыстау (Маңғыстау шикі мұнайы) және Жайық пен Волга регионы (Мартыш шикі мұнайы)  арасында орналасқан. Сондықтан зауыт Маңғышлақ пен Мартыш мұнайын отындық вариантпен өңдеуімен айналысады.

Зауыт салынуы 1943 соғыс жылдарында басталып, 1945 жылы қыркүиек айында эксплуатацияға жіберілді.

Технологиялық проект «Баджер және балалары» американдық фирмасымен жасалынды. Зауыттың алғашқы қуаты – 800 мың тонна жылына тең болды. Басынан бастап зауыт отындық вариантымен жұмыс жасады, яғни авиациялық және автокөлік бензиндер мен моторлық отын шығарды.

Қәзіргі уақытта АМӨЗ ірі зауыттардың біріне жатады.

2000 жылы Евроодақ Евро-3 бағдарламасын енгізді. Бұл бағдарлама экология көзқарасынан бензин мен дизельдік отынға қатал талаптар қойылды. 2005 жылы одан да қатал нормаларды Евро-4 бағдарламасы енгізді.

Сондай жағдай Ресей Федерациясында құрылды. Олар 2008 жылы Евро-3 бағдарламасын енгізіп, 2010 жылы Евро-4 бағдарламасына біртіндеп көшеді.

Сондықтан Қазақстан зауыттарына бәсекелестік көрсету үшін өнімнің сапасын көтерудің қажет етеді.

Соған орай Атырау МӨЗ-ын 2003 жылы наурыз айында қайта құрылуы басталды. Жаңа аппараттарды япондық компаниялар «Марубени Корпореишн» мен JGC проектеліп жасалынды:

• Бензин мен дизельдік отынды гидротазалау комбинирленген қондарғы;
• Сутекті өндіру мен тазалау қондырғысы;
• Күкірт өндіру қондырғысы;
• ЭЛТҚ АҚ-2 бар біріншілік өндеу қондырғыны қайта құруы жасалынды;
• Каталитикалық риформинг қондырғысының модификациясын және жылуалмастырғыштарын ауыстырылуы жасалды;
• Жаңа резервуарлық парктер салынды;
• Қосалқы станция мен электроқондырғылыарды ауыстырылды;
• ЭЛТҚ АВҚ-3 қондырғының вакуум блогін қайта құруы жасалды.

Айтылған зауыттың қайта құрылуы негізігі өндіру процестерін тоқтатпай жүргізілді. АМӨЗ-дің реконструкция проекті 55,6 млрд теңгеге шықты (384 млн АҚШ доллары).

Қазіргі уақыттағы АМӨЗ-дің шығаратын өнімнің ассортименті:

• Этилирленбеген экспорттық автокөлік бензин А-80;
• Этилирленбеген автокөлік бензин Аи-91;
• Этилирленбеген автокөлік бензин  Аи-93;
• Дизельдік отын Л 0,2-62;
• Д3п-0,2 маркілі дисперстік присадкасы бар дизельдік отын;
• Пештік отын;
• ТС-1 маркілі реактивтік двигательдеріне арналған отын;
• «Нефрас» уайт-спириті;
• Вакуумдық газйоль;
• СПБТЛ маркілі көміртекті газ;
• Отындық мазут;
• КП-1, КП-2 маркілі мазут;
• Алюминий өндірісіне арналған мұнайлы кокс;
• Термодиструкцияға арналған көмівсутектік фракция;
• Гудрон;
• Кемелерге арналған отын;
• Еріткіш 747;
• Каталитикалық және термиялық крекингке арналған газойль.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Мұнай сипаттамасы

 

Манғыстаудағы Өзен кеңорынның және Мартыши мұнайлары туралы мәлімет анықтамалық әдебиеттен алынды. Мұнайдың сапа көрсеткіштері 2.1 және 2.2 кестелердеде берілген.

 

Кесте 2.1– Манғыстау мұнайдың сапа көрсеткіштері

 

Көрсеткіштер	Өлшем бірлік	Көрсеткіштің мағынасы
20 ºС –ғы мұнайдың тығыздығы	Кг/м3	859
Қату температурасы	ºС	-32
Кокстенуі	% масс.	5,2
Тұтану температурасы	ºС	25
Қышқылдық саны	КОН мг/г мұнайға	0,047
Су құрамы	% масс.	0,67
Күкірт құрамы	% масс.	0,3
200ºС-қа деиінгі фракция	% масс.	11
300 ºС фракция	% масс.	16

 

Кесте 2.2 – Мартыши мұнайдың сапа көрсеткіштері

 

Көрсеткіштер	Өлшем бірлік	Көрсеткіштің мағынасы
20 ºС –ғы мұнайдың тығыздығы	Кг/м3	892,2
Қату температурасы	ºС	-42
Тұтану температурасы	ºС	74
Қышқылдық саны	КОН мг/г мұнайға	0,87
Су құрамы	% масс.	0,63
Күкірт құрамы	% масс.	0,33
200ºС-қа деиінгі фракция	% масс.	4,0
300 ºС фракция	% масс.	23,0

 

 

 

 

 

 

2.1 Бензин фракцияларының сипаттамасы және оның қолдануы

 

Кесте 2.3 – Манғыстау мұнайдың бензин фракцияларының сипаттамасы

 

Фракция қайнау шектері ºС	Мұнайға шығуы, % масс.	Құрамы, % масс.
		күкірт	Ароматты көмірсутек	Нафтен көмірсутек	Парафинді көмірсутек
62-85	3,0	0,007	4	12	54
85-120	1,8	0,012	10	33	57
85-180	9,3	0,016	12	23	65
120-140	2,7	0,014	14	23	63
140-180	4,8	0,014	12	18	70

 

2.3 кестеде АВҚ қондырғысында өңделетін барлық бензин фракциялардың сипатмалары көрсетілген. Қазіргі біріншілік мұнай өңдеуде каталитикалық риформинг процесінде индивидуал ароматтық көмірсутектер алу үшін қолданатын шикізат – тар  бензин фракциаларды бөлмейді. Өйткені замандас каталитикалық риформинг қондырғыларында жоғарыактивті катализаторларды қолданады. Олар 85-180 ºС қайнайтын кең бензин фракциядан ароматиканың жоғары (55-65% катализатор үстінде) шығуын қамтамасыз етеді. АВҚ-да алынатын 85-120 ºС (реативті отын шығарғанда) немесе 85-180 ºС (реактивті отынды шығармағанда) бензин фракцияның октан санын көтеру үшін риформингке жібереді. 62-85 ºС фракцияны изомеризация процесіне одан кейін бензиннің компоненті ретінде қолдануға лайықты. 120-140 ºС фракцияны каталитикалық риформинг қондырғысында ароматиканы алу немесе 140-180 ºС фракциямен араластырып, жоғарыоктан бензиндерді алу лайықты. Көрсетілген барлық фракцияларға алдын ала гидротазалау қажет.

 

2.2 Дизель фракцияларының сипаттамасы және оның қолдануы

 

Кесте 2.4 – Манғыстау мұнайдың дизель фракцияларының сипаттамасы

 

Фракция қайнау шектері ºС	Мұнайға шығуы, % масс.	Цетан саны	Температура			Құрамындағы күкірт, % масс.
			Лайлану, ºС	Қату, ºС	Тұтану, ºС
180-320	20,6	56	-10	-11	76	0,040
150-350	28,7	58	-2	-9	53	0,047
180-350	25,2	61	-7	-4	86	0,055
200-300	14,8	60	-9	-11	98	0,035