Құқық қорғау қызметкерлерінің өзіндік бағалауларының кәсіби іс-әрекетіне әсерін зерттеу

             Зерттеу объектісі ретінде: құқық қорғау органы қызметкерлерінің өзін-өзі      бағалау процесі.

      Зерттеудің пәні: құқық қорғау органы қызметкерлерінің кәсіби іс-әрекетінде өзін-өзі бағалау деңгейлері.

Зерттеу базасы: Эмпирикалық зерттеуге Алатау аудандық Ішкі Істер бөліміндегі Құқық қорғау органының 24 қызметкерлері қатысты.   Зерттеушілердің еңбек өтілі әртүрлі болды. 

Зерттеу әдістері:   1.Өзін-өзі бағалау деңгейін анықтау әдістемесі;

                                2. Дж. Тейлордың қобалжу деңгейін  зерттеу әдістемесі;

                                3. Дембо-Рубинштейн әдістемесі;

4. Розенбаумның Q-критериі;

 

 

2.2  Зерттеу  әдістемелерінің сипаттамалары

 

 1.Өзін-өзі бағалау деңгейін анықтау әдістемесі

      Зерттеушелірге адамның қасиеттері  мен эмоционалды көріністеріне  қатысты модульді ұғымдар ұсынылады.

       Олар: ашушандық, көкіректік, намыскерлік,  сенімдік, көреалмаушлық, тұйықтық, кекшілдік, адалдық, ашықтық және  жан-тәнімен сүйе алу қабілеті, сергектікке, өштесулік, нәзіктік, батылсыздық, өкпешілдік, қайрымдылық,  ұялшақтық, күдіктенушілік, түңілімпаздық,  шыдамдық, төзімділік, мысқылшылдық.

    Осы берілген сөздерден өзіңізге  үлгілі адамның бойынан емес  өз бойыңыздан табылғанын қалайтын  қасиеттерді теріп алаңыз.Сіз  үшін үлгілі адам қасиеттері  таразы қызметін атқаруы тиіс.

    Яғни,  сізге қажетті немесе  қажетті емес қасиеттерді сараптау  үшін қажет. Реттік сандарды  жазып алып, соның қатарына біріншіден, өз бойыңыздан табылған армандайтын  қасиетті көріңіз.

    Сонан соң қажетті деп есептеген  қасиеттерді соңына өзіңізге  ұнамсыз қасиеттер ұғымын жасаңыз.

    Қорытынды жасау ыңғайлылығы  үшін әр зерттеуші сөз нөмерлері  айырмашылығын екі қатар бойынша  өздері шығарады.

    Нәтижелерді талдау:

Өзін-өзі  бағалау коэффициентті алынған  нәтиже негізінде -1-ден +1арасында болмақ.

   Егер нәтижеміз бірлік санынан  асыл немесе жетпей қалса, онда  нәтижеміз шындыққа жақындамай  қалғаны +0,75 тен +1 дейінгі көрсеткіш  адамның өзін аса жоғары болғандығын,  ал -0,75 тен -1 дейінгі көрсеткіш  адамның аса төмен бағаланғандығын  көрсетеді.

    +0,4 тен +0,75 немесе -0,4 тен -0,75 ке  дейінгіт көрсеткіш өзін жоғары  және жеткілікті төмен бағаланғандық  болып табылады. -0,4 тен +0,4 дейінгі  көрсеткіш өзін-өзі дұрыс бағалау  көрсеткіші деп білеміз.

 

      2. Дж. Тейлордың қобалжу деңгейін  зерттеу әдістемесі

  Сұрақнама 50 тұжырымнан тұрады. Әр  тұжырымды оқып зерттелуші өзінің  ойын біліреді. Тестке 15-20 минут жұмсалады.

   Тейлордың қорбалжу деңгейін  зерттеу әдістемесін орыс тілін  де бейімдеген Т.А.Немчинова.

    1975 жылы В.Г.Норакидзе әдістеменің  «жалған» шкаласын өңдеп шығарған. Егер осы шкала бойынша көп  балл жинаса, онда зерттелуші  өзінің ойын біліреді. Тестке 15-20 минут жұмсалады.

    Тейлордың қобалжу деңгейін зерттеу  әдістемесін зерттеу жауап беріп  болған соң, жауаптарды кілтке  саламыз.

 

«Иә»жауабы:14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35,36,37,38,39,40,41,42,43,44,45,46,47,48,49,50.

   «Жоқ» жауаптары:1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13.

  Әр сәйкес келген жауапқа 1 балл беріледі.

Егер  нәтижетер 40-50 баллдың аралығында болса,қобалжу  деңгейі өте жоғары.

25-40 балл болса, қобалжу деңгейі  жоғары.

15-25 балл болса, қобалжу деңгейі  орташа (жоғарғыға жақын).

5-15 балл болса, қобалжу деңгейі  орташа (төменгіге жақын).

0-5 балл болса, қобалжу деңгейі  төмен.

 

 

 

3. Дембо-Рубинштейн әдістемесі

Бұл  әдістеменің де мақсаты  өзінің өмірлік құрылымдары бойынша  өзін-өзі бағалауын анықтауға  бағытталған. Эксперимент еркін  әңгімелесу түрінде өтеді, зерттелушімен  жұмыс жеке жүргізіледі. Оның инструкциясы ретінде классикалық шкалалар ұсынылады.

1. Денсаулық шкаласы

2. Мінез шкаласы

3. Ақылдылық шкаласы

4. Бақыт туралы шкала

5. Өзін-өзі тану шкаласы.

Жұмыс барысы қағазға осы шкалаларды ұзынша сызық сызып зерттелушіге «Мына сызықтың бойында дүние  жүзіндегі адамдар орналасқан делік, міне мына ең жоғарғысына ең денсаулығы мықтылар, ал мында төменде денсаулығы нашар адамдар. Осылардың ішінде сіз қай жерде тұрмын деп ойлайсыз?». Түрлі-түсті қаламмен бірінші реалды түрде, екінші идеалды түріндегіні  белгілейді. Мұннан соң алынған көрсеткіштерді нақтылау үшін әңгімелесу жүргізіледі. Әрбір шкала бойынша, осының нәтижесінде  зерттелушінің өзі туралы пікірін, өзіндік бағалау ерекшеліктерін анықтауға болады.

 

2.3  Зерттеу  мәліметтерінің сандық  және сапалық  өңделуі 

    Зерттеудің бірінші кезеңінде  өзін-өзі бағалауды зерттеуге  арналған әдістеме жүргізілді.

    Өзін-өзі бағалау деңгейі бойынша  алынған нәтижелер кестеде берілген.

                       

Өзін-өзі  бағалау деңгейі бойынша нәтижелер

  Кесте 1 

№	Зерттелушілер	Өзін-өзі бағалау көрсеткіштері	Өзін-өзі бағалау деңгейлері
1	Ш.А.	-0,65	Жоғары
2	С.Н.	0,23	Орта
3	К.Н	0,72	Төмен
4	А.Ж.	-0,75	Төмен
5	М.Т.	0,37	Орта
6	Г.А.	,084	Жоғары
7	В.Н.	0,76	Жоғары
8	М.А.	-0,82	Төмен
9	А.И.	0,83	Жоғары
10	Г.Н	-0,87	Төмен
11	С.Е	0,67	Жоғары
12	Э.А.	0,92	Жоғары
13	К.Р.	0,47	Орта
14	Ш.И	-0,73	Төмен
15	Т.В.	0,63	Жоғары
16	Е.В.	0,86	Жоғары
17	И.Т	0,79	Жоғары
18	А.З	-0,88	Төмен
19	Р.А.	-0,83	Төмен
20	К.А	-0,28	Орта
21	Ж.Ш	-0,16	Орта
22	А.Л.	-0,71	Төмен
23	С.Т	0,89	Жоғары
24	Ф.Б	-0,79	Төмен

 

  Өзін-өзі бағалау әдістемесі бойынша  он бір қызметкерде өзін-өзі  бағалау деңгейі жоғары болды.Бұл  зерттеушілердің  құқық қорғау  органдарындағы  еңбек өтілі үлкен  (жеті жылдан жоғары).

    Ал алты қызметкерде өзін-өзі  бағалау деңгейі орташа. Ал өзін-өзі  бағалаудың төмен деңгейі сегіз  қызметкерде кездескен. Бұл, негізінен,  үш жылдық еңбек өтілі (стажы)  бар қызметкерлер көрсеткіштері.

Зерттеуіміздің  екінші кезеңінде Тейлордың қобалжу  деңгейін анықтау әдістемесі жүргізілді.

    Тейлордың қобалжу деңгейін зерттеу  әдістемесі  бойынша алынған нәтижелер  төмендегі кестеде берілген.

    

  Кесте 2

Дж. Тейлордың қобалжу деңгейін зерттеу  әдістемесі бойынша алынған нәтижелер

№	Зерттелушілер	Өзін-өзі бағалау көрсеткіштері	Өзін-өзі бағалау деңгейлері
1	Ш.А.	12	Орта
2	С.Н.	21	Орта
3	К.Н	14	Орта
4	А.Ж.	27	Жоғары
5	М.Т.	8	Төмен
6	Г.А.	10	Төмен
7	В.Н.	10	Төмен
8	М.А.	22	Орта
9	А.И.	36	Жоғары
10	Г.Н	22	Орта
11	С.Е	6	Төмен
12	Э.А.	18	Орта
13	К.Р.	14	Орта
14	Ш.И	29	Жоғары
15	Т.В.	18	Орта
16	Е.В.	7	Төмен
17	И.Т	9	Төмен
18	А.З	44	Жоғары
19	Р.А.	42	Жоғары
20	К.А	19	Орта
21	Ж.Ш	14	Орта
22	А.Л.	37	Жоғары
23	С.Т	8	Төмен
24	Ф.Б	31	Жоғары

 

   Бірінші жұмыс болжамын дәлелдеу  үшін Спирменнің рангілік корреляция  коэффициенті қолданылады.

   Спирменнің рангілік корреляция  екі белгі арасындағы корреляциялық  байланыстың бағыты мен күшін  анықтайды.

 

r эмп   •=1-6*Σd

               n(n²1﴿

 

Мұндағы Σd² -рангілердің арасындағы айырмашылық.

n-зерттеуге  қатысқан зерттеушілер саны.

Ең  алдымен  көрсеткіштерді рангілейміз

Екі белгі көрсеткіштері арасындағы айырмашылықты /d/ есептеп аламыз.

  Келесі қадам алынған көрсеткіштің  квадраттық мәнін /d/ шығарамыз.Бұдан  әрі квадраттық мәндердің суммасын  есептейміз.

  Соңында r эмп• рангілік корреляция  коэффициентінің формуласын саламыз.

   Қалыптастырушы болжам:

Но:өзін-өзі  бағалау деңгейі жоғары және қобалжу  деңгейі төмен деңгейнің арасында корреляция 0-ден ерекшеленбейді.

Н1: өзін-өзі бағалау деңгейі жоғары және қобалжу деңгейі төмен деңгейнің  арасында корреляция 0-ден ерекшеленеді.

  Енді Спирменнің рангілік корреляция  коэффициентіне салу үшін өзін-өзі  бағалауы жоғары көрсеткіштерді  қобалжу деңгейімен салыстырайық.

 

Кесте  3        

Өзін  өзі-бағалауы жоғары көрсеткіштерді қобалжу  деңгеймен салыстыру

 

№	Зерттелушілер	Жоғары өзін-өзі бағалау	Ранг	Қобалжу деңгейі	Ранг	d	d²
1	Ш.А.	0,65	2	42	8	-6	36
2	К.Н.	0,72	4	14	9	-5	25
3	Е.К.	0,84	8	8	3,5	4,5	20,52
4	И.Р.	0,76	5	10	6,5	-1,5	2,25
5	Ж.Т	0,83	7	10	6,5	0,5	0,25
6	К.О.	0,67	3	22	11	-8	64
7	Т.Т.	0,92	11	6	1	9	81
8	О.Б	0,63	1	18	10	-9	81
9	Б.Т.	0,79	6	9	5	1	1
10	С.К.	0,86	9	7	2	7	49
11	Ж.Ж.	0,89	10	8	3,5	6,5	42,25