Өнеркәсіп нысанындағы АҚ және ТЖ құрылымы мен қызметі

радиоактивті, химиялық және бактериологиялық (биологиялық)  зақымдаушыларды (ластаушы) үнемі  қадағалау мен  бақылауды  ұйымдастыру;

сәйкес  басқару  органдары  мен  әскери командалық күштерге, ішкі істер  органдарымен  өзара қарым-қатынасты  ұйымдастыру мен  қолдау;

бағыныңқы  ұйымдардың эвакуациясы  мен  анықтап алу жұмыстарын басқару, олардың төтенше жағдайлар кезіндегі  әрекеттерін қамтамасыз ету, қазіргі  заманғы зақымдау құралдарын қолдану, қауіпсіз аймақтарға аудандарды  орналастыруды  дайындау  бойынша іс-шараларды  қабылдау;

Азаматтық қорғаныс және төтенше  жағдайлар қызметтерінің жоспарларын  әзірлеу, бағыныңқы ведмостволық буындарда  жоспарлауды басқару;

 

 Техногендік сипаттағы төтенше жағдай

 

Техногендік  сипаттағы  төтенше жағдайға жататындар:

• өндірістік авариялар;
• көліктік авариялар (темір жол поездарының, теңіздік және өзен кемелерінің, авиациялық, көліктік, магистралды құбырлардың апаты);
• өрттер (жарылыстар);
• төгілуі бар авариялар (шығу қауіпі бар) ҚӘУЗ;
• төгілуі бар авариялар (шығу қауіпі бар) РЗ;
• төгілуі бар авариялар (шығу қауіпі бар) БҚЗ (биологиялық қауіпті заттар);
• кенеттен ғимараттың құлауы;
• электр –энергия жүйесіндегі авария;
• тіршілікті қамтамасыз ететін коммуналдық  тораптардағы авариялар;
• тазалау құрылғыларындағы авариялар;
• гидродинамикалық  авариялар (судың бөгеттерді бұзып шығуы).

Екінші негізгі белгісі-таралу ауқымы мен келтірген материалдық  шығынының көлеміне қарай төтенше  жағдай мынадай ТЖ  бөлінеді.

нысандық төтенше жағдайлар, егер апат, зілзала, авария нәтижесінде  ТЖ аймағы өндірістік  немесе әлеуметтік нысан аумағынан шықпаса;

жергілікті төтенше жағдайлар, егер апат, зілзала, авария нәтижесінде  ТЖ  аймағы өндірістік немесе әлеуметтік нысан аумағынан шықса, бірақ  облыстың 2 ауданына ғана тараса;

аумақтық  төтенше жағдайлар, егер апат, зілзала, авария нәтижесінде  ТЖ  аймағы бір облыстың кем дегенде 3 ауданына тараса, немесе ТЖ  ҚР 2 облысында  пайда болса;

барынша  ауқымды  төтенше  жағдайлар,  егер апат, зілзала, авария нәтижесінде  Төтенше жағдай  Қазақстан Республикасының 3 немесе одан көп облыстарына тараса немесе көрші мемлекеттердің шекарасына шықса.

ТЖ жойылғаннан кейін  атқарушы органдар, ұйымдар міндетті түрде халық  пен шаруашылық  нысандардың тіршілігін жедел қалпына  келтіру шараларын жүргізуі тиіс.

Бұл мәселе туралы Заңда  басшылардың, лауазымды тұлғалардың, орталық  және жергілікті, өкілетті органдардың, ұйымдардың, сонымен қатар  ҚР азаматтарының қызметтері анықталады.

Заңның 10-13 баптарында  ТЖ саласындағы ҚР үкіметінің, орталық  атқарушы органдарының, оның ішінде ТЖМ-ның, сонымен қатар жергілікті өкілетті органдарының өкілеттілігі жазылған.

Заң негізгі орындаушылардың-ҚР азаматтарының нақты қызметтерін  белгілейді. Олар заңның 7 және 8 баптарында көрсетілген.

 

Глобальді төтенше жағдай - бұл төтенше жағдайдың зардабының ауқымдылығы бірнеше облыстарды, республика масштабын және шекаралас  елдерді қамтиды. Оның зардабын жою  үшін әскерді жұмылдырады. Атап айтқанда төтенше жағдай, қорғаныс, ішкі әскер  министрлігі мен ұлттық қауіпсіздік  комитетін. Құтқару жұмыстарымен арнайы құрылған үкімет комиссиясы айналысады.

 

 

 

 

 

 

 

Төтенше жағдайлар

Техно-

генді

Таби-

ғи

Эколо-гиялық

Биоло-

гиялық

Антро-

погендік

Әлеу-

меттік

Бірік-

кен

Пайда болу жағынан

         Масштабы бойынша

Локал-

ды

Объек-

тілі

Жергі-

лікті

Ұлт-

тық

Регио-

налды

Глобал-ды

Пайда болу әсері жағынан

Ойластырылған

Ойластырылмаған

Өркендеу  жылдамдылығы бойынша

Өте тез (взрывные)

Кенет-

тен

Жылдам

жүрулі

Байсал

жүрулі

Алдын алуы бойынша

Алдын алуға болмайтын жағдай

Алдын алуға болатын жағдай

Ведомствалық қатыстығы

Өндірістік

Құрылыс

Көлік

Коммуналды тұрғын орта

Ауыл шаруашылық

Орман шаруашылық

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

19-сурет  Төтенше жағдайды  топтау

 

Қортынды

 

  Бейбіт уақыттағы  төтенше жағдайды 5 топқа бөлуге  болады:

• қоршаған ортаға зиянды заттарды тастауға алып келіп соғатын;
• жарылыс,өртке алып келіп соғатын;
• көлік комуникациясындағы орын алатын қатынас жолы;
• әскери саясаттық сипатта болатын;
• стихияға (бедетвия) әкеліп соғатын.

 

Төтенше жағдай кезінде қоршаған ортаға зиянды заттарды тастауға алып келіп соғатын жағдайларға:

• атом электрстанцияларындағы апаттар;
• атомдық кемедегі апаттар;
• ғылыми-зерттеу орталықтарындағы ядролық қондырғыларындағы апаттар;
• зиянды химиялық және биологиялық обьектлердегі апаттар.

 

Жарылыс,өртке алып келіп  соғатын төтенше жағдайларға  жататындар:

• елді мекемелердегі өрттер;
• көлік қатынастары мен обьектілердегі жарылыстар;
• тұрғын үйлердегі жарылыстар.

 

Көлік жол қатынастарында орын алатын төтенше жағдайларға  төмендегілер жатады:

• авиациялық катастрофа;
• темір жол көліктерінің соқтығысуы мен жолдан шығып кетулері;
• су жол қатынастарындағы апаттар. Оған су жүйесінің мұнай өнімдері мен улы зиянды заттармен ластануы жатады;
• құбырлардағы апаттың әсерінен тасымалданушы заттың ауаға тасталуының арқасындағы қорған ортаның зиянға ұшырауы.

 

Бейбіт уақыттағы әскери саясаттың сипаттағы болатын  төтенше жағдайларға жататандар:

• ядролық қаруды тасмалдаушының апатқа ұшырауы;
• әскери қоймаларға, байланыс торабына, басқару пунктеріне жасалынатын әскери шабуылдар;
• қоғамға қарсы және ұлтшыл топтардың әрекетімен болған халықтың арасындағы қозғалыстар.

 

Стихиялық апатқа әкеліп соқтыратын төтенше жағдайлары төмендегідей:

• геологиялық сипаттағы стихиялық апат;
• метеоралогиялық сипаттағы стихиялық апат (боран, бұрқисын т.б.);
• гидрогеологиялық сипаттағы стихиялық апат (тасқын, цунами т.б.);

Пайдаланылған әдебиеттер:

 

1.Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс мәселелері

       бойынша  басшылық құрамды даярлауға арналған  материалдар 

         жинағы. ҚР төтенше жағдайлар  жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 

         2003. 124 б.

2.Ұйымдардағы төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс

        бойынша  сабақтарға арналған оқу құралы. ҚР төтенше 

       жағдайлар  жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 124 б.

3.Жер сілкінісі болған кезде болуы мүмкін жағдайларға баға беру әдістемесі. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі.

       Алматы  қ, 2004. 40 б.

4. Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс саласындағы

 басшылық құрамының біліктілігін арттырудың Республикалық курстарының тыңдаушыларына көмек ретінде ұсынылған оқулық. ҚР-ның төтенше жағдайлар министірлігі. Алматы қ, 2008. 136 б.