Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінің инновациялық қызметтері

- ұзындығы – 85,6 мм;

- ені – 54 мм;

- қалыңдығы – 0,76 мм;

- карточкаларда логотип пен эмитенттің аты, карточканың нөмірі мен қызмет көрсету мерзімі, иесі туралы мәліметтер, қол үлгісі, магнитті сызық болуы керек.

Қазіргі таңда қолма-қолсыз төлемдер негізінен қағаз түріндегі құжаттар айнылымын және қол еңбегін ығыстыра отырып, электронды технологияда бірнеше сағаттарда жүргізіледі. Төлем жүйелері кәсіпорындар аралығындағы және басқа төлемдерді өте тиімді жүргізе бастағаны сондай, төленбеген төлемдер, бартер,квази-ақшалармен есеп айырысулар сияқты ақша айналымының жағымсыз құбылыстарын жоя отырып, ыңғайландыра бастады.

Тұрғындар үшін төлем қызметтер нарығы (пластикалық карталар, жедел аударымдар нарығы) құрылу сатыларынан өтіп, өз жетістіктеріне жете бастады. Аз мөлшерде қолданылатын төлем құралдарының бірі төлем талап-тапсырмалары болып табылады. Оның сирек пайдаланылуының себебі, төлем процедурасының ұзақтығымен түсіндіріледі. Төлем жүйесінде құралдарды пайдалану негізінде 88,1 трлн. теңгеге операциялар жасалған. Төлем құралдарының ішінде карточкалар бойынша 2011 жылы 1241,8 млрд. теңгеге аударымдар жасалса, 2012 жылы ол 703,5 млрд. теңгеге жоғарылап, 1945,3 млрд. теңгені құраған, керісінше, осы жылы инкассалық өкімдермен операциялар жүргізу көлемі 30,7 млрд. теңгеге төмендеген.

Электронды қызметтер нарығы қаржы секторының болашақ даму бағыттарының бірі. Оған қызмет көрсету ассортименті мен түрлі карточкалық бағдарламалар барынша кең түрде ұсынылып келетіні айғақ. Айталық, дүкендер мен мейрамханаларда тауарлар мен қызмет көрсету үшін есеп айырысу, коммуналдық, байланыс қызметтерін, салық пен кеден төлемдерін төлеу, несиелерді өтеу, карточкадан карточкаға ақша аудару төлем карточкаларының көмегімен жүзеге асады. Осыған байланысты халық тауар сатып алу мен қызмет көрсету кезінде есеп айырысуды төлем карточкалары арқылы жүргізуді дұрыс көреді. Оны статистика мәліметтері дәлелдей алады, егер 2011 жылы 4 адам  2 төлем карточкасын иеленсе, 2012 жылы 1 адам 4 төлем карточкасын қолданған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Ұлттық банкінің деректері бойынша 2005 жылдың 1- ші ақпанына банктер 2,42 млн. төлем карточкаларын шығарды,  ал берілген төлем карточкаларының ұстаушылар саны 2,33 млн. адамды құрды (2004 жылдың аналогтық көрсеткіштерімен салыстырғанда – сәйкесінше 25,6 % және 28,0 % өсті). Төлем карточкаларының  ең кең тараған түрлері халықаралық жүйесінің карточкалары болып табылады, олардың үлесі 87,6 % құрайды, локальді жүйесінің карточкалары – 12,4 пайыз. 2004 жылдың 1 – ақпанына бұл қатынас сәйкесінше 85,8 және 14,2 пайыз құрған.

2005  жылдың қантарында  қазақстандық эмитенттердің төлем  карточкалардың қолдануымен транзакциялар  көлемі 44,6 млрд. теңге құрды (2004 жылдың  өсіміне қарағанда 40,1 пайызын құрды). Бірақта Ұлттық Банк қолма  қол ақшаларды алу бойынша  операциялар көлеміің өсіміне  қарағанда ( 33,9 пайыздан 40,6 млрд. теңгеге  дейін) қолма қолсыз төлемдер  көлімінің асқан өсімін ( 2,7 есе 3,9 млрд. теңгеге дейін) қарастырды. 2005 жылдың қаңтарына транзакциялар  саны 2,5 млн. транзакциясын  құрды, бұл  көрсеткіш 2004 жылдың қаңтарына қарағанда 25,6 пайызға көбейді. Сонымен қатар, қолма қол ақшаларды алу бойынша  операциялар санының өсіміне  қарағанда ( 17,8 пайызға, 2,2 млн. транзакцияларға  дейін) қолма қолсыз төлемдер  көлімінің асқан өсімі байқалады.

Жоғарыда аталған көрсеткіштер  банктердің дамып келуін  және олар бойынша  есеп айырысу операциялар көлемінің  өсуін айқындайды. Алайда төлем карточкаларының нарығындағы жағдай, оның жедел өсуіне қарамастан мінсіз емес. Қазіргі уақытта төлем карточкаларын ең көп қолданатын тұлғалар Алматы және Астана қалаларында тұрады. Бұл  жерлерде Республикада пайдаланатын POS – терминалдардың жартысы және 2/3  - тен астам карточкаларды қолданатын сауда кәсіп орындары орналасқан. Ал Қазақстандықтардың көпшілігінде карточкаларды қолдану мүмкіндігі шектелген. Бұл проблеманы шешу жолы, Республикамыздың күллі аумағында POS – терминалдар мен карточкаларды қолданатын сауда кәсіп орындарын орналастыру болып келеді. Ол өз кезегінде  банктік карточкалардың  одан әрі  жетілдіруіне ықпал етеді.

Банктік карточкалардың кең өріс алуы, олар бойынша  операциялардың қолайлығы мен басқа төлем құралдарынан  артықшылығының көптен болуына байланысты. Банктік карточкалардың қолдануымен операциялардың жаңа түрлері оның мүмкіндіктерін кеңейтеді.

кесте-1. ҚР-ның территориясында қазақстандық және шетел эмитенттерімен шығарылған төлем карточкалар*

ҚР-ның территориясында қазақстандық және шетел эмитенттерімен шығарылған төлем карточкалардың аудандар көлемінде қолдануы (қазақстандық банктермен таратылатын American Express International, Diners Club International және Europay International карточкалары  бойынша айналыс есебімен) 2005 жылдың қаңтарына.
Көрсеткіштер	Қолма-қолсыз төлемдер		Қолма-қол ақшаларды беру бойынша операциялар
	саны	сома	саны	сома
	(мың транз.)	(млн. теңге)	(мың транз.)	(млн. теңге)
Барлығы:	205,6	3 308,10	2 175,50	36 881,20
Ақмола обл.	2,2	15,9	59,9	684,6
Ақтөбе обл.	2,1	65,8	145,2	2 797,30
Алматы обл.	3,6	381,1	33	381,5
Атырау обл.	1,8	150	160,9	2 636
Шығыс-Қазақстан обл.	4,5	38,5	221,2	2 753
Жамбыл обл.	3,1	1,8	93,7	1 095,90
Батыс-Қазақстан обл.	0,9	17,8	75	1 102,50
Қарағанды обл.	17	28	189	2 205,50
Қостанай обл.	1,8	42,8	59	891,60
Қызылорда обл.	1	10,7	52,2	888,00
Маңғыстау обл.	4,4	25,1	148,5	3 352,80
Павлодар обл.	5,2	34,5	161,1	1 959,40
Солт. Қазақстан обл.	1,5	545,1	62	679,90
Оңт. Қазақстан обл.	1,2	28,1	82,2	1 446,20
Алматы қаласы	189,1	1 760,30	475,5	11 228,50
Астана қаласы	11,1	162,5	183,1	2 776,30
*Қайнар көзі: Қазақстан  Ұлттық Банкі

 

 

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

1. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» (Астана қ., 2007 жыл 28 ақпан 1 бөлім).
2. Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын іске асыру төмендегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы жарлығы. 1998 28 қаңтар №38-34.
3. «Банктер және банктік қызмет туралы заң» 31 тамыз 1995 жыл. 
4. «Қазақстан Рестубликасы Ұлттық Банкі туралы заң» 30 наурыз 1995 жыл.
5. Алибекова Ф.Р. О понятии «банк» и «банковская услуга» // Банки Казахстана. Алматы, 2000. №10. б.28-30
6. Джозлин Р.В. Банковски маркетинг. М: Финансы и статистика, 1998. б.10
7. Маркетинг в отраслях и сферех деятельности. Под редакцией Алексунина В.А. Масква, 2007. б.360-420
8. Банк ісі: оқу құралы. Искакова З.Д. Қарағанды, 2006. б.179-189
9. Виноградова Т.Н. Банковские операции: Учеб. для сред. проф. образования. Растов н/д: Феникс, 2001. б.378
10. Жуков Е.Ф. Менеджмент и маркетинг в банках. Масква.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1997. б.191
11. Севрук В.Т. Банковский маркетинг. Масква.: Дело ЛТД, 1994. б.128
12. Уткин Э.А. Банковский маркетинг. Масква.: ИНФРА-М, 1995. б.300
13. Утеулин В.М. Основные операции банков//Банки Казахстана. Алматы, 2000.№3.б.60-61
14. Куанова Г. Теорретические основы развития депозитного рынка//Евразийское сообщество. Алматы, 2001. №3. б.72-83.
15. Одинцова Н.Ф. Развитие банковской депозитной системы по Алматинскому региону в 2000 году//Банки Казахстана. Алматы, 2001. №6. б.27-29
16. www.temakosan.net Қазақша рефераттар
17. Куанова Г.А. Депозиты в банковской системе Казахстана//Саясат. Алматы, 2004.№6-7.б.63-68.
18. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2004г. Алматы, 2005г. б.30-32
19. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2005г. Алматы, 2006г. б.30-32
20. Годовой отчет Национального Банка Республики Казахстан за 2006г. Алматы, 2007г. б.28-30
21. www.nationalbank.kz/news
22. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты» атты жолдауы. 27.01.2012ж.
23. Мақыш С.Б. Екінші деңгейлі банктер операциялары. Оқу құралы. 2-ші басылым, қайта өңделген және толықтырылған. – Алматы: Издат Маркет, 2004. – 272 бет.
24. “Ақшалай төлемдер мен аударымдар туралы” ҚР Заңы. 29.06.1998 ж.
25. Сейткасимов Г.С. Ақша, несие, банктер.  Алматы: Экономика, 2006ж.
26. Нугуманова Г. Мир платежных карточек // Рудный Алтай – 2007. - №55. – 1 мая.