Финансовый анализ процесса слияний и поглощений банковских структур

3. В результате исследования автором предложены мероприятия в рамках консолидационного процесса, позволяющие использовать эффект слияния, заключающиеся в разработке единой тарифной политики банка, максимальной доступности услуг населению в регионах, что подразумевает открытие большого количества расчетно-кассовых отделений в населенных пунктах и предоставлении максимально широкого перечня как традиционных, так и новых услуг. При этом необходимо учитывать следующее. Сегмент рынка традиционных банковских услуг (кредитование, депозитные, сейфовые обменные услуги, перевод денег) с насыщением платежеспособного рынка характеризуется очень высокой конкуренцией при низком спросе в регионах, а доходность операций на этом рынке падает. При этом потенциал прироста клиентской базы весьма ограничен.

4. На основе проведенного анализа были выявлены основные факторы, тормозящие процессы слияний и поглощений в банковском секторе, в том числе пробелы в государственной политике в области слияний и поглощений; несовершенства законодательства, связанные с отсутствием сдерживающих мер при недружественном поглощении (рейдерстве); слабость защиты прав собственности миноритарных акционеров на акции.

5. На базе изучения методов математического и финансового анализа разработана модельная версия оценки эффективности слияния двух региональных казахстанских банков, с расчетом прогноза дальнейшего функционирования объединенного банка, роста прибыли и других финансовых показателей. Определены конкурентные преимущества, заключающиеся в возможности предоставления более полного спектра финансовых услуг на большей территории, повышении качества обслуживания, согласованном развитии новых услуг, в том числе через объединение существующих подразделений, в возможности реализации кредитных проектов, непосильных для меньших по размеру банков, в возможности относительного снижения тарифов на предоставляемые банковские услуги. Консолидация малых банков позволит повысить эффективность управления, улучшить их финансовое положение, значительно увеличить капитализацию объединенного банка по сравнению с суммарной капитализацией отдельно функционировавших банков, улучшить прочие финансово-экономические показатели.

6. В результате изучения правовых аспектов регулирования процессов слияний и поглощений выявлены некоторые аспекты, нуждающихся в дальнейшей доработке. В частности, целью законодательства по регулированию сделок слияния и поглощения является недостаточная проработанность защитных мер при недружественном поглощении и обеспечение защиты прав миноритарных акционеров от обесценивания инвестиций. В целях улучшения существующего законодательства в работе предложено применить в нашей стране ммеждународный опыт по защите интересов миноритарных акционеров, в том числе автором предлагается в процессе интеграции банков обеспечить присутствие одного или двух представителя на собраниях акционеров, членов Правления, Совета директоров, также при разработке учредительных и регламентирующих документов объединенного банка, принимать непосредственное участие при принятии решений о функционировании нового банка. В особенности, при принятии решения об обмене акций отдельно функционировавших банков на акции объединенного банка.

7. На основе проведенного анализа выявлены возможные отрицательные синергетические эффекты сделок слияния и поглощения, когда дополнительные доходы не покрывают всех издержек процесса консолидации. Последние включают как прямые затраты – в частности связанные с приобретением активов, выкупом обязательств, увольнением персонала, так и косвенные – например, первоначальное снижение управляемости объединенной структурой и падение качества деятельности по причине неизбежного морального напряжения в сокращаемом коллективе и неизбежной флуктуации.

8. В результате исследования было определено, что только при наличии правильно разработанной стратегии и пошагового плана сделки слияния возможно получение синергетического эффекта, в том числе за счет снижения затрат на оказание финансовых услуг, на содержание имущественного комплекса банка, накладных расходов, а также уменьшения налогооблагаемой базы, увеличения спектра и улучшения качества предоставляемых финансовых услуг, расширения географического охвата, роста клиентской базы. В ходе работы определено, что проведение реорганизации, в частности слияния двух банков, создаст благоприятные условия для инвесторов, кредиторов, имеющих намерения вложить средства в финансирование перспективных инвестиционных проектов. В результате эффективной сделки по слиянию или поглощению возможно достижение основных целей коммерческого банка, к которым относятся увеличение прибыли на вложенный капитал, повышение ликвидности акций, обеспечение стабильного финансового положения, увеличение притока денежных средств.

9. Реорганизация является способом усиления позиции на конкурентном рынке, увеличении прибыли за счет синергетического эффекта, расширения географического охвата рынка, но зачастую становится для многих банков основополагающим условием выхода из кризисного финансового состояния. Нередко необходимость проведения реорганизации банков вызвана тяжелым финансовым положением, невозможностью обеспечить рентабельное функционирование при сложившихся финансово-экономических условиях деятельности финансового института, из-за большой доли проблемных займов, в условиях конкуренции и ожидаемой отмены запрета осуществления деятельности иностранных банков на казахстанском финансовом рынке; наличия неперспективных направлений деятельности; значительной кредиторской задолженности; угрозы проведения принудительной процедуры банкротства или недружелюбного поглощения, и как следствие – потеря бизнеса, имущественного комплекса или имиджа банка, а также отсутствием благоприятных условий для привлечения потенциальных инвесторов.

Реорганизация банков дает положительные результаты при наличии перспективных инновационных и инвестиционных программ, когда обоснована финансово-экономическая целесообразность создания новых структур, которые должны быть, как минимум, самоокупаемыми.

 

СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ 

ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ

 

1 Прогноз развития рынка слияний и поглощений в банковской сфере Казахстана // Вестник Университета «Туран». – 2007. – № 3-4 (36). – С. 206-208.

2 Банкротство как один из методов поглощения компаний // Казахстанский национальный аграрный университет, «Исследования, результаты». – 2006. – № 3. – С. 45-48.

3 Значение финансового анализа в сделках слияния и поглощения // Вестник КазЭУ. – 2006. – № 4. – С. 176-179.

4 Слияние и поглощение компаний: оценка финансового положения и стратегического потенциала // Материалы международной научно-практической конференции «Кластерная экономика: проблемы и перспективы развития в Казахстане». – Алматы: Университет Международного Бизнеса. – 2005. – С. 54-57.

5 Слияние и поглощение компаний: казахстанская практика // Материалы международной научно-практической конференции «Государство и общество: новые аспекты взаимоотношений. – Алматы: Университет «Туран». – 2006. – С. 106-110.

6 Слияние и поглощение компаний как стратегический метод ведения бизнеса // Материалы международной научно-теоретической конференции «Казахстанский путь: проблемы социально-политического, правового и экономического обеспечения». – Алматы: Университет им. Д.Кунаева. – 2005. – С. 263-264.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ТҮЙІН

 

Абдреева Айгүл Батырбекқызы

 

Банк құрылымдарының бірігу және жұтылу үдерістеріне

қаржылық талдау

 

Экономика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесіне ұсыну  үшін

08.00.10 – Қаржы, ақша  айналымы және несие

мамандығы бойынша диссертация

 

Диссертациялық  зерттеудің өзектілігі дүниежүзілік және қазақстандық экономика үшін диссертациядағы мәселелер инвестициялық тартуды арттыру, коммерциялық банктердің бағасын өсіру үшін қажетті қайта құрудың үдерістерінің өсіп келе жатқан роліне ғана емес, сонымен қатар жалпы экономикалық жоспардың шешілмеген бірқатар мәселелеріне де байланысты. Мысалы, бәсекелестік ортаға және банктік секторға реформалау жүргізу нәтижелеріне үлкен ықпал ететін, жекешелікті жалғастыратын, банктік құрылымдарды қайта құру үдерісінің нормативті және әдістемелік базасын жетілдіруге байланасты.

Диссертациялық зерттеудің мақсаты банктік құрылымдарың бірігуі және жұтылуы үдерісінің ерекшеліктерінің теориялық негізделуі, сондай-ақ бірлескен құрылымдардың құрамындағы қаржылық өзара әрекет ететін банктердің бірігуі немесе жұтылуы үшін аса тиімді нысанды таңдау және бағалаудың қаржылық тиімділігін талдауды қарау болып табылады.

Жүргізілген зерттеудің ғылыми жаңалығы төмендегі болып табылады:

– банк капиталын басқаруды, экономикалық өсуді және келешекте дамыту мақсатымен, еліміздегі қаржылық нарықта оның бәсекелестік артықшылық жетістіктерін оптимизациялау болып табылатын қаржылық құрылымдарды басқару және бірыңғай модернизациялау үдерісі ретінде, қаржылық көзқарастан қарастырылған бірігу және жұтылу бойынша үдерістер;

– қайта құрылған субъектінің құнды қағаздарына екі біріккен банктің құнды қағаздарын конвертациялау кезеңінде оптималды құрылымдардың жетістіктеріне және акционерлік капиталдың өсуіне ықпал ететін, негізгі факторлар белгіленді;

– салықтық бақылау және бәсекелестік ортаны күшейту, мемлекеттің араласуынсыз өткізілген бірігу/жұтылу бойынша прецеденттердің отандық нарықта болмауынан тұратын, банкттік құрылымдарды қайта құруды өткізудің әдістемелік негіздері мен қаржылық ерекшеліктері, сондай-ақ Қазақстан нарығында шетелдік банктердің қызметін іске асыру және алғашқы банктер тарапынан айтарлықтай қысым фонында аймақтық банктердің ресурстарын қайта құрудың жоғары қажеттілігі анықталды;

– бірлескен банктердің қаржылық ағымдарының қозғалысын оптимизациялау тәсілдерінің мүмкіндігі көрсетілді және қалыптастырылды;

– қайта құрылған банктің келешектегі қалыптасуын болжау есебімен, басқа қаржылық көрсеткіштердің және табыстардың өсуін келешекте болжау есебімен, екі аймақтық қазақстандық банктердің тиімді бірігуін бағалаудың модельдік үлгісі құрастырылды.

Диссертациялық  жұмыстың теориялық және тәжірибелік маңыздылығы бірігу мен жұтылудағы отандық нарықты жетілдіру мен келешекте дамыту жолдарын жан-жақты ашып көрсетуде диссертациялық зерттеудің орындалғандығынан тұрады. Зерттеудің нәтижелері инвестициялық ресурстардың толыққанды нарығын қалыптастыру үшін сыртқы және ішкі көздерді іздестіру, бірігу және жұтылу мәмілелерін қаржылық жоспарлау, ақшалай қорларды моблизациялау, нысанды іздестіру тетіктерін келешекте жетілдіру мақсатында қызмет етуі мүмкін.

Жұмысты қорғауға төмендегідей негізгі ережелер енгізіледі:

1. Бірігу және жұтылу нарығын қалыптастыруға және дамытуға ықпал ететін, Қазақстандағы банкттік жүйені қалыптастыру ерекшеліктері: клиенттік база мен бәсеке қабілеттілік көлемін капитализациялау бойынша алғашқы банктерін анықтау; республикалардағы елді мекендердің төмен тығыздығы кезінде қызмет ететін банктердің үлкен саны; көптеген қазақстандық банктердің күшті салалық немесе аймақтақ тәуелділігі.

2. Дамытудың аса тиімді жолдары болып табылатын ұсақ коммерциялық банктердің бірігуі мен жұтылуының қалыптасу шарттары: күшті белгіленген аймақтық немесе салалық бағытталу; айтарлықтай емес клиенттік база; жұтылған немесе бірлескен банктердің төмен капитализациялау; операциялық шығындарды қысқарту мүмкіндігі және басқалар.

3. Банктік сектордағы бірігудің және жұтылудың тежелген және қалыптаспаған нарықтың факторлары: біріккен және жұтылған қаржылық ұйымдардың шеқберінді бірыңғай мемлекеттік саясаттың болмауы; миноритарлық акционерлерді қорғау және келісімге келмеген жұтылу кезінде ұстамдылық шараларының болмауына байланысты, заңнамадағы қайшылықтар.

4. Бірігу және жұтылудың жабық мүмкіндіктерінің жан-жақты ашылуы.

5. Бірлескен қаржылық  құрылымдардың төлемқабілетінің тәуекелділігін төмендету мақсатымен, бірігу уақытында және одан кейін қаржы ағымдарын тиімді басқарудың негізгі шарттары анықталды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

SUMMARY

 

Abdreyeva Aigul Batyrbekovna

 

Financial Analysis of the Process of Mergers and Acquisitions of Banks

 

For the scientific degree of candidate of economics in area

08.00.10 – Finances, currency circulation, credit

 

Relevance and urgency of the issues considered in the thesis for the global economy and economy of Kazakhstan are due not only to increasing significance of reorganization processes (which are necessary in order to increase value of commercial banks and investment attractiveness), but are also connected with the fact that a number of general economic issues are not solved yet (e.g. imperfection of regulatory and methodological framework applicable to the banks’ reorganization process, continuing property re-distribution which considerably affects competition and results of the reforms in the bank sector).

The goal of the thesis is to theoretically ground specific features of the process of banks’ mergers and acquisitions, as well as to develop detailed analysis of financial effectiveness of choice and assessment of the most profitable target for merger or acquisition and financial interaction of banks in a joint structure.

The scientific novelty of the thesis is based on the following:

• merger and acquisition processes have been considered from the financial standpoint as a process of simultaneous modernization and management of a financial structure the ultimate purpose of which is the optimization of the bank’s capital management and achievement of competitive advantages on the financial market with a view of economic growth and further development;
• the thesis indicates the main factors affecting growth of equity capital and achievement of such capital’s appropriate structure during the period of conversion of shares of merging banks into shares of a new bank;
• the thesis determines methodological basics and financial features of reorganization of a bank. Such features include absence in Kazakhstan of precedents of mergers/acquisitions carried out without state’s involvement, increased tax control and competition, as well as necessity to restructure resources of regional banks given the increased pressure from the top ten banks and activity of foreign banks;
• the thesis provides for and formulates possible methods to optimize cash flows of a joint bank;
• the thesis worked out model assessment of effectiveness of two regional banks’ merger which takes into account forecast of future functioning of the new bank, growth of income and other financial indicators. 

Theoretical and practical significance of the thesis is based on the fact that the research has identified ways and methods of improvement and further development of the Kazakhstan’s market of mergers and acquisitions. The results of the research can be used in order to further develop the mechanism of a target search, for mobilization of cash funds, financial planning of merger and acquisition transactions, search of internal and external sources for creating of a full value market of investment resources.