Азаматтық құқық жүйес

34-1-бап.  Жедел-іздестіру шараларын жїзеге  асыру     

1. Ујкілетті мемлекеттік  орган ќызметкерініѕ не осы  органмен ќызметтес ґзге адамныѕ  осындай органныѕ тапсырмасы  бойынша жедел-іздестіру шараларын  орындауы кезінде заѕєа сјйкес  жасаєан јрекетімен осы Кодекспен  ќорєалатын мїдделерге келтірген  зияны, егер бўл јрекет бір  топ адам, алдын ала сґз байласу  арќылы бір топ адам, ўйымдасќан  топ немесе ќылмыстыќ ќоєамдастыќ  (ќылмыстыќ ўйым) жасаєан ќылмысты  болєызбау, аныќтау, ашу немесе  тергеу маќсатымен жасалса, сондай-аќ  егер ќўќыќ ќорєау мїдделеріне  келтірілген зиян аталєан ќылмыстармен  келтірілетін зиянєа ќараєанда  онша мјнді болмаса жјне егер  оларды болєызбау, ашу немесе  тергеу, сол сияќты ќылмыс жасауєа  кінјлі адамдарды јшкерелеуді  ґзге тјсілмен жїзеге асыру  мїмкін болмаса, ќылмыс болып  табылмайды. 
      2. Осы баптыѕ бірінші бґлігініѕ ережелері адамныѕ ґміріне немесе денсаулыєына ќатер, экологиялыќ апат, ќоєамдыќ ќасірет немесе ґзге де ауыр зардаптар ќатерін тґндіретін јрекет жасаєан адамдарєа ќолданылмайды. 
      Ескерту. 34-1-баппен толыќтырылды - Ќазаќстан Республикасыныѕ 2001.03.16. N 163 Заѕымен.      

35-бап.  Орынды тјуекел ету     

1. Ќоєамдыќ пайдалы маќсатќа  ќол жеткiзу їшiн орынды тјуекел  еткен ретте осы Кодекспен  ќорєалатын мїдделерге зиян келтiру  ќылмыс болып табылмайды. 
      2. Егер аталєан маќсатќа тјуекелмен байланыссыз iс-јрекетпен (јрекетсiздiкпен) ќол жеткiзiлмейтiн болса жјне тјуекелге жол берген адам осы Кодекспен ќорєалатын мїдделерге зиян келтiрiлуiн болєызбау їшiн жеткiлiктi шаралар ќолданса, тјуекел орынды деп танылады. 
      3. Егер тјуекел ету адамдардыѕ ґмiрiне немесе денсаулыєына кґрiнеу ќатер тґндiруге, экологиялыќ апатќа, ќоєамдыќ кїйзелiске немесе ґзге де ауыр зардаптарєа ўштасатын болса, тјуекел ету орынды деп танылмайды.      

36-бап.  Кїштеп немесе психикалыќ мјжбїрлеу      

1. Егер кїштеп мјжбїрлеудiѕ  салдарынан адам ґзiнiѕ iс-јрекетiне (јрекетсiздiгiне) ие бола алмаса, кїштеп мјжбїрлеудiѕ нјтижесiнде  осы Кодекспен ќорєалатын мїдделерге  зиян келтiру ќылмыс болып табылмайды. 
      2. Психикалыќ мјжбїрлеудiѕ нјтижесiнде, сондай-аќ кїштеп мјжбїрлеудiѕ нјтижесiнде осы Кодекспен ќорєалатын мїдделерге зиян келтiргенi їшiн соныѕ салдарынан адам ґзiнiѕ iс-јрекетiне басшылыќ жасау мїмкiндiгiн саќтаєан ќылмыстыќ жауаптылыќ туралы мјселе осы Кодекстiѕ 34-бабыныѕ ережелерi ескерiле отырып шешiледi.     

37-бап.  Бўйрыќты немесе ґкiмдi орындау     

1. Ґзi їшiн мiндеттi бўйрыќты  немесе ґкiмдi орындау жґнiнде  iс-јрекет жасаєан адамныѕ осы  Кодекспен ќорєалатын мїдделерге  зиян келтiруi ќылмыс болып табылмайды. Мўндай зиян келтiрiлгенi їшiн заѕсыз  бўйрыќ немесе ґкiм берген адам  ќылмыстыќ жауапќа тартылады. 
      2. Кґрiнеу заѕсыз бўйрыќты немесе ґкiмдi орындаєаны їшiн ќасаќана ќылмыс жасаєан адам жалпы негiздерде ќылмыстыќ жауапќа тартылады. Кґрiнеу заѕсыз бўйрыќты немесе ґкiмдi орындамау ќылмыстыќ жауаптылыќќа ўшыратпайды.

III бґлiм 
Жаза     

38-бап.  Жаза ўєымы мен оныѕ маќсаттары      

1. Жаза дегенiмiз соттыѕ  їкiмi бойынша таєайындалатын  мемлекеттiк мјжбїрлеу шарасы. Жаза  ќылмыс жасауєа кiнјлi деп танылєан  адамєа ќолданылады жјне ол  адамды ќўќыќтары мен бостандыќтарынан  осы Кодекспен кґзделген айыру  немесе оларды шектеу болып  табылады. 
      2. Жаза јлеуметтiк јдiлеттiлiктi ќалпына келтiру, сондай-аќ сотталєан адамды тїзеу жјне сотталєан адамныѕ да, басќа адамдардыѕ да жаѕа ќылмыстар жасауынан саќтандыру маќсатында ќолданылады. Жаза тјн азабын шектiрудi немесе адамныѕ ќадiр-ќасиетiн ќорлауды маќсат етпейдi.     

39-бап.  Жазаныѕ тїрлерi     

1. Ќылмыс жасады деп  танылєан адамдарєа мынадай негiзгi жазалар: 
      а) айыппўл салу; 
      б) белгiлi бiр лауазымды атќару немесе белгiлi бiр ќызметпен айналысу ќўќыєынан айыру; 
      в) ќоєамдыќ жўмыстарєа тарту; 
      г) тїзеу жўмыстары; 
      д) јскери ќызмет бойынша шектеу; 
      е) бас бостандыєын шектеу; 
      ж) ќамау; 
      з) тјртiптiк јскери бґлiмде ўстау; 
      и) бас бостандыєынан айыру; 
      к) ґлiм жазасы ќолданылуы мїмкiн. 
      2. Сотталєандарєа негiзгi жазалардан басќа мынадай ќосымша жазалар: 
      а) арнаулы, јскери немесе ќўрметтi атаєынан, сыныптыќ шенiнен, дипломатиялыќ дјрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан жјне мемлекеттiк наградаларынан айыру; 
      б) мїлкiн тјркiлеу ќолданылуы мїмкiн. 
      3. Айыппўл салу жјне белгiлi бiр лауазымды атќару немесе белгiлi бiр ќызметпен айналысу ќўќыєынан айыру жјне ќоєамдыќ жўмыстарєа тарту жазалаудыѕ негiзгi де, ќосымша да тїрлерi ретiнде ќолданылуы мїмкiн. 
      Ескерту. 39-бапќа ґзгеріс енгізілді - Ќазаќстан Республикасыныѕ 2004.12.09. N 10 Заѕымен.      

40-бап.  Айыппўл     

1. Айыппўл осы Кодексте  кґзделген шекте, заѕмен белгiленген  жјне жаза таєайындау сјтiне  ќолданылып жїрген айлыќ есептiк  кґрсеткiштiѕ белгiлi бiр мґлшерiне  сјйкес келетiн мґлшерде не  сотталєан адамныѕ жалаќысыныѕ  немесе ол ќылмыс жасаєан сјтiне  белгiлi бiр кезеѕ iшiндегi ґзге  де табысыныѕ мґлшерiнде таєайындалатын  аќша ґндiрiп алу. 
      2. Айыппўл Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарымен белгiленген айлыќ есептiк кґрсеткiштiѕ жиырма бестен жиырма мыѕєа дейiнгi шегiнде немесе сотталєан адамныѕ жалаќысыныѕ немесе екi аптадан бiр жылєа дейiнгi кезеѕдегi ґзге де табысыныѕ мґлшерiнде таєайындалады. Айыппўлдыѕ мґлшерiн жасалєан ќылмыстыѕ ауырлыєы мен сотталєан адамныѕ мїлiктiк жаєдайын ескере отырып сот белгiлейдi. 
      3. Айыппўл жазалаудыѕ ќосымша тїрi ретiнде осы Кодекстiѕ Ерекше бґлiмiнiѕ тиiстi баптарында кґзделген жаєдайларда єана таєайындалуы мїмкiн. 
      4. Жазалаудыѕ негiзгi тїрi ретiнде таєайындалєан айыппўлды тґлеуден јдейi жалтарєан жаєдайда ол, осы Кодекстiѕ 42, 43 жјне 46-баптарында кґзделген ережелер саќтала отырып, ќоєамдыќ жўмыстарєа, тїзеу жўмыстарына тартумен немесе тиiсiнше бiр ай тїзеу жўмыстары есебiнен ќамаумен, немесе сексен саєат ќоєамдыќ жўмыстарєа тартумен, немесе айыппўл сомасы орнына тиiсiнше айлыќ есептiк кґрсеткiштiѕ їш еселенген мґлшерi есебiнен он кїндiк ќамаумен ауыстырылады.     

41-бап.  Белгiлi бiр лауазымды атќару  немесе белгiлi бiр 
               ќызметпен айналысу ќўќыєынан айыру     

1. Белгiлi бiр лауазымды  атќару немесе белгiлi бiр ќызметпен  айналысу ќўќыєынан айыру мемлекеттiк  ќызметте, жергiлiктi ґзiн-ґзi басќару  органдарында белгiлi бiр лауазымды  атќаруєа, не белгiлi бiр кјсiптiк  немесе ґзге де ќызметпен айналысуєа  тыйым салудан тўрады. 
      2. Белгiлi бiр лауазымды атќару немесе белгiлi бiр ќызметпен айналысу ќўќыєынан айыру жазаныѕ негiзгi тїрi ретiнде бiр жылдан бес жылєа дейiнгi мерзiмге жјне жазаныѕ ќосымша тїрi ретiнде алты айдан їш жылєа дейiнгi мерзiмi белгiленедi. 
      Сыбайлас жемќорлыќ ќылмыстарын жасаєаны їшiн белгілi бiр лауазымдарды атќару немесе белгiлi бiр ќызметпен айналысу ќўќыєынан айыру жазаныѕ негiзгі тїрi ретiнде їш жылдан он жылєа дейiнгi мерзiмге жјне жазаныѕ ќосымша тїрi ретiнде бiр жылдан жетi жылєа дейiнгi мерзiмге белгiленедi.  
      3. Белгiлi бiр лауазымды атќару немесе белгiлi бiр ќызметпен айналысу ќўќыєынан ќосымша жаза ретiнде айыру, егер сот жасалєан ќылмыстыѕ сипаты мен ќоєамдыќ ќауiптiлiк дјрежесiн жјне кiнјлi адамныѕ жеке басын ескере отырып, оныѕ белгiлi бiр лауазымды атќару немесе белгiлi бiр ќызметпен айналысу ќўќыєыныѕ саќталуы мїмкiн емес деп таныса, ол осы Кодекстiѕ Ерекше бґлiмiндегi тиiстi бапта кґзделмеген жаєдайда да таєайындалуы мїмкiн. 
      4. Бўл жазаны бостандыєын шектеуге, ќамауєа алуєа, тјртiптiк јскери бґлiмде ўстауєа немесе бас бостандыєынан айыруєа ќосымша жаза ретiнде таєайындау кезiнде ол жазалаудыѕ аталєан негiзгi тїрлерiн ґтеудiѕ барлыќ уаќытына ќолданылады, бiраќ бўл орайда оныѕ мерзiмi олардыѕ ґтелген сјтiнен бастап есептеледi. Жазалаудыѕ басќа негiзгi тїрлерiне ќосымша жаза тїрi ретiнде белгiлi бiр лауазымдарды атќару немесе белгiлi бiр ќызметпен айналысу ќўќыєынан айыру таєайындалєан жаєдайда, сондай-аќ шартты тїрде сотталєан кезде оныѕ мерзiмi їкiм заѕды кїшiне енген сјттен бастап есептеледi. 
      Ескертулер. 
      1. (алып тасталды - 2007.07.21. N 308 Заѕымен). 
      2. Осы Кодекстiѕ 164, 168-171, 233-3, 236-баптарында, 337-бабыныѕ екiншi жјне їшінші бґлiктерiнде, 337-1-бабында кґзделген ќылмыстар экстремизмніѕ белгiлерi бар ќылмыстар деп танылады. 
      Ескерту. 41-бапќа ґзгеріс енгізілді - Ќазаќстан Республикасыныѕ 2003.09.25. N 484, 2005 жылєы 8 шілдедегі N 67-ІІІ(Заѕныѕ ќолданысќа енгізілу тјртібін 2-баптан ќараѕыз),  2007.07.21. N 308 Заѕдарымен.     

42-бап.  Ќоєамдыќ жўмыстарєа тарту     

1. Ќоєамдыќ жўмыстар сотталєан  адамныѕ негiзгi жўмыстан немесе  оќудан бос уаќытта тегiн ќоєамдыќ  пайдалы жўмыстарды орындауынан  тўрады, олардыѕ тїрлерiн жергiлiктi атќарушы органдар немесе жергiлiктi ґзiн-ґзi басќару органдары белгiлейдi. 
      2. Ќоєамдыќ жўмыстар алпыс саєаттан екi жїз ќырыќ саєатќа дейiн белгiленедi жјне кїнiне тґрт саєаттан аспайтын уаќытта ґтеледi. Ќоєамдыќ жўмыстардан јдейi жалтарєан жаєдайда олар осы Кодекстiѕ тиiсiнше 45 жјне 46 жјне 48-баптарында кґзделген мерзiмдер шегiнде бас бостандыєын шектеумен, ќамауєа алумен немесе бас бостандыєынан айырумен ауыстырылады. Бўл орайда сотталєан адамныѕ ќоєамдыќ жўмыстарды ґтеген уаќытын есептеген кезде, бас бостандыєын шектеудiѕ немесе ќамауєа алудыѕ немесе бас бостандыєынан айырудыѕ бiр кїнi ќоєамдыќ жўмыстардыѕ тґрт саєатына есептеледi. 
      3. Јскери ќызметшiлерге, елу бес жастан асќан јйелдер мен алпыс жастан асќан еркектерге, жїктi јйелдерге, їш жасќа дейiнгi балалары бар јйелдерге, бiрiншi немесе екiншi топтаєы мїгедектерге ќоєамдыќ жўмысќа тарту таєайындалмайды.  
      Ескерту. 42-бапќа ґзгеріс енгізілді - Ќазаќстан Республикасыныѕ 2000.05.05. N 47, 2002.12.21. N 363 Заѕдарымен.     

43-бап.  Тїзеу жўмыстары     

1. Тїзеу жўмыстары екi айдан екi жылєа дейiн мерзiмге  белгiленедi жјне сотталєан адамныѕ  жўмыс орны бойынша ґтеледi. 
      2. Тїзеу жўмыстарына сотталєан адамныѕ табысынан соттыѕ їкiмiмен белгiленген мґлшерде, бес проценттен жиырма процентке дейiнгi шекте мемлекеттiѕ кiрiсiне ўстап ќалу жїргiзiледi. 
      3. Еѕбекке жарамсыз деп танылєан, тўраќты жўмысы жоќ немесе оќу орнында ґндiрiстен ќол їзiп оќитын адамдарєа тїзеу жўмыстарын таєайындауєа болмайды. Мўндай адамдарєа, егер осы Кодекстiѕ Ерекше бґлiмiндегi тиiстi баптыѕ санкциясымен айыппўл тїрiнде жаза кґзделмеген болса, бiр ай тїзеу жўмысы їшiн заѕмен белгiленген бiр айлыќ есептi кґрсеткiшке теѕ айыппўл сомасыныѕ есебiнен сот тїзеу жўмыстарыныѕ орнына айыппўл таєайындауы мїмкiн. Егер аталєан мјн-жайлар жазаны ґтеу кезiнде пайда болса, сот тїзеу жўмыстарын айыппўл салумен де ауыстыра алады. 
      4. Тїзеу жўмыстарына сотталєан адам жазасын ґтеуден јдейi жалтарєан жаєдайда сот тїзеу жўмыстарыныѕ ґтелмеген мерзiмiн наќ сол мерзiмге бас бостандыєын шектеу, ќамауєа алу немесе бас бостандыєынан айыру тїрiнде жазалауєа ауыстыра алады.      

44-бап.  Јскери ќызмет бойынша шектеу      

1. Келiсiм-шарт бойынша  јскери ќызмет ґткерiп жїрген, сотталєан јскери ќызметшiлерге,  сондай-аќ шаќыру бойынша јскери  ќызметiн ґтеп жїрген офицерлерге  осы Кодекстiѕ Ерекше бґлiмiнiѕ  тиiстi баптарында кґзделген жаєдайларда  јскери ќызметке ќарсы ќылмыс  жасаєаны їшiн, сондай-аќ келiсiм-шарт  бойынша јскери ќызмет ґткерiп  жїрген, сотталєан јскери ќызметшiлерге  осы Кодекстiѕ Ерекше бґлiмiнiѕ  тиiстi баптарында кґзделген тїзеу  жўмысыныѕ орнына їш айдан  екi жылєа дейiнгi мерзiмге јскери  ќызмет бойынша шектеу таєайындалады. 
      2. Јскери ќызмет бойынша шектеуге сотталєан адамныѕ їлес ќаражатынан соттыѕ їкiмiмен белгiленген, бiраќ жиырма проценттен аспайтын мґлшерде мемлекеттiѕ кiрiсiне аќша ўсталып ќалады. Осы жазаны ґтеу уаќытында сотталєан адамныѕ лауазымын, јскери атаєын кґтеруге болмайды, ал жаза мерзiмi кезектi јскери атаќ беру їшiн еѕбек сiѕiрген жылдар мерзiмiне есептелмейдi.     

45-бап.  Бас бостандыєын шектеу     

1. Бас бостандыєын шектеу  соттыѕ сотталєан адамєа оныѕ  бас бостандыєын шектейтiн белгiлi  бiр мiндеттер жїктеуiнен тўрады  жјне ќоєамнан оќшауламай бiр  жылдан бес жылєа дейiнгі мерзiмге  мамандандырылєан органныѕ ќадаєалауымен  оныѕ тўрєылыќты жерi бойынша  ґтеледi. Ґзге жаза (ќоєамдыќ жўмыстарєа  немесе тїзеу жўмыстарына тарту) бас бостандыєын шектеуге ауыстырылєан жаєдайда, ол бiр жылєа жетпейтiн мерзiмге таєайындалуы мїмкiн. 
      Сот бас бостандыєын шектеу тїрiнде жаза таєайындай отырып, сотталєан адамєа: мамандандырылєан органєа хабарламай тўраќты тўратын, жўмыс iстейтiн жјне оќитын жерiн ґзгертпеу, мамандандырылєан органныѕ рўќсатынсыз белгiлi бiр жерлерге бармау, оќудан жјне жўмыстан бос уаќытта тўрєылыќты жерiнен кетпеу, басќа да жерлерге бармау мiндеттерiн орындауды жїктейдi. Сот, бас бостандыєын шектеуге сотталєан адамєа оныѕ тїзелуiне ыќпал ететiн басќа да мiндеттердi орындауды: алкогольге салынудан, нашаќорлыќтан, уытќўмарлыќтан, жыныс жолдары арќылы жўєатын аурулардан емделу курсынан ґтудi, отбасын материалдыќ ќолдауды жїзеге асыруды жїктей алады. 
      2. Бас бостандыєын шектеуге сотталєан адам жазаны ґтеуден ќасаќана жалтарєан жаєдайда сот бас бостандыєын шектеудiѕ ґтелмеген мерзiмiн наќ сол мерзiмге бас бостандыєынан айыру тїрiндегi жазамен ауыстыра алады. Бўл ретте бас бостандыєын шектеудi ґтеу уаќыты бас бостандыєын шектеудiѕ бiр кїнi їшiн бас бостандыєынан айырудыѕ бiр кїнi есебiнен бас бостандыєынан айыру мерзiмiне есептеледi. 
      3. Бас бостандыєын шектеу ауыр жјне аса ауыр ќылмыс жасаєаны їшiн сотталєандыєы бар адамдарєа, јскери ќызметшiлерге, сондай-аќ тўраќты тўратын жерi жоќ адамдарєа ќолданылмайды. 
      4. Бас бостандыєын шектеу тїрiндегi жазаны ґтеу кезеѕiнде сот сотталєан адамныѕ мiнез-ќўлќын ќадаєалауды жїзеге асыратын органныѕ ўсынысы бойынша сотталєан адамєа бўрын белгiленген мiндеттердiѕ кїшiн толыќ немесе iшiнара жоя алады. 
      Ескерту. 45-бап жаѕа редакцияда - Ќазаќстан Республикасыныѕ 2002.12.21. N 363 Заѕымен.      

46-бап.  Ќамау     

1. Ќамау сотталєан адамды  таєайындалєан жазаныѕ бїкiл мерзiмiнде  ќоєамнан ќатаѕ оќшаулау жаєдайында  ўстау болып табылады. 
      2. Ќамау бiр айдан алты айєа дейiнгi мерзiмге белгiленедi. Ќоєамдыќ жўмыстарєа тарту, тїзеу жўмыстары немесе айыппўл салу ќамаумен ауыстырылєан жаєдайда ол кемiнде бiр ай мерзiмге таєайындалуы мїмкiн. 
      3. Ќамау їкiм шыєару кезiнде он сегіз жасќа толмаєан адамдарєа, сондай-аќ жїктi јйелдер мен кјмелетке толмаєан балалары бар јйелдерге ќолданылмайды.  
      4. Јскери ќызметшiлер ќамауды абаќтыда ґткiзедi. 
      Ескерту. 46-бапќа ґзгеріс енгізілді - Ќазаќстан Республикасыныѕ 2004.12.09. N 10 Заѕымен.      

47-бап.  Тјртiптiк јскери бґлiмде ўстау      

1. Шаќыру бойынша мерзiмдi јскери ќызмет ґткерiп жїрген  јскери ќызметшiлерге, сондай-аќ  ќатардаєы жјне сержанттыќ ќўрам  ќызметтерiнде келiсiм-шарт бойынша  јскери ќызмет ґткерiп жїрген  јскери ќызметшiлерге, егер олар  сот їкiм шыєарєан кезде заѕда  белгiленген шаќыру бойынша ќызмет  ґткеру мерзiмiн бiтiрмесе, тјртiптiк  јскери бґлiмде ўстау таєайындалады.  Бўл жаза јскери ќылмыстар  жасаєаны їшiн осы Кодекстiѕ  Ерекше бґлiмiндегi тиiстi баптарда  кґзделген жаєдайда, сондай-аќ сот  iстiѕ мјн-жайы мен кiнјлiнiѕ  жеке басын ескере отырып, екi жылдан аспайтын мерзiмге бас  бостандыєынан айырудыѕ орнына  дјл сол мерзiмге тјртiптiк јскери  бґлiмде ўстаєан дўрыс деп тапќан  жаєдайда їш айдан екi жылєа  дейiнгi мерзiмге белгiленедi. Бас  бостандыєынан айырудыѕ орнына  тјртiптiк јскери бґлiмде ўстау  бўрын бас бостандыєынан айыру  тїрiнде жазасын ґтеген адамдарєа  ќолданылмайды. 
      2. Бас бостандыєынан айырудыѕ орнына тјртiптiк јскери бґлiмде ўстау кезiнде тјртiптiк јскери бґлiмде ўстау мерзiмi тјртiптiк јскери бґлiмде ўстаудыѕ бiр кїнi їшiн бас бостандыєынан айырудыѕ бiр кїнi есебiмен белгiленедi.     

48-бап.  Бас бостандыєынан айыру     

1. Бас бостандыєынан айыру  сотталушыны колония-ќонысќа жiберу, жалпы, ќатаѕ, ерекше режимдегi тїзеу колониясына немесе тїрмеге  отырєызу жолымен оќшаулаудан  тўрады. 
      2. Їкiм шыєару кезiнде он сегiз жасќа толмай бас бостандыєынан айыруєа сотталєан адамдар жалпы немесе кїшейтiлген режимдегi тјрбиелеу колонияларына орналастырылады. 
      3. Осы Кодексте кґзделген ќылмыстарды жасаєаны їшiн бас бостандыєынан айыру алты айдан он бес жылєа дейiн, ол осы Кодекстiѕ 49-бабыныѕ бiрiншi бґлiгiнде, 250-бабыныѕ тґртінші бґлігінде, 259-бабыныѕ тґртінші бґлігінде, 260-бабыныѕ тґртінші бґлігінде, 261-бабыныѕ тґртінші бґлігінде аталєан ерекше ауыр ќылмыстар їшiн жиырма жылєа дейiнгi мерзiмге не ґмiр бойына белгiленедi. Абайсызда жасалєан ќылмыс їшiн бас бостандыєынан айыру он жылдан аспауєа тиiс. Ќоєамдыќ жўмыстарєа тартуды, тїзеу жўмыстарын немесе бас бостандыєын шектеудi бас бостандыєынан айырумен ауыстырєан жаєдайда ол алты айєа жетпейтiн мерзiмге таєайындалуы мїмкiн. Ќылмыстардыѕ жиынтыєы бойынша жаза таєайындау кезiнде бас бостандыєынан айыру мерзiмдерiн iшiнара немесе толыќ ќосќан жаєдайда бас бостандыєынан айырудыѕ еѕ жоєары мерзiмi осы Кодекстiѕ 49-бабыныѕ їшiншi бґлiгiнде, 69-бабыныѕ бесiншi бґлiгiнде жјне 75-бабыныѕ тґртiншi бґлiгiнде кґзделген жаєдайларда жиырма бес жылдан, ал їкiмдердiѕ жиынтыєы бойынша отыз жылдан артыќ болмауєа тиiс. 
      4. Ґмір бойы бас бостандыєынан айыру аса ауыр ќылмыс жасаєаны їшін, сондай-аќ ґлім жазасына балама ретінде белгіленуі мїмкін. Ґмір бойы бас бостандыєынан айыру јйелдерге, сондай-аќ он сегіз жасќа толмай ќылмыс жасаєан адамдарєа жјне їкім шыєару кезінде алпыс бес жасќа толєан еркектерге таєайындалмайды. 
      5. Бас бостандыєынан айыру: 
      а) абайсызда ќылмыс жасаєаны їшiн бас бостандыєынан айыруєа сотталєан адамдарєа - колония-ќоныстарєа; 
      б) ќасаќана кiшiгiрiм немесе ауырлыєы орташа жјне ауыр ќылмыс жасаєаны їшiн бас бостандыєынан айыруєа тўѕєыш рет сотталєан адамдарєа жјне ќоєамдыќ жўмыстарєа, тїзеу жўмыстарына тарту немесе бас бостандыєын шектеу алты ай мерзiмге бас бостандыєынан айыруєа ауыстырылєан адамдарєа - жалпы режимдегi тїзеу колонияларына; 
      в) аса ауыр ќылмыстар жасаєаны їшiн бас бостандыєынан айыруєа тўѕєыш рет сотталєан адамдарєа, сондай-аќ сотталєан адам бўрын бас бостандыєынан айыру жазасын ґтеген болса, ќылмыстардыѕ ќайталануы кезiнде жјне ќылмыстардыѕ аса ќауiптi ќайталануы кезiнде јйелдерге - ќатаѕ режимдегi тїзеу колонияларына; 
      г) ќылмыстардыѕ аса ќауiптi ќайталануы кезiнде, сондай-аќ ґмiр бойына бас бостандыєынан айыруєа сотталєан адамдарєа - ерекше режимдегi тїзеу колонияларына таєайындалады. 
      6. Аса ауыр ќылмыс жасаєаны їшiн бес жылдан астам мерзiмге бас бостандыєынан айыруєа сотталєан адамдарєа, сондай-аќ ќылмыстардыѕ аса ќауiптi ќайталануы кезiнде жаза мерзiмiнiѕ бiр бґлiгiн тїрмеде ґтеу тїрiнде, бiраќ бес жылдан аспайтын мерзімге таєайындалуы мїмкiн. 
      7. Їкiммен таєайындалєан тїзеу мекемесiнiѕ нысанын ґзгертудi Ќазаќстан Республикасыныѕ ќўќыќтыќ-атќарушылыќ заѕдарына сјйкес сот жїргiзедi. 
      Ескерту. 48-бапќа ґзгерту енгізілді - Ќазаќстан Республикасыныѕ 2000.05.05 N 47, 2004.12.09 N 10, 2008.06.27 N 50-IV (ќолданысќа енгізілу тјртібін 2-баптан ќараѕыз) Заѕдарымен.