Атмосфера және атмосфераны ластаушы көздер

HQ=Cфакт/RfC,

Бұндағы, С – ауадағы заттың фактілі концентрациясы;

Rf C – референтті концентрация 

  Бұл кезде егер, HQ 1,0 тең немесе одан аз болса, онда зиянды әсердің қаупінің шегі «аз» деп қарастырылады. Ал HQ коэфициентінің жоғарылауы зиянды әсерлердің де қауіпінің даму мүмкіншілігі жоғарылайды, яғни, HQ>1,0 адам денсаулығы үшін «потенциалды қауіп» деп қарастырылады.

  2-нші кесте – 2008-2010 жж аралығында ҚР қалаларында шаңның ұсақ дисперсті фракцияларының созылмалы инголяциялық жол арқылы әсер етуі кезінде канцерогенді емес әсерлерінің қауіп қатерін бағалау

 

ҚР қалалары	Бақылау жылдары
	2008		2009		2010
	Коэффициент опасности пылевых фракций қауіпті шаң фракцияларының HQ қауіптілік коэфициенттері
	НQ10	НQ 2.5	НQ10	НQ2,5	НQ10	НQ2.5
Алматы	4,0	8,7	2,9	6,3	2,5	5,5
Астана	7,0	15,2	4,8	10,4	5,7	12,5
Шымкент	2,4	5,2	1,9	4,2	2,4	5,3
Жезқазған	3,1	6,8	3,7	8,0	4,6	10,1
Тараз	1,3	2,9	1,5	3,2	1,7	3,6
Павлодар	1,5	3,4	1,5	3,3	1,7	3,6
Өскемен	1,9	4,2	1,8	4,0	1,5	3,4
Семей	2,3	5,0	1,6	3,6	1,1	2,4
Қызылорда	1,7	3,8	1,1	2,4	0,4	1,0
Атырау	3,7	8,0	6,9	15,0	3,7	8,2
Теміртау	2,2	4,7	2,6	5,7	2,4	5,3
Ақтау	3,1	6,7	2,3	5,1	2,4	5,3
Регламент	HQ ≤ 1,0

 

2-нші кестеде келтірілген мәліметтерден шаң фракцияларының қауіптілік коэфициенттері ҚР барлық, атап айтқанда Алматы, Астана, Шымкент, Жезқазған және Атырау қалаларында бірліктен жоғары екендігін көруге болады. Бұл ҚР қалаларының атмосфералық ауасының ұсақ дисперсті шаң бөлшектерімен ластануынан туатын тұрғындар денсаулығы үшін зиянды бейспецификалық әсерлердің даму мүмкіншілігінің қаупі жоғары екендігін көрсетеді.

 

Осылайша, жүргізілген жұмыстардың негізінде мынадай қорытындыға келуге болады:

-ҚР зерттелінген қалаларының басым бөлігінде қалқыған бөлшектердің жиынтық мөлшерлерінің деңгейі бойынша жалпы жағдай атмосфераның ластану индексіне байланысты қолайсыз деп есептеледі.

-Алматы, Астана, Жезқазған және  Атырау қалаларының ауа бассейіндерінің  ұсақ дисперсті шаң фракцияларымен ластану деңгейі жоғары екендігі анықталды.

- Осы нұсқалған қалалардағы  анықталған аэрогенді жүктемелер  шаң фракцияларының қауіптілік  коэфициенттерінің есептелген көрсеткіштерімен  дәлелденген, тұрғындар денсаулығы  үшін канцерогенді емес әсерлердің  қаупі жоғары екендігін көрсетеді.

-Қауіп-қатерді бағалау нәтижелері, тұрғындардың денсаулығындағы қолайсыз  өзгерістерді болжамдау үшін  жаңа мүмкіндіктерді ашады және  қауіп-қатерді басқару бойынша  шаралар мен ұсыныстарды дайындау  үшін сілтеме бола алады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

  Ауаның ластануын болдырмау және оның зиянды зардаптарын жою мынадай негізгі бағыттарда жүргізілуі қажет:

-зиянды, ластаушы заттарды ауаға шығармау;

-ластаушы заттар әсерлерінен қорғану;

-ластаушы заттардың зиянды әсерін, зардабын жою;

-зиянды әсерлердің алдын алу, оларды болдырмау;

  Атмосфераны қорғау шараларын төрт топқа бөлуге болады:

1. Техникалық тазалық шаралары: түтін мұржаларын биік салу, түтін, газ тазартқыштарын орнату, жабық газ шығармайтын технологиялық және тасымал машиналары, қондырғылар

2. Технологиялық шаралар: толық немесе жартылай тұйықталған технология құру; шикізатты қалдықсыз өңдеу; шикізаттың, отынның зиянсыз түрлерін қолдану; өндірісті автоматтандыру.

3. Өндірісті ұйымдастыру шаралары: өндірістік жасыл алаңдар, санитарлық алқаптар құру; өндірісті жел бағытына, жер жағдайына тиімді орналастыру; зиянды өндірісті жел бағытына, жер жағдайына тиімді орналастыру; зиянды өндірісті қаладан тысқары жерге орналастыру; қалалар, елді-мекендерді көгалдандыру және тиімді орналастыру;

4. Тыйым салу, бақылау шаралары: ластаушы заттардың шығарылуын нормалау, шектерін белгілеу. Атмосфераны қорғау бағдарламаларын бекітіп, оларды уақыт, территория және зерзаттар бойынша шектеу. Атмосфераны қорғау бағдарламаларын бекітіп, олардың орындалуын қадағалау. Жекелеген өте зиянды заттар шығаруды тоқтату, өндірісте қолдануға тыйым салу, т.б

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер:

 

 1. Ә.Бейсенбаева, А.Самақова, Т.Есболов, Ж.Шілдебаев «Экология және табиғатты тиімді пайдалану».

2. Ғ.Сағымбаев. «Экология негіздері».

3. Г.С. Оспанова, Г.Т. Бозматаева «Экология».

4. Петров В.В Экологическое право Россия// Москва Изд. ВЕК 1996

5. Химиялық экология

6. Интернет желісі