2 этап. Тәрбиеші әр алуан
қызметтердің барысында балаларды
бақылап, зерттеуді жалғастырады:
оқыту-танымдылық, еңбек қызметінде,
ойын, спорт және шығармашылық
қызметтерінде. Балаларды зерттеу
барысында мен, тәжірибе көрсеткендей,
дәстүрлі және альтернативті
әдістемені пайдаланамын. Мысалы, психологиялық-педагогикалық
диагностиканың әдістері тұлғаның
бірқалыпты қабілеттерін ғана емес (қабілеттері,
жігерліліктері, мінездері), уақытша қабілеттерді
де (істері мен қылықтары, баланың психологиялық
жағдайы) және тәрбиелеу үрдісінің тиімділігін
зерттеуге көмектеседі.
3 этап. Баланы, оның әр
түрлі жағдайларындағы мінез-құлығы,
әрі қарай зерттеуі жүргізіліп,
нақты баланың даму деңгейін,
оның мүмкіндіктерін, ерекшеліктерін,
мінездегі ерекшеліктерін, жеке
өзінің қатынасының және қажеттіліктерінің
мазмұнын есепке алып, тәрбиешілік
ықпал жүйесі анықталады.
4 этап. Балалармен жеке
жұмыс – ол түзету жұмысы. Түзету
– ол тұлғаның дамуына түзетушіліктерді
енгізетін, позитивті сапаларды
бекіту және негативті сапаларды
жеңуіне көмектесетін,тұлғаға педагогикалық
ықпал әдісі. Түзету тәрбиелеу
үрдісінің жекеленгенін оның
нәтижесіне қарай жеткізеді.
Сонымен, жеке бағытталған
көзқарас – тәрбиенің ең маңызды
принципі. Оны іске асыру - міндеттердің
уақытша өзгеруі және тәрбие
жұмысының мазмұнын, оның әдістері
мен түрлерінің үнемі түрлендіруін
болжамдайды.
Бала балабақшаға келгенде, оған
педагогикалық көмек пен қолдау
керек.
Ондай қолдау Ш.А.Амонашвилидің
үш қызмет принципінде іске
асырылады:
Баланы сүю.
Ол тұратын ортаны адамшылдандыру.
Баланың өмірінде өз балалық
шағын қайта жасау.
Баланың өзіндік
мәдениеті – ересектер әрдайым
түсінбей алатын, өз заңдары бойынша
өмір сүретін, үлкен әлем. Бала
үшін оның белсенді істеріндегі
, қатынастағы, өзін өрнектеудегі,
әр алуан әсерде жарқын көрінетін,
өмірге құштарлығы тән. Мектепке
дейінгі баланың жасқа сай
ерекшеліктерін есепке алып, болар-болмыс
міндеттерді қоюға және қызметтердің
бірнеше бағыттарын бірге қамтуын талап
етуге керек емес. Осының барлығы балаларды
шығармашылық және тәжірибелік қызметтің
әр түріне, экскурсияларға, ойындарға
електеп, ойын ретінде іске асырылады.
Осындай жұмыс барысында бала шығармашылық
ұжымда әлеуметтік қатынас тәжірибесін
және еңбекті ұйымдастыру мен қатынас
жасаудың принциптері туралы өз пікірін
жасап, алынған білімді өз қызметінде
пайдаланып, таным субъектісі болып қалып,
жекеленген «мен» жиынтығында нақты қызметте
өзін бақылау және өзін талдауды дамыту.
Сабақтарда белсенді
оқытудың түрлерін пайдаланғаны
жөн: дидактикалық, сюжетті-рольді
ойындар. Диалог-ойындар. Мысалы,
«Дүкен» ойыны. Балалар дүкенші
ролін белсенді ойнап, ақша
пайдаланады. «Орман жиыны» ойыны.
Балалар жануарлар ролін ойнап,
қысқа дайындығы туралы айтып
береді.
Өзім үшін жеке
бағытталған оқыту барысында
менің ролім, яғни педагог ролі
маңызды болып қалатындығы туралы
қорытынды жасадым. Мен сұрақтар
қойып, дискуссия жүргіземін, бірақ
балалар үшін толық праволы
серіктесі болып қала беремін.
Менің балаларым
өз пікірлерінде қате жасауға
қорықпайды, құрдастарымен айтылған
аргументтер ықпалымен оны түзетеді.
Осының бәрі жеке-маңызды танымдылық
қызмет. Мектепке дейінгі жастағы
балалардың олардың қабілеттерінің
деңгейін белгілейтін, ойлау қабілеттері,
өзін бақылау, өзін бағалау
қабілеттері дамытылады. Ребустар,
жұмбақтар, кроссвордтар, шарадаларды
енгізу.
Мектепке дейінгі
жастан бастап, өз жұмысын тұлғаны
қолдау бойынша, оған көмек
көрсету бойынша, балаға сүйіспеншілік
пен құрмет көрсету, оның шығармашылық
күшіне сенім білдіруде жасау
керек. Сонда ғана балалар басқалардың
пікірлерін құрметтеп, қамқорлық
жасау, педагогтармен қатынас
жасауды және мектепке дейінгі
мекемеге үлкен ынтамен баруға
үйренеді.
«Мектепке дейінгі
балалық шақ» Республикалық орталығымен
өңделген балалардың құзіретті
даму индикаторлары – балаларға
жеке бағытталған көзқарастың
көрсеткіші. Оқу жылы бойы жылына
үш рет мониторинг өткізіледі:
бастапқы, аралық, қорытынды. Мониторинг
келесі білім беру салаларынан
өткізіледі: «Шығармашылық», «Әлеуметтік
орта», «Денсаулық», «Қатынас»,
«Таным». Әр сала бөлімдерге
бөлінген.
Мемлекеттік тілде
оқытылатын топтағы балалардың
құзіретті даму индикаторларының
көрсеткіштері.
Білім беру саласында орташа
балл:
Білім беру саласы
Денсаулық
Қатынас
Бастапқы
Қорытынды
Бастапқы
Қорытынды
Құзіретті
30,5 %
69,2 %
22,8 %
57,1 %
Жеткілікті құзіретті
33,6 %
35,5 %
40,1 %
43,2 %
Жеткіліксіз құзіретті
39,5 %
7,4 %
37,1 %
4,8 %
Оқыту үрдісін жеке
бағытталған болып жасау үшін
келесі керек: әр баланың өзінің
бағалығына құқығын, жекелігіне,
білімді алуға талаптандыру және
оны оған қызықты әр түрлі
қызметте пайдалану.
Жеке бағытталған оқытудың
мінездемесіне орай осындай қорытындыға
келуге болады: ол әр баланың
оның психологиялық мәртебесіне
қарсы
келмейтін, яғни мүмкіндіктеріне,
қызығушылықтарына сай келетін
жеке
дамуына құқығы. Л.С.Выготский оны
осылай түсіндіреді: бүгінге,
ертеңге
қажетті табысты оқытуға қажетті
тұлғаның сапалары мен психикалық
жаңашылдықтарының қалыптастыруы.