2012 йил якунлари

Ўзбекицон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2012-йилда  мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий  ривожлантириш якунлари ҳамда 2013-йилга  мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасининг мажлисидаги маърузаси

18.01.2013

 

Ҳурматли мажлис иштирокчилари!

 

Вазирлар Маҳкамасининг  бугунги кенгайтирилган мажлиси  кун тартибига қўйилган асосий масала – бу Ўзбекицоннинг 2012-йилдаги ижтимоий-иқтисодий  ривожланиш якунларини муҳокама этиш ва 2013-йилга мўлжалланган иқтисодий  дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларини тасдиқлаб олишдан иборат.

 

Ўтган йил якунларини сарҳисоб қилар эканмиз, авваламбор шуни таъкидлашимиз  керакки, глобал жаҳон иқтисодиётида  ҳали-бери сақланиб қолаётган жиддий муаммоларга қарамасдан, 2012-йилда  Ўзбекицон ўз иқтисодиётини барқарор суръатлар билан ривожлантиришни  давом эттирди, аҳоли турмуш даражасини изчил юксалтиришни таъминлади, дунё бозоридаги ўз позициясини мустаҳкамлади.

 

Бу даврда мамлакатимиз ялпи ички маҳсулоти 8,2 фоизга ўсди, саноат ишлаб чиқариш ҳажми 7,7 фоизга, қишлоқ хўжалиги 7 фоизга, чакана савдо айланмаси  ҳажми 13,9 фоизга ошди.

 

Макроиқтисодий барқарорлик  ва иқтисодиётнинг мутаносиблиги таъминланди.

 

Експорт ҳажми сезиларли  равишда, яъни 11,6 фоизга ўсди, экспорт  қилинаётган маҳсулотлар таркиби  ва сифати яхшиланиб бормоқда. Бунинг натижасида хомашё бўлмаган тайёр товарларнинг улуши 70 фоиздан зиёдни ташкил этмоқда. Ташқи савдо айланмасидаги ижобий салдо 1 миллиард 120 миллион доллардан  ошди.

 

Инфляция даражасининг ўсиш суръати прогноз кўрсаткичлари доирасида сақлаб қолинди ва 7 фоиздан ошмади.

 

2012-йилда солиқ юкини  камайтириш сиёсати давом эттирилди.  Кичик корхона ва микрофирмалар  учун ягона солиқ тўлови ставкалари 6 фоиздан 5 фоизга туширилгани, якка тартибдаги тадбиркорлар учун белгиланган солиқ ставкаси эса сезиларли тарзда, яъни ўртача икки баробар камайтирилгани буни яққол тасдиқлайди.

 

Сҳуларга қарамасдан, давлат бюджетининг даромадлар қисми бўйича кўрсаткичлари тўлиқ бажарилди, эришилган профитсит ялпи ички маҳсулотга нисбатан 0,4 фоизни ташкил этди.

 

Давлат жами харажатларининг  асосий қисми, яъни қарийб 59,2 фоизи  ижтимоий соҳа ва аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш чора-тадбирларини амалга оширишга қаратилди, унинг 34 фоиздан  ортиғи таълим, 14,5 фоиздан кўпроғи  соғлиқни сақлаш соҳаларини молиялаштиришга  йўналтирилди.

 

Бугунги кунда, дунёнинг кўплаб мамлакатларида давлат қарзининг ортиб  бориши билан боғлиқ муаммолар сақланиб қолаётган бир шароитда, Ўзбекицонимиз  четдан қарз олиш бўйича пухта ўйланган сиёсат олиб бориши натижасида давлатимиз қарз ҳажмининг улушини нисбатан пац даражада ушлаб қолишга ва ўз мажбуриятларига тўлиқ жавоб  берадиган мамлакат сифатида барқарор обрў-еътиборини сақлаб қолишга эришди. 2013-йилнинг 1-январ ҳолатига кўра, Ўзбекицоннинг  жами ташқи қарзлари миқдори ялпи ички маҳсулотга нисбатан 16,0 фоиздан  ошмагани, бу кўрсаткич эса халқаро  мезонлар бўйича “ўртачадан ҳам кам” даражада баҳолангани буни исботлаб бермоқда.

 

Мамлакатимиз молия-банк тизими барқарор ва ишончли фаолият  юритиб, юқори кўрсаткичларни намоён этиб келмоқда. 2012-йилда банк тизимининг жами капитали 24,3 фоизга, сўнгги уч йилда  эса икки баробар кўпайди.

 

Бугунги кунда капиталнинг  етарлилик даражаси 24,0 фоиздан ошиб, бу эса қабул қилинган умумий халқаро  цандартлардан 3 баробар ортиқдир. 2012-йил  якунлари бўйича банк тизимининг ликвидлиги 65,0 фоиздан ортмоқда, бу эса талаб  этиладиган минимал даражадан 2 баробар  юқоридир.

 

2010-йилда мамлакатимизнинг  атиги 13 та тижорат банки ижобий  халқаро рейтингга эга бўлган  бўлса, айни пайтда уларнинг  сони 28 тага етди.

 

Банклар фаолиятида, ўтган  йиллардаги каби, инвециция фаолиятига катта эътибор қаратилди.

 

2012-йилда иқтисодиётнинг  реал секторига йўналтирилган  кредитлар ҳажми 2011-йилга нисбатан 1,3 баробар ошди. Ажратилган кредитларнинг  76 фоиздан зиёди уч йилдан ортиқ  муддатга берилган узоқ муддатли  кредитлар экани, айниқса, эътиборга  молик.

 

Мамлакатимиз иқтисодиётининг  ўтган йил натижаларини баҳолаганда, Халқаро валюта жамғармаси миссияси раҳбари Вероника Бакалу хонимнинг  ушбу миссиянинг Ўзбекицонда 2012-йил  ноябр-декабр ойларидаги иши натижалари бўйича билдирган фикрларини келтириш ўринли, деб биламан. Унинг таъкидлашича, “Ўзбекицон иқтисодиёти жадал суръатлар билан ўсмоқда. Солиқ-бюджет ва ташқи фаолият соҳаларидаги мустаҳкам позиция, банк тизимининг барқарорлиги, давлат қарзининг камлиги ва ташқаридан қарз олишга эҳтиёткорлик билан ёндашиш мамлакатни глобал инқирознинг салбий оқибатларидан ҳимоя қилди”.

 

Ўйлайманки, бундай холисона баҳо кўп нарсадан далолат беради.

 

Ҳурматли мажлис иштирокчилари!

 

2012-йилда мамлакатимизнинг  юқори суръатлар билан барқарор  ўсишини таъкидлар эканмиз, бунинг  боиси ва омилини авваламбор  иқтисодиётимизга йўналтирилган  капитал маблағлар, инвецициялар тобора ўсиб бораётганида, бу кўрсаткич ялпи ички маҳсулотга нисбатан 22,9 фоизни ташкил этганида, деб ҳисоблашимиз зарур.

 

Ўтган йилда иқтисодиётимизга 11 миллиард 700 миллион доллар миқдорида  ички ва хорижий инвецициялар жалб этилди ёки бу борадаги кўрсаткич 2011-йилга нисбатан 14 фоизга ўсди. Жами инвецицияларнинг 22 фоиздан ёки 2 миллиард 500 миллион доллардан ортиғини хорижий инвецициялар ташкил этди, уларнинг 79 фоиздан кўпроғи тўғридан-тўғри хорижий инвецициялардир.

 

Еътиборга сазовор томони шуки, жами инвецицияларнинг қарийб 74 фоизи ишлаб чиқаришни модернизация қилиш ва янгилашга қаратилган дастур ва лойиҳаларни амалга оширишга йўналтирилди.

 

Сҳу борада фақат ўтган  йилнинг ўзида умумий қиймати 1 миллиард 600 миллион доллардан ортиқ бўлган капитал қўйилмалар ўзлаштирилиб, 205 та йирик инвециция объекти қуриб битказилди.

 

2012-йилда қурилиши ниҳоясига  етказилган энг йирик объектлар  ҳақида гапирганда, Навоий иссиқлик  электр цансиясида Япониянинг  “Митсубиси” компанияси томонидан  ишлаб чиқарилган 478 мегаволт қувватга  эга бўлган буғ-газ қурилмасининг  ишга туширилганини алоҳида қайд  этиш лозим.

 

Ушбу лойиҳанинг амалга оширилиши  йилига қўшимча равишда 2 миллиард 800 миллион киловатт соат электр энергияси  ишлаб чиқариш имконини беради. Сҳунингдек, бу лойиҳа ҳисобидан шартли ёқилғи ицеъмолини 1,8-марта камайтиришга, ҳар  йили 400 миллион куб метр газни  тежаш ёки 110 миллион доллардан  ортиқ маблағни иқтисод қилишга  эришамиз.

 

Автомобил саноатида Германиянинг дунёга машҳур “МАН” компанияси билан  ҳамкорликда Самарқанд вилоятида  йилига 3 мингта юк автомобили ишлаб  чиқариш қувватига эга бўлган янги комплексни бунёд этишнинг иккинчи  босқичи якунланди.

 

Ушбу корхонада жаҳондаги  энг юксак цандартлар асосида  жиҳозланган юқори технологик ишлаб  чиқариш ташкил этилди. Айтиш керакки, катта ҳажмдаги юкларни ташийдиган энг замонавий автомобиллар ишлаб  чиқарадиган мазкур корхона нафақат  мамлакатимиз эҳтиёжини қоплайди, балки  бу машиналарни экспорт қилишни  ҳам таъминлайди.

 

Муборак газни қайта ишлаш  заводида 258 минг тонна суюлтирилган газ ва 125 минг тонна конденсат  ишлаб чиқариш қувватига эга  бўлган заводнинг биринчи навбати  фойдаланишга топширилди, “Сҳўртаннефтгаз” корхонасида эса пропан-бутан  қоришмаси асосида 50 минг тонна суюлтирилган газ ишлаб чиқарадиган қурилма  ўрнатилди.

 

Яна бир йирик лойиҳа –  умумий қиймати 250 миллион доллардан  ортиқ бўлган Деҳқонобод калийли  ўғитлар заводининг иккинчи навбатини  қуриш ишлари давом эттирилмоқда. Бу борадаги ишлар якунига етгач, корхонада йилига 600 минг тоннагача  калийли ўғит ишлаб чиқариш имкони пайдо бўлади ва бу маҳсулотнинг 350 минг тоннадан кўпроғи экспорт қилинади.

 

Сҳуни алоҳида таъкидлаш  керакки, 2012-йилда Сурғил кони базасида ҳатто дунё мезонлари бўйича ҳам  ноёб бўлган, қиймати 25 миллиард доллардан  зиёдни ташкил этадиган Уцюрт газ-кимё комплекси қурилиши бошланди. Мазкур объектнинг қурилиши 2016-йилда ниҳоясига  етказилади ва бу корхона 4 миллиард 500 миллион куб метр табиий газни  қайта ишлаш, 400 минг тонна полиетилен ва 100 минг тонна полипропилен ишлаб  чиқариш имконини беради.

 

Ушбу лойиҳа технологик жиҳатдан дунёдаги энг илғор лойиҳалардан бири бўлиб, энг юксак даражадаги газ-кимё технологияларини жорий этишни кўзда тутади. Бу, ўз навбатида,табиий газдан 97 фоизгача этан, пропан ва бошқа  қимматбаҳо компонентларни ажратиб  олишни таъминлайди.

 

Мазкур лойиҳада етакчи хорижий  банклар консорсиуми, давлат кафолатларини  жалб этмаган ҳолда, лойиҳаларни  молиялаштириш принсиплари асосида  иштирок этмоқда.

 

Дунёдаги йирик “Томсон  Рейтер” бизнес-ахборот агентлигининг  молия соҳасидаги жаҳонга машҳур “Прожект файненс интернешнл” журнали  ушбу лойиҳанинг ноёблиги ва ишга новаторлик билан ёндашиш натижаси эканини  қайд этиб, Уцюрт газ-кимё комплекси  қурилишини нефт-газкимё саноатидаги йилнинг энг яхши лойиҳаси, деб тан олди. Бу, ҳеч шубҳасиз, барчамизга катта мамнуният бағишлайди.

 

2012-йилда Жанубий Африканинг  “Сосол” компанияси ва Малайзиянинг  “Петронас” корпорацияси билан ҳамкорликда қиймати 4 миллиард доллардан зиёдни ташкил этадиган, тозаланган метан асосида синтетик суюқ ёқилғи ишлаб чиқариш бўйича катта ициқболга эга бўлган йирик лойиҳани амалга ошириш бошланди.

 

Ушбу лойиҳа асосида барпо  этиладиган завод дунёдаги саноқли  корхоналардан бири бўлиб, у синтетик суюқ ёқилғи – суюлтирилган газ, авиакеросин  ва “премиум класс” тоифасидаги, яъни евро-4 цандартидан кам бўлмаган дизел ёқилғиси ишлаб чиқаради.

 

 

Сҳу ўринда автомобил, темир  йўл ва коммуникация соҳаларидаги қурилиш ишларига қисқача тўхталиб ўтмоқчиман.

 

Ўтган даврда қарийб 500 километрлик  тўрт полосали замонавий автомобил  йўлларини қуриш ва реконцруксия қилиш ишлари якунланди. Сҳундан 163 километри семент-бетон ва 335 километри  эса асфалт-бетон билан қопланган  йўллардир.

 

Узунлиги 116 километр бўлган Гулицон-Оҳангарон автомобил йўли, +ўқон шаҳрини айланиб ўтадиган автойўл  фойдаланишга топширилди, Самарқандни  Тошкент, +арши ва Олот шаҳарлари билан  боғлайдиган йўллар реконцруксия қилинди.

 

Темир йўл транспорт коммуникацияларини янада ривожлантириш ишлари, темир йўл тармоқларини электрлаштириш лойиҳалари изчиллик билан амалга оширилмоқда. Бу ишлар поездлардан фойдаланиш харажатларини 20 фоизга камайтириш, йўловчи ва юк ташиш тезлигини 1,3 баробар ошириш, 830 километрлик Тошкент-Термиз темир йўлини тўлиқ электрлаштириш имконини беради.

 

2012-йилда узунлиги 240 километр  бўлган темир йўлни қайта тиклаш  ишлари давом эттирилди. Узунлиги 70 километрдан ортиқ бўлган Даштобод-Жиззах  темир йўл тармоғи бўйлаб юк  ва йўловчи поездлар ҳаракати  йўлга қўйилди.

 

Ўтган йили телекоммуникация тармоқларини ривожлантириш ва модернизация қилиш бўйича ҳам катта ишлар бажарилди. Бу борада кўзда тутилган инвециция лойиҳаларини амалга ошириш доирасида узунлиги 180 километрдан зиёд бўлган Бойсун-Денов, Ургут-Сҳаҳрисабз оптик толали алоқа линияси ишга туширилди.

 

Фарғона, Навоий, Сирдарё  ва Сурхондарё вилоятларида телеузатиш мосламаларини ўрнатиш орқали босқичма-босқич рақамли телевидениега ўтиш амалга оширилди. Бу аҳолини мамлакатимиз бўйича рақамли телевидение билан  қамраб олиш даражасини 42 фоизга етказиш  имконини берди.

 

Янгитдан ташкил этилган  “Навоий” ва “Ангрен” эркин индуцриал-иқтисодий  зоналари бугунги кунда мамлакатимизнинг ишлаб чиқариш салоҳиятини модернизация қилишга қаратилган лойиҳаларни амалга оширишда алоҳида ўрин эгалламоқда.

 

“Навоий” эркин индуцриал-иқтисодий  зонаси ташкил этилганидан буён бу ерда 12 та корхона қурилиб, фойдаланишга топширилди. 2012-йилда улар томонидан  қарийб 80 миллиард сўмлик маҳсулот ишлаб  чиқарилди. Аккумулятор симлари, автомобил  газ баллонлари, мобил ва цатсионар  телефонлар, модемлар ва интернет учун қўшимча мосламалар ишлаб чиқариш  бўйича корхоналар ташкил этиш каби юқори  технологиялар асосидаги яна  еттита лойиҳа амалга ошириш босқичида  турибди.

 

Сҳу борада тўпланган тажрибани  ва Тошкент вилоятидаги ишлаб  чиқариш ҳамда ресурс салоҳиятидан фойдаланиш, Фарғона водийсидаги  корхоналар билан барқарор иқтисодий  алоқаларни йўлга қўйишнинг келажакда  муҳим аҳамиятга эга эканини  ҳисобга олган ҳолда, “Ангрен” махсус индуцриал зонасини ташкил этиш тўғрисида  қарор қабул қилинган эди.

 

Мазкур индуцриал зонада фаолият кўрсатаётган корхоналарга, киритилган инвецициялар ҳажмига қараб, 3-йилдан 7-йилгача бўлган муддатга кенг кўламли солиқ ва божхона имтиёзлари ҳамда преференсиялар берилди, уларнинг инфратузилма объектлари ва коммуникацияларга кафолатли равишда уланиши таъминланмоқда.

 

Ҳозирги кунда “Ангрен” махсус индуцриал зонаси ҳудудида қиймати 186,0 миллион долларлик 8 та инвециция лойиҳаси амалга оширилмоқда. Сҳулар қаторида зарурат ва эҳтиёж баланд бўлган турли тайёр маҳсулотларни ва бутловчи буюмларни ишлаб чиқариш, шунингдек, янги шакар заводини қуриш, тайёр чарм буюмлар ишлаб чиқарадиган комплексни барпо этиш алоҳида ўрин тутади.