Негізгі түсініктер мен реттеуші ережелер

Казеин түске бояу құрамдары фасадтар және iшкi мүлде кеуіп қалған беттердi түске бояу үшiн қолданады. Суда жабылған, казеинді желім, әлiпмайдың шамалы саны және сiлтiге шыдамды пигменттерге қосады, мысалы қызыл бояу. Казеин – өңдеуге (майы алынған сүт) көк сүттiң қышқылымен алынатын. ұнтақ тәрiздi өнiм түрiндегi  белокты заттар. Казеин суда нашар ериді, бiрақ сiлтiлiк ерiтiндiлерде жақсы. Казеин сонымен бiрге стабилизатор ретiнде түске бояулы полимерцементті латексті каучукте және тығындайтын материалдарында қолданылады. Казеинді құрылыс мақсаттарында азық-түлiк құндылығымен барлық кiші көлемдеріне байланысты қолданылады. Казеин құрамдарының беттерiн өңдеу кезінде сұйық казеинді желімге грунт жағу және құрғақ казеин бояуларда қолданады. Тығындау жұмыстары кезінде әдеттегiдей, бояулардан, әлiпмайдан, бордан, ашудастан және судан тұратын казеин тығындауларын қолданады.

Силикат түске бояу құрамдары кiрпiшке, тасқа, сылаққа және бетон бойынша, марштар, коридорлар, ас үйлер тағы басқа сыртқы және iшкi түске бояу үшiн қолданылады. Түске бояу құрамдары нақтылы консистенцияға дейiн ажыратылып қойылған сұйық шыныдан және бордан тұрады. Грунтвка ретінде бор қосылған, калийлі сұйық шынысын қолданады.

Май түске бояу құрамдары адамдар тұратын ғимараттар, мектептер, ауруханалардағы ас үйлер, санитарлық тораптар, терезелiк және есiк маталардың бөлмелерiн өңдеуi тағы сол сияқтылар негiзiнде қолданады. Майлы түске бояу құрамдарын алу үшiн ұнтақталған немесе құрғақ бояуды табиғи немесе жасанды әлiпмайларда езбелейдi. Әлiпмайлар - тығыздалған өсiмдiк майлары немесе қою алкид шайырларының негiзiнде қабық жасаушы заттар. Әлiпмайлар – сары түстен  шие түске дейінгі мөлдiр сұйық, жақсы суланатын ағаш,  металл және тағы басқалар құрылыс материалдары. Жұқа етіп келтіру нәтижеде тотықтырғыш полимеризациялары (әдетте мүлдем емес терминдердi қолданады «құрғайды») қатады: оттегi ауасымен икемдi қабыршақтардың түзілуі, суда және органикалық ерiткiште ерімейтiн әлiпмайдың молекулаларының тiгілуі жүреді. Әлiпмайлардың қатаюын тездету үшiн сиккативтарды жиi қолданады - қорғасын, марганец, кобальт тұзы.

Әлiпмайды табиғи, жартылай табиғи (оксоль) және глифталды (алкид) түрінде шығарады. Олар құрамында кептірілген өсiмдiк майлардың болуымен ерекшеленеді - зығыр, сора, соя тағы басқалар. Суалма маселдердiң құрамына молекулаларындағы байланыстың негiздерiне болатын толық емес май қышқылдары бойынша ауаның оттегiнiң молекулалары кіреді, өйткенi тiгуде болған тотықтырғыш орыны полимеризацияланады.

Табиғи әлiпмайлар түгелдей суалма массалардан тұрады; жартылай табиғи - 50-55% - ке,ал глифталы суалма май түрлендiрiлген алкид полимерiнiң негiздерiнде сайланады. Құрылыс мақсаттары үшiн көбiнесе қажеттi материалдың сапалары азық-түлiк маселелерiнiң ең төменгi шығынын қамтамасыз ететiн глифтал әлiпмайларын қолданылады. Әлiпмайлар тұтастырғыш майлы бояулардағы қабық жасаушы компонент ретiнде қолданылады және қаптау жұмыстарындағы мастикалар және сылақтардағы пластификатор.

Беттердiң (грунт жағуды ) олифтеуiн май немесе майлылық - эмульсияға грунт жағу арқылы өндiреді. Майлы бояуға май, әліпмайсыз немесе полимерцементті тығындаулар қолданады.

Перхлорвинилді бояулармен сылақты, кiрпiшті және бетон бойынша бояуға болады. Перхлорвинилдә бояудың ең маңызды қасиеті қысқы фасад жұмыстарының мүмкiндiгiн қамтамасыз ететiн оның аязға төзiмдiлiгi болып табылады.

Поливинилацетатты бояуы бөлменiң iшi жұмыстары сияқты, тоқ және сылақ бойынша сырттан, бетонға, кiрпiшке және ағашқа қолданады. Ол поливинилацетатты эмульсиядағы пигменттерiнiң суспензиясы болады.

Бояулардың құрамында стабилизаторлар, эмульгаторлар және тағы басқа заттар болады. Оларды су қосу арқылы жұмыс қоюлығына дейiн жеткізетін сұйық паста түрінде шығарады. Түске бояр алдында беттердi әзiрлеу кезінде  поливинилацетатты грунт жағуды және әліпмайсыз тығындауды қолданады.

Майлы лактер - кептірілген майлардағы табиғи және синтетикалық шайырлы ерiтiндiлер. Пигменттерi бар лактерге араласпа «эмаль» деп аталады. Қаптау жұмыстарында лактер және эмальдарды жабыстыратын мастикалардағы тұтастырғыш және пластификациялайтын компоненттерi ретінде қолданады.

Дәріс 14.

Тақырып:    «Жинақтау жұмыстары»

Сұрақтар

1.Металл конструкцияларын  жинақтау

2. Металл конструкцияларын  элементерінің жинақтық қосылыстарын  жасау технологиясы

3. Техника  қауіпсіздігінің  негізгі ережелері

Құрылыс конструкцияларының монтажы – бұл  зауыттық өндірілген конструктивті түйіндерден және элементтерден  ғимараттар мен имараттардың ағынды құрастыруының кешенді механизацияланған процессі. Ол дайындық негізгі жұмыстардан тұрады.

Дайындық жұмыстарына тасымалдау, қоймалық және ірілендіру құрастыру жатады.

Негізгі процесстер – бұл көтеруге дайындық және конструкцияны көтеру, выверка және уақытша бекіту, бөлшектерді өзара жобалық байланыстыру (дәнекерлеу немесе арқалықтау, жапсар мен тігістерді монлиттеу), жапсар мен конструкциялардың антикоррозиялық қорғауы.

Конструкцияларды тасымалдау

Құрылыс конструкциялары барлық белгілі көөлік түрлерімен тасымалдана алады, ауалықтарды қоса. Көліктің түрін таңдау көптеген жағдайларға байланысты: көліктік магистральдердің болуы, конструкцияны габариті мен өлшеміне, көліктің жүккөтеруіне, құрастырылатын аймақ пен өндіруші зауыттың өзара орналасуына. Екі немесе бірнеше көлік түрін таңдау кезінде, көбіне жеткізуге аз шығын кететін көлікті таңдайды. Ереже бойынша, конструкцияның 200-300 км дейінгі аралыққа жеткізу автокөлік көмегімен іске асырылады.Теміржол көлігі 1000-1500 км дейінгі арақашықтықта жеткізу кезінде қолданылады.  Су көлігі арзан, тек табиғи су жолдары болған жағдайда. Ауа көлігі басқа тасымалдау мүмкіндігі болмаған жағдайда да қолданылады, оның қымбаттығына қарамастар (самолет, вертолет, дирижабль).

Кез-келген көлік түрінде құрылыс конструкцияларын тасымалдау, тасымалдаушы көлік құралына және тасымалданатын конструкцияларға түсірілетін күштерге байланысты. Сондықтан,  жүктеу сұлбасы, конструкцияның көлік құралына бекітілуі – конструкцияның сақталуымен, көлік құралдарымен апаттық жағдайлардың алдын-алумен, сонымен қатар жарақаттану немесе тіпті адам өлімін болдырмауымен байланысты өте маңызды іс. Сондықтан да теміржол платыормасында құрылыс конструкцияларын жүктеу сұлбасы темір жол басқармасымен міндетті түрде келісіледі, габаритті емес жүктерді тасымалдау – жол жүру қауіпсіздігі бойынша мемлекеттік инспекциямен келісіледі.  Кез-келген жағдайда бұйымның дұрыс салыну жауапкершілігі, жүктеудің қауіпсіз тәсілдерін қамтамасыз ету, сапалы бұйымдарды жіберуін жүк жіберуші жүргізеді – өндіруші зауыт немесе кешендеу базалардың орталық қоймалары.

Тасымалдау кезінде конструкцияның бүтіндігін сақтау үшін оларды, жобалыққа жақын конструкция жұмысының шартын тудыратын қалыпта орналастыру мақсатталады.  Мысалы, қабырға панельдерін, бөлу қабырғаларын және фермаларды вертикальды қалыпта, ал жабын және аражабын плиталарын – горизонталь қалыпта орналастырады. Мұндай салу көлік құралынан монтажды жүргізуге  немесе бұйымдарды ырғап жылжыту бойынша қосымша операцияларсыз орындауға мүмкіндік береді.  Әрине, бұл әрдайым мүмкін емес (бағаналар, свайлар) және осы кезде қосымша іс-шаралар қажет – такелаж, көліктік жүктемелерге есептеуде шегенді күшейту, қажетті қаттылықты қамтамасыз ету үшін (болат конструкциялар) ұзын иілгіш элементтерді күшейту.

Тасымалдау кезінде сыртқы келбетін және өңдеулік жабындарын сақтау үшін арнайы кассеталарды, ернеулерді, астарларды және фиксаторларды қолданады. Аралық төсемдердің, астарлардың және ернеулердің орналасу орнын конструкция бөлшегімен, жұмыс мінезімен және көлік құралының спецификасымен сәйкес қатаң анықталады.

Құрам конструкцияларды темір жол бойымен жеткізу кезінде жүк көтеруі 50, 60 және 120 т платформалар, кей жағдайларда жартывагондарды, ауыр элементтер үшін – үлкенжүкті транспортерлерді қолданады. Конструкция платформасына астарлаға орналастырып және инвентарлы бекіткіштермен  бекітеді (реквизит). Егер конструкция жүк аймағынан ұзын, ал массасы жүккөтергіштен аспаса, онда оны бір платформаға бір жаққа немесе екі жаққа еңкейтіп орналастырады. Еңкейгіштерді көршілес платформалар үстінен оларға тірелусіз орналастырылады. Платформалардың тістесулерінде конструкциялар шеткі платформаларда орналасқан турникеттерге (бұрылғыш тіреуіштерге) тіреледі.Турникеттердің бірі  оның тістесу орын ауыстыруының сомалығынан, көлденең орын ауыстыру ұзындығынан көп болатын ұзындығын қамтамасыз ету керек. Көрінісі жай конструкциялар (арқалық, прогондар, байланыстар) платформаға араларына ағаш төсемелер салып бірнеше қатарға текшелеп жүктейді.  Конструкцияның жылжынуын алдын-алу үшін платформалардың жақтарына стяжкалармен байланысатын тағандар орналастырылады. Платформаларда (автокөлікте) конструкция элементтерін көлденең оське симметриялы орналастырған жөн.

Қима осіне қатысты иілгіштігі әр-түрлі конструкцияларды, иілгіштігі  төмен жазықтықты вертикаль болатындай етіп орналастырады. Жеңіл жұмсақ элементтерді пакеттермен немесе вонтейнерлерде жеткізеді.

Конструкцияны қоймалау

Құрама конструкциялардың қоймасы мекеме қабылдаған монтаж және жұмыс көлеміне байланысты орталықтанған және аймақтанған бола алады. Орталық қоймаларды жеткізушілердің айтарлықтай алшақтығы және үлкен көлемді аймақтарды салу шарттарында белгілі-бір қорларды щығару мақсатында, сонымен қатар көлік құралымен тасымлдана алатын габаритті конструкцияларды үлкейту кезінде орналастырылады.

Бұл қоймалар әдетте конструкцияларды темір жол немесе су көлігімен жеткізу кезінде ұйымдастырады. Орталық қоймаларда конструкцияларды түсіреді, аймақ және маркасы бойынша сараптайды, ал кей кезде монтажға даярлайды. Орталық қойма әрдайым есеп жүргізеді және жеткізушілермен байланыста болады, жеткіздің уақыттылығын және топтылығын тексереді.Жұмыстарды механизациялау үшін орталық қоймаларда козелды, өздігінен жүретін жебелі және мұнаралы крандарды қолданады. 

Қойма алаңдарында жеткілікті жолдар, жүктеу алаңдары, салу және жеткізілген элементтерді сақтау үшін инвентарьлар (кассеталар, ернеулер, аралық төсемдер, астарлар) және сәйкесті жарықтандыру болу керек. Текшелер арасынан ені 1 м кем емес өтетін жол және ені көлік габариттеріне және жүктеу құралдарына байланысты жолдар қалдырылады.

Аймақтық қоймалар монтажды крандар аймағында орналастырылады. Қоймаларда элементтерді тек алдын-ала қарастырылған аймақтарда немесе жұмыс өндірісі жобасымен қарастырылған қоймалау аймағында түсіріледі. Қоймалау орнын таңдаған кезде конструкцияның монтаждау реттіліген ескеру қажет. Құрама конструкцияла элементтрді сақтауға арналған алаңдар жолдардан еңістікпен жобалануы қажет. Конструкцияларды орналастыруда қоймадағы қызмет ететін кран жолдарына жақын етіп ауыр кронструкцияларды орналастырады, бұл кедергісіз ұстауды, страповканы және әр элементті көтеруге мүмкіндік береді.

Құрылыс конструкциялары қоймаларына қажетті алаң:

мұндағы mi – қоймада сақталатын конструкция массасы (немес көлемі);

qi – жүкті қойма алаңдарының меншікті жүктелуі, т/кв. м (немесе куб. м/кв. м);

K0 = 1,75-2,0 – өтетін жолдарды ескеретін коэффициент.

 

Аймақтық қоймалардың алаңын анықтау кезінде монтаж жұмыстарының үздіксіз орындалуын қамтамасыз етуіне қажетті алаңда минималды мүмкін болатын конструкция қорын ескереді.

Қажетті конструкция қоры:

mi = mc t,                                  (8.2)

мұндағы     mc – конструкцияның тәулітік қоры;

t – қор есептелген уақыт, (тәулік).

 

Қор уақыты конструкция жеткізілу интервалынан, зауыттардан қойма алаңдарына жеткізу уақытынан, түсіру және бұйымдарды қабылдау, конструкцияны монтаждауға дайындау және мүмкін болатын ұйымдастырушылық ақаулар ликвидациясы интервалынан орындалады.

Кез-келген жағадайда конструкцияны қоймалау қауіпсіздік техникасы қамтамасыздандырылған, бөлек конструцияның немесе текшелердің тұрақтылығын, строповка ыңғайлығын қамтамасыз ету үшін өндіріледі.

Болат конструкцияларды биіктігі 1,5 м аспайтындай етіп текшелеп орналастырады. Ферма мен арқалықтарды арнайы тіреуіштерде жобалық қалыпта 0,6 м аспайтындай етіп орналастырады.  Свальцтенген беттерді – зауыттық ормада немесе вертикальды қалыпта орналастырады. Барлық металл конструкцияларды астарларда және аралық төсемдерде орналастырады.

Темірбетон итарқалық және итарқаастылық фермаларды, арқалықтарды, абықща элементтерін вертикальды қалыпта астарлар үстінен жақтық тіреуіштер орналастырумен қоймалайды (8.5 сурет).

Аражабын плиталарын, баспалдақ марштарын, алаңдарды және жіберілетін немесе сақтауды қажет ететін басқа элементтерді биіктігі 2-2,5 м аспайтындй етіп текшелеп қоймалайды. Текшелердің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін және конструкцияның бұзылуын алдын-алу үшінолардың арасындағы аралық төсемдерді бір вертикаль бойынша қатаң орналастырады.

Қабырға панельдерін – арнайы касетталарда вертикаль (8.6 сурет).

Кей жағдайларда бөлшектерді көлік құралында монтаждайды (дөңгелектерден). Дөңгелектерден монтаждау прогресситві тәсіл болып есептеледі, себебі бұл жағдайда қоймалық алаңда қажет болмайды және бөлшектерді көліктен монтаж орнына дейін тасымалдау бойынша шығындар азаяды. Мұндай монтаждау кезінде бұйымдарды жткізуші зауыттар, көлік және монтаждаушылар бір ортақ график бойынша жұмыс істеу керек.  Графикте ауысым, рейс нөмірі, көлік нөмірі, бөлшек маркасын, бір рейсте жеткізілетін бөлшектер санын, бөлшек жеткізілетін мекен-жайын, атокөліктің зауытқа жететін уақытын, зауыттан шығу уақытын, құрылыс алаңына жету уақытын және оннан шығу уақытын белгілейді.

1 сурет. Итарқалық және итарқаастылық арқалықтарды

жақтық тіреуіштермен вертикаль қалыпта

 

 

2 сурет. Қабырға панельдерін вертикальды кассеталарда қоймалау:

1– таған; 2– арқалық; 3 – таяныш