Керамика технологиясы

Саздың отты шөгінуі. Саздың неғұрлым тез балқитын құрамасы күйдіру кезінде сұйық  қалыпқа өтеді де балқымай қалған бөлшектерін қамтиды және олардың сұйық фазадағы беттік тартылыс күштерінің әсері күйдірілетін саздың қатты бөлшектерінің жақындасуын тудырады, оның аумағы кішірейеді, яғни отты шөгіну болады. Саздың құрамында кварцты құм көп болған жағдайда шөгу болмауы да мүмкін немесе тіпті материалдың ісінуі байқалады, ол кварцтың қыздырғанда аумағы ұлғайып, өзге кристалдық формаға көшуімен байланысты. Саздың отты шөгінуі оның түріне байланысты да 2- ден 6% - ке дейін болуы мүмкін. Саздың толық шөгінуі деп ауа және от шөгіндісінің жиынтығын айтады. Толық шөгіну әдетте 5- 18% - ке дейінгі аралықта болады. Белгілі өлшемдегі бұйымдар алу үшін толық шөгінді қалыптау кезінде, тиісінше қалып өлшемін ұлғайта отырып ескереді.

Отқа төзімділік. Құрамының әр түрлі болуы себепті  саздардың белгілі бір балқу температурасы болмайды. Жоғары температураның әсері кезінде олар жұмсарады да, біртіндеп деформацияға ұшырайды. Саздың жоғары температура әсеріне деформацияланбай төзу қасиетін отқа төзімділік деп атайды. Отқа төзімділігі бойынша саздың үш тобын ажыратады: отқа төзімді /отқа төзімділігі 1580°С- ден жоғары/, баяу балқитын /1350 - 1580°С/ және тез балқитын /1350°С- ден төмен/.  Отқа төзімділер қатарына құрамында қоспасы аз каолинитті саздарды жатқызады. Мұндай саздарды фарфор, фаянс және отқа төзімді бұйымдар жасауға қолданады. Баяу балқитын саздардың құрамындағы темір тотықтары, кварцты құм және басқа да қоспалар отқа төзімділігіне қарағанда елеулі көп болады да, олар баяу балқитын, қаптама және беттік кірпіштер, еден мен канализация құбырларына арналған плиталар жасауға пайдаланылады. Тез балқитын саздар минералогиялық құрамы жағынан алуан түрлі, құрамында елеулі дәрежеде қоспалар болады. Оларды кірпіш пен черепица өндіруде, жеңіл толтырғыштар жасауда, т.б. қолданады.

Иілгіш емес материалдар. Сазға да, одан жасалған бұйымдарға да қажетті қасиеттер беру үшін сазға түрлі қоспалар енгізеді.Жүдеулеткіш материалдарды иілгіш саздарға кептіру және күйдіру кезіндегі шөгінуді азайтып, бұйымда жарықшақтар мен деформацияларды болдырмау үшін қосады. Бұл мақсатта сусыздалған сазды, шамот, шлактарды, күлді, сондай- ақ бірқатар табиғи материалдарды пайдаланады /кварцты құм, тозан тектес кварц/. Сусызданған сазды кәдімгі сазды шамамен 500 -700°С- ге дейін /бұл температурада ол иілгіштігін  жоғалтады/. Қыздыру арқылы алады. Шамотты негізінен отқа төзімді немесе баяу балқитын саздарды 1000- 1400°С- де күйдіріп, уату арқылы алады. Қуыс түзуші материалдарды шикізат массасына бос қуыстылығы жоғары, жылу өткізгіштігі төмен жеңіл керамикалық бұйым алу үшін енгізеді. Ол үшін күйдіргенде газ бөлінуімен ыдырайтын, мәселен, /ұстатылған бор, доломит, т.б./ заттар пайдаланылады. Мұндай қоспалар сонымен бірге жүдеулеткіш болып та табылады.

Балқытатындарды сазға оның /дала шпаты, темір рудасы доломит, магнезит, тальк, т.б./ пісу температурасын төмендету қажет болғанда қосады.

Түрлі-түсті  керамиканың бірқатар түрін алу  үшін шикізат массасына металл тотықтарын /темір, кобальт, хром, т.б./ қосады.

Әйнекейлер  мен ангобтар. Сыртқы әсерлерге төзімділік, су өткізбеушілік қасиеттерін және белгілі бір сәнді түр беру үшін бірқатар керамикалық бұйымдардың бетіне әйнекей немесе ангоб жағылады.

Керамикалық материалдардың бетіне жағылған шыны түріндегі әйнекей  қабатын жоғары температурада күйдіру  арқылы бекітеді. Олар түрлі- түсті мөлдір және мөлдір емес күңгірт солғын болуы мүмкін.

Ангобты ақ немесе түрлі- түсті саздан жасап, жұқа етіп шикі бұйым бетіне жағады. Әйнекейден айырмашылығы, ангоб күйдіргенде балқыма бермейді, яғни шыны тәріздес қабат түзбейді, қасиеттері жөнінен ангоб негізгі сүйекшелерге жақын тұруы тиіс.

 

 

2.2 Цехтің тәртібі және есебі

 

Цехтың орналастыруы өндiрiстiк, көтергiш-көлiк тағы басқа  жабдықты орналастырылу, өндiрiстiк  жиhаздың жоспары, жұмыс орыны, жүрiп  өтулер, өтулер болады. Орналастыруларды жобалаудың жанында келесi негiзгi талаптар ескеруi керек:

• жабдық және жұмыс орыны технологиялық үдерiс, бақылау және шикiзаттардың өткiзуiнiң операцияларының орындауы немесе дайын өнiмнiң тiзбегiмен сәйкес орналастыру керек;
• орналастыру машиналар және олардың қызмет көрсетуiнде жұмыс iстегенденiң ыңғайлылық және қауiпсiздiк, материалдар және шикiзаттардың жабдығына монтаж, бұзу және жабдықтың жөндеуiн мүмкiндiк, берудiң оралымдылық және өнiмнiң шығарылымы жұмыс орынындағы НОТтың талабы есепке ала қамтамасыз етуi керек;

- орналастыру қолданылатын  көлiк құралдарымен байланыстыруы,  өте қысқа көлiк жолдарын ескеруi, жүктердiң қайтарымды орын ауыстырулары, жүк ағындардың қиылысуы өзара  жiберуi керек және адамдардың  қозғалысы үшiн қолайлы жолдармен;

- орналастыру солқылдақ болуы керек, яғни қайта жоспарлауды мүмкiндiк жабдықтың алмастыруы, технология немесе өндiрiстiк процесстi ұйымның өзгерiсiнде қамтамасыз ету.

Орналастырудың үстiнде  жұмыс көрcетiлген талаптармен сәйкес цехтың құрастыру жоспарында жабдықтың  габариттерi және жұмыс орындарының өте тиiмдi орналастыруына апарады. Жұмыс орыны және машиналардың арасындағы қашықтық, ғимарат, сонымен бiрге жүрiп өтулер және өтулердi ен олармен және ең жақын құрастырымдық элементтердiң арасындағы технологиялық жобалаудың нормаларымен бекiтiледi. Бас өтулер кемiнде 1, 5 метрдiң енiн алуы керек, қосалқы - кемiнде кемiнде 1 метр. Өту және жүрiп өтулер түзу болуы керек, шұғыл бұрылуларсыз.

Мысалы № 1 цех өңдеуге шикізат кіріске алды 5000кг., оның 4375кг. өңдеуге №2 цех босатты, № 2 цех 4000кг. №3 цехқа босатты, дайын өнім 3750кг. шығарылды. Осы қозғалыстар барысында өндірісте ешқандай қоқыс және ақау шығындар болған жоқ (1кг. шикізат 1кг. дайын өнім шығарылды).

Сонда, 8000бөлімнің шоттарында болды:

- Шикізат 5000кг. 375тг. 1 кг.  болады 1875000тг.- өңдеу жұмыстардың шығындары  -  №1 цех бойынша  -  98750тг.;

- № 2 цех бойынша  -  64500тг.;

- № 3 цех бойынша  - 97500тг.

Барлығы:        

- 260750тг., осыдан №2 цехқа босатылған 4375кг. х 375тг. = 1640625тг.;

- өңдеу шығындары – 98750тг.

Барлығы 1739375тг., сонда № 1 цехтың жасаған өнімінің өзіндік құны болады (1739375 : 4375) = 397,57тг., бухгалтерлік жазба болады

Д    8010 К 8020  1739375тг.

Енді № 2 цех бойынша, оның өзіндік құны 4000 х 397,57 = 1590280тг.

Және өңдеу шығындары 64500тг., барлығы болады    1654780тг.: 4000 =  413,70тг.,  бухгалтерлік жазба болады   Д    8010 К 8020 1654780тг.

Енді шығарылған дайын  өнімнің 3750кг. өзіндік құны болады:

3750кг. х 413,70тг. = 1551375тг., өңдеу шығындары  97500тг., барлығы  болады 1648875тг. бухгалтерлік жазба болады   Д    8000 К 8010,8020 және дайын өнім  Д 1320 К 8000,8010  1648875тг., сонда № 1цехта қалды қалдық  (1973500 – 1739375) = 234125тг., өзіндік құн 625кг. 375теңгеден;

№2 цех бойынша  қалдық қалады 149095тг. (1803875 – 1654780), 375кг. жартылай фабрикат  397,57теңгеден;

№ 3 цех бойынша  103408тг. (1750280 – 1648875), 250кг.жартылай фабрикат 413,70теңгеден.

 

1- кесте - Цехтың шығындары

 

№1 цехтың шығындары
Шикізат 5000кг. 375теңгеден = 1875000тг. Өңдеу бойынша шығындар 5000кг. 98750тг. Барлығы                                            1979500тг.	Жартылай фабрикаттың  өзіндік құны 4375кг. 1739375тг.
№2 цехтың шығындары
№ 1 цехтың жартылай фабрикаттары 4375кг. 397,57теңгеден = 1739375тг. Өңдеу бойынша шығындар №1 цехтың 4375кг. 64500тг. Барлығы                                            1803875тг.	Жартылай фабрикаттың  өзіндік құны 4000кг. 1679780тг.
№3 цехтың шығындары	1320 «Дайын өнім» шоты
№ 2 цехтың жартылай фабрикаттары 4000кг. 413,70теңгеден = 1654780тг. Өңдеу бойынша шығындар №2 цехтың 4000кг. 97500тг. Барлығы                                            1752280тг.	3750кг. дайын өнімнің  өзіндік құны 1648875тг.

 

2.3 Техникалық сұлба, негізгі техниканың құралдарды таңдау және есептеу

 

Керамика кiрпiшiн өндiрiстiң  технологиялық сұлбасы 1 суретте көрсетілген.

 

Нәзiк ұнтақтың вальцтерi 

Пресс шүмектiк вакуум 

Көп iшектi кесудi сызық 

Вагонетка кептiргiш

Итергiш арған 
 
Арба Электропередаточная 
Туннелдi кептiргiштердiң блогi 
 
Арба Электропередаточная 
 
Итергiш шынжырлы штанга 
 
Автомат - садчик 
 
Өртейтiн вагонетка

 

Итергiш шынжырлы штанга 
 
Арба Электропередаточная 
 
Итергiш бұрандалы механикалық 
 
Туннелдi пеш 
 
Итергiш шынжырлы штанга 
 
Арба Электропередаточная 
 
Итергiш шынжырлы штанга 
 
Маневрлiк құрылым 
 
Байлағыш автомат 
 
Ораушы 

 

Дайын өнiм қоймасы

 

1 сурет - Керамика кiрпiшiн өндiрiстiң технологиялық сұлбасы

Шихта оның (8-10 мм Валкалардың  арасындағы саңылау) ұсақтауында болған нәзiк ұнтақтың вальцтерiнде тасиды. Осыдан кейiн қайта өңдеген массаны  шүмектiк вакуум прессiне майысқақ қалыптауларға  әпередi. Онда тап қалған көлденең қиманың үздiксiз лентасының түрiндегi массаның тығыздауы және сығуда болады. Толық денелi кiрпiш үшiн сығуды қысым болуы керек0, 9 МПа. Вакуум-камераға ыдырау 0, 084 МПаны құрайды.

Үздiксiз лента кептiргiш  вагонеткаларға көп ағымды кесу және кiрпiш-шикiзаттың қалауын сызыққа әпередi. Сызық бұл ары қарай тасымалдау және тоқаш үшiн кептiргiш вагонеткаларға кiрпiш және қалауға үздiксiз брустiң кесуiнде болады. Кептiргiш шеңберде кiрпiштi сан 9-11 даналарды құрайды. 972 даналардың консолды вагонеткасында толық денелi кiрпiш-шикiзаттың жалпы саны. Толық денелi кiрпiштi шикiзаттың жуандығы 67-69 мм болуы керек. Кептiргiш вагонеткаларға кiрпiш-шикiзаттың қалауларынан кейiн ол арқандық итергiш және берiлiс арба көмегiмен туннелдi кептiргiштерде тоқаштарға әпередi. Тоқашпен буланудың материалдарының ылғалды жоюды процессi деп аталады. Керамика бұйымдарының тоқашының жанында сазды бөлшектердiң гидрат қабықтарының жуандығы кiшiрейту оларды көлемi кiшiрейту есебiнен болады, сонымен бiрге шикiзаттың берiктiгi жоғарылайды. Кiрпiштi тоқаштың процессi 3 мерзiмде жiктеледi: тоқаштар және тоқаштың баяулатылған жылдамдығының бұйымдардың қыздыруы, тұрақты жылдамдығы.

Бұйымдардың қыздыруын  мерзiмге материал тұжырымдалатын жылу жылу шығаратын заттың температурасына  бастапқы температурасынан материалдың жылытуына шығын шығарады. Шикiзат бұл дымқылдықта азын-аулақ өзгередi. Бұйымның iшкi жiк түсетiн ылғалдың тоқаштың тұрақты жылдамдығының мерзiмiне беттi олардан буға айналады. Болғанша, бұйымдардың бетiндегi дымқылдығы тоқаштың жылдамдығы тұрақты азаймаюға болып қалады. Бұйымдардың дымқылдықтың тоқаштың баяулатылған жылдамдығының мерзiмiне ең төменгi қалдық санға дейiн бiртiндеп азаяды. Кiрпiш-шикiзаттың тоқашы туннелдi кептiргiштерде iске асады.

Тоқаштардан кейiн берiлiс  арба және шынжырлы штангiлiк итергiш, автоматпен құрғатылған шикiзат көмегiмен кептiргiш вагонеткалармен жүк түсiредi және өртейтiн вагонеткаларға артық тиейдi. Өртейтiн вагонеткаларға кiрпiштi саны 4320 даналарды құрайды. Вагонетканың алдыңғы өлкесiнен қашықтық 270-420 мм отырғыш.

Вагонетканың өлкесiнен  бiр бүйiрденнiң қашықтық кемiнде 165 мм отырғыш. Кiрпiш осыдан кейiн  туннелдi пешке күйдiрулерге әпередi. Кiрпiштi күйдiру қорытынды және өндiрiстiң  технологиялық үдерiсiн барлық мүмкiншiлiк  физикалық-механикалық және дайын бұйымдардың химиялық қасиет анықтайтын өте маңызды кезең болып табылады. Кiрпiш жымдасудың нәтижесiнде нығызданып қатайтады.

Өндiрiс қуаты - бұл  барынша номенклатураға және ассортимент  тап қалған күйiнде уақыт бiрлiгi етiптiң өнiм өндiру өндiрiстiк жабдықты толық қолдануда болуы мүмкiн және аудандар, алдынғы технологияның қолдануы, өндiрiс пен еңбектi ұйымдастыруды жақсартуды есепке алумен, биiк өнiм сапасының қамтамасыз етуi.

Кәсiпорынның өндiрiс қуаты.

                            

M = Tm * П = 1360 * 330 = 448800

 

Tm = 330 дн қайда – барынша бот жабдықтардың уақытының жылғы қоры болуы мүмкiн;

П = 1360 т/сут - жабдықтың  бiр бiрлiгiнiң өнiмдiлiгi, табиғи өрнекте.

Аналогтiң нақты өндiрiс  көлемiн құрайды 250 000 м²

 

Q =250 000 м²

 

Уақыттың нақтылы аралығына қуаттардың қолдануының деңгейi:

Кфакт = Q / M = 250 000 / 448 800 = 55,7%

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 Сапаны бақылау

 

Керамикалық кірпіш пен  тасты саздан, сонымен қатар диатомит, лесс және өндіріс қалдықтарынан минералды, органикалық қоспалармен немесе қоспасыз дайындайды. Оларды ғимараттардың сыртқы және ішкі қабырғалары мен басқа да элементтерін қалауға және қабырғалық панель  (екі- және үш қабатты) және блоктар дайындау үшін пайдаланады.

Кілемдік жұқа қабатты  плиткаларды өлшемдері 464х722 мм-ге дейін, ені бойынша саны 9 бен ұзындығы бойынша саны 14 плиткаға жететін тік төртбұрышты кілемшелер ретінде қағазға жабыстырылған күйде шығарады. Өлшемдері бойынша ауытқулардың рұқсат етілетін шегі - +1мм, кілемге жиналған плиткалар арасындағы тігісі бойынша - 4мм+1мм, кілемнің өлмемдерден ауытқуы - +3мм.

Плиткаларды қабырғалық панельдер және ірі қабырғалық блоктарды  қаптауда қолданады.

Плиталардың қысу және майысу кезіндегі брутто қимасы бойынша  беріктік шегі келесі кестеде көрсетілген  мәндерден төмен болмау керек.