Нельсон Манделланың саяси портреті

         1982 жылдың наурызында Мандела басқа АҰК басшыларымен Полсмур түрмесіне ауыстырылды.

       1985 жылдың ақпанында ОАМ президені Питер Бота оның ботсандығын «саси қару ретінде зорлықты қолдануды бас тартуға» айырбастауға ұсынысын білдірді. Дегенмен Котси және басқа министрлер президент Ботеге өз ұысынысынан бас тартуын талап етті, олардың айтуынша Мандела ешқашан оз бостандығын қарулы күреске айырбастамайды. Айтқанмен Мандела президент ұсынысынан бас тартты.

        1988 жылы Мандела өзінің босатылуына дейін болған Виктор-Верстер түрмесіне ауыстырылды. Сол кездерде бірқатар шектер алынып тасталынды, нәтижесінде достары, соның ішінде Манделаны жақтаушысының бірі Гарри Шварц онымен кездесуге рұқсат алды.

        Манделаның қамауда болған уақытында жергілікті және халқыаралық СМИ  «Нелсонды азат етіндер!»,- деген ұранмен оңтүстікафрикалық билікке табанды қысым көрсетті. 1989 жылы Ботаның жүрек талмасына ұшырағаннан кейін ОАМ президенті болып Фредерик Виллес де Клерк келді.

 

 

Азат ету және келіссзөдер процессі

 

         1990 жылдың ақпанында апертеида режиміне қарсы АҰК және басқа да қозғалыстарды,соңғы ОАМ ақ президенті Фредерик де Клеркпен заңдастырылуынан кейін, Мандела бостандыққа шықты. Бүкіл әлемде тікелей эфирде көрсетілген бұл оқиға 1990 жылдың 11 ақпанында орын алды.

         Бостандыққа шыққаннан кейін Мандела халық алдында өз сөйледі. Ол өзінің ақтармен бейбіт келісімге келумен қызушылығын білдірді, бірақ АҰК-ның қарулы күресі бітпегенің мына айтылған сөздермен көрестті: «Біздің 1960 жылғы қарулы күреске беріліп қарулы қанаттың құрылуы, апартеида режиміне қарсы таза қорғаныш қадамы болып табылады. Қарулы күрестін өмір сүруіне қажетті факторлар әлі бар. Бізде басталғанды аяқтаудан басқа амала жоқ». Сонымен қатар Мандела басты мақсат болып, қара нәсілдердің бейбітшілікке қол жеткізуі және жергілікті, ұлттық сайлауларға қатысу құқығының берілуі деп жария етті.

       Өз бостандығынан кейін Мандела АҰК лидері қызметіне оралады, 1990 жылдан 1994 жылға дейін партия апертеида режимін жою келіссөздер процессіне қатысты, соның нәтижесінде алғаш жалпы ұлттық сайлау болды. 1991 жылы АҰК, оның Оңтүстік Африкадағы әрекетіне шек қою жойылғаннан кейін, бірінші ұлттық конференция өткізді. Сол жерде Мандела ұйымның президенті болып сайланды. Оливер Тамбо өз кезегінде ұлттық төрағасы болып сайланды.

       1993 жылы Мандела және де Клерк әлемнің Нобель сыйлығына ие болды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Президенттілік

 

        1994 жылы болған парламенттік сайлауында АҰК 62? дауыс жинады. Сол жылдың 10 мамырында Мандела, АҰК басшысы, ресми түрде ОАМ Президенті қызметіне тағайындалды, сөйтіп ол осы лауазымды алған алғаш қара нәсілді ел тұрғыны болды. Ұлттық партия ледрі де Клерк Президенттің бірінші орынбасары болса, Табо Мбеки – екінші орынбасар болып тағайындалды. 1994 жылдың мамырынан бастап 1999 жылдың маусымына дейін ОАМ-ның президенті болған Мандела, әлемді мойындатты.

        Мандела өзінің президент болған мерзімінде бірқатар маңызды, әлеуметтік және экономикалық теңсіздікті алдына қойған әлеуметтік-экономикалық рефрмалар қабылдады. Оның басты шараларынан мыналарды бөліп көрсетсе болады:

• 1994 жылы алты жасқа дейін барлық балаларға тегін медициналық қызмет көресту, және денсаулық сақтау қызметтерімен қолданатын жүкті әйелдерге де тегін қызмет көрсетуді енгізу;
• Мемлекеттік төлемақыны 1996/1997 жылдары 13?, 1997/1998 жылдары 13?, 1998/1999 жылдары 7?  Көбейту;
• Төлемақыны (соның ішінде, мүгедек төлемақысы, пенсия мен отбасылық капитал) берілуінде, нәсіліне қарамай, теңдікті енгізу;
• Білім беру жүйесіне қаражатты көбірек бөлу;
• 1994 жылы жерді қайтарып алу Заңын қабыладу;
• 1996 жылы фермада ауыл шаруашылығымен айналысушы жерді жалға алушылардың құқыған қорғау Заңының қабылдау;
• Жұмысшылардың құқығын қорғау Заңынының қабылдануы;
• 3 миллионға жуық тұрғандарға телефондық байланыс жүйесіне қосу;
• 500 емдеу мекемесін жаңдандыру мен құрылысы;
• 2 миллионға жуық тұрғындарды электр көзімен қамтамассыздадыру;
• 750 мыңға жуық үйлер салу;
• 6-14 жас аралығындағы балаларға міндетті білім беруді енгізу;
• 3,5-5 миллионға жуық оқышуларға тегін тамақтандыру;

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

         Нельсон Мандела – әрқашан теңдікке ұмтылаған, өз халқн бірінші орынға қойып, өмірін апартеида режиміне қарсы кұреске арнаған өте керемет тұлға. Ол халық мүддесі үшін жұмыс жасап, биліктен қорықпай, керісінще оған қарсы берік тұрған адам. Өз саяси күресінде ол тамаша үлгі көрсетеді. Соның нәтижесінде ол барша әлемді мойындатып, аңыз адамадардың біріне айналды. Алғаш қара нәсілді президент ретінде ол еліне көп септігін тигідзді, өз елінің өсуіне жол ашқан адамдардың бірі. Ол өзінің ұзақ та, мазмұнды өмірін ұлт мүддесіне арнады және діттеген мақсатына жетті. Көзі тірісінде тәуелсіз қаранәсілді мемлекеттің басшысы болып, сол елдің Ата заңын түбегейлі түрде қайта өзгертті. Нәсілдік теңсіздікті жойды, оны мойындамаған ел қалмады. 2013 жылдың 6 желтоқсанында 96 жасында қайтыс болғанда оның жаназасына әлемнің 90 мемлекетінің басшылары қатысты. Нельсон Мандела Махатма Ганди сияқты күшке күш қолдануға қарсы болды, ол өз нәсілінің азаттық алу жолында бейбіт түрде, қантөгіссіз, бірақ ешқандай ымырасыз қайтпас күрес жүргізді. Ақыры, мақсатына жетті!

 

Әдебиеттер тізімі

 

1. Кто есть кто в мировой политике / Редкол.: Л. П. Кравченко (отв. ред.) и др. — М.: Политиздат, 1990.
2. Аңыз адам /№3(86) басылым._А.:Отбасы баспасы, 2014.
3. Мандела Н. Нет мягкого пути к свободе. Статьи, речи, выступления на суде. – М., 1968
4. http://esquire.ru/wil/nelson-mandela

Алматы, 2015