Дератизация — егеуқұйрықтар мен
тышқандарға, атжалмандар мен суырларға,
сондай-ақ саршұнақтарға және т.б. зиянды
кеміргіштерге қарсы қолданылатын
алдын алу шараларының жүйесі.
Алдын алу (профилактикалық) шаралары
санитарлық-гигиеналық және санитарлық-техникалық
болып бөлінеді. Санитарлық-гигиеналық
шараларға: тұрғын үйлерді, қоймалар мен
сауда саттық орындарын, мал қораларын
және құрылыс маңындағы жер телімдерін
таза ұстау, сондай-ақ тамақ өнімдерін
кеміргіш зиянкестер тимейтін жерде
сақтау, тағамның қалдықтары мен қоқыстарын
мұқият жинап, тазарту (тағамның қалдықтары
мен қоқыстарды беті жабық ыдысқа салу),
тұрғын үйлер мен оның подвалдарын қоқырсытпау
жатады. Ал санитарлық-техникалық шаралардың
мақсаты — тұрғын үйлерде, қоймалар мен
сауда орындарында, мал қораларында кеміргіштердің
пайда болуына жол бермеу. Ол үшін подвалды
үйлердің есіктері қиюына келтіріліп,
тығыз жабылуы тиіс; сондай-ақ терезелер
әйнектеліп, құбырлар енетін саңылаулары
цементпен бітеліп, желдеткіштердің тесіктері
де 5 мм-лік ұяшығы бар торлармен жабылуы
қажет. Кеміргіштерді жою шаралары механикалық,
химиялық және биологиялық тәсілдермен
жүргізіледі. Механикалық шараларға әр
түрлі қақпандар мен ұстағыштар жатады.
Қақпандардың серіппелі үлкен (егеуқұйрықтарға
арналған) және кішкене (тышқан қақпан)
түрі коп қолданылады. Химиялық тәсілге
уланған жемді пайдалану жатады; у ретінде
көбіне зоокумарин қолданылады. Ал биологиялық
тәсілмен кеміргіштерге қарсы күрес жүргізгенде
олардың табиғи жаулары мысықтар мен егеуқұйрық
ұстайтын иттерді пайдаланады.
ДЕЗИНСЕКЦИЯ (дез... және лат. іnsecta – жәндік) – ауру қоздырғыштарын тарататын зиянды жәндіктерді жою үшін мал фермаларында, құс фабрикаларында, ет комбинаттарында, қоймаларда, т.б. қолданылатын малдәрігерлік-санитарлық
шаралардың бірі. Дезинсекцияның мақсаты
– ауру қоздырып, тарататын жәндіктерді жою
және олардың өсіп-өнуіне, көбеюіне жол
бермеу. Дезинсекцияның физикалық, механикалық, химиялық, биологиялық әдістері бар. Физикалық әдісті қолдану
кезінде ыстық не суық температурамен бумен өңдеу, өртеу, жоғары
тербелісті ультраток, иондаушы сәулелердің әсерін пайдалану арқылы
ұсақ жәндіктерді жояды. Механикалық әдісті
қолдану кезінде есік-терезе торланып,
қоражай көң-қоқыстан тазартылады. Химиялық
әдісті қолдану кезінде жәндіктерді жою
үшін улы препараттар (ДДТ, гексахлоран, хлорофос, нафталин, анабазин, күкіртті газ, т.б.) қолданылады. Биологиялық әдісті
қолдану кезінде жәндіктерді жоюға құс,
балық, микроорганизмдер пайдаланылады.
Дезинсекция арнайы мекемелер мамандарының
бекітуімен белгіленген ережеге сай жүргізіледі.
Әдетте Дезинсекциялық шаралар дератизациямен
қатар орындалады.