Қазақстан Республикасында банктік қызметтер нарығын дамыту бағыттары

 

12-Кесте  - Қазақстан Республикасындағықолма -қолсыз есеп айырысуыныңұйымдастырылуындағы жұмыскерлерінің бағасы .

 

	ЦБ	ҚХБ	АТФ	Центр кредит
Қызметкерлерінің қарапайымдылығы  мен инабаттылығы	4	7,3	8	6,7
Кеңес беру көрсеткіші	3,7	6,4	8	6,25
Кеңесін жеткілікті етіп түсіндіруі	5	5	7	5
Қызметкерлерініңкиім үлгілерінің  үйлесімдігі және бейддерінің көріктігі	6	6,7	5	6
Шешім қорытындысы	18,7	25,4	28	23,95
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген  ,   (баллмен)

 

Ағымдағы өтімділік  еселігін есептеу үшін төмендегідей баланс баптарын пайдалану қажет: касса, ҚР Ұлттық банкіндегі есеп-шот, басқа да банктердегі есеп-шоттар, құнды қағаздар, алдын ала алуды талап ететін депозиттер, жедел депозиттер, ҚР Ұлттық банкі алдындағы қарыздар, басқа банктер алдындағы қарыздар, ҚР Үкіметі алдында қарыз, өтелмеген акцептер бойынша міндеттемелер, басқа да қарыздар мен міндеттемелер. Есеп айырысу үшін қолданылатын баланстын негізгі баптары кесте 5-те көрсетілген. Сараптама жүргізу үшін, 2 жылдың, дәлірек 2008, 2009, 2010 жылдардың мәліметтері қолданылады. Салыстырмалы түрде, 17 кестеде пайыздық қатынаста көрсетілген өзгеру қарқынының ұласпалы есептері енгізілген.

Қарастырылып  отырған уақыт аралығындағы ағымдағы өтімділік еселігі 13-Кестеде келтірілген. Есептеу үшін мынадай формула қажет:

 

өтімділік =Ағымдағы активтер / Ағымдағы міндеттемелер еселігі

 

13-Кестеде 2008ж.; 2009ж.; 2010 жылдардағы «Қазақстан ХалықБанк» АҚ ағымдағыөтемділік еселігінің есебі нормативінің көлемін анағұрлым ұлғайтады.

 

 

13-Кесте - «Қазақстан ХалықБанк» АҚ ағымдағы өтімділік еселігінің есебі

 

№	Баланс баптары	Жылдар		Ұласпалы өзгерісқарқындары
		2009ж.	2010ж.	2011ж.	2010ж.	2009ж.
		Сомасы	Сомасы	Сомасы	%	%
1	2	3	4	5	6	7
1	Активтер:	1639633	1806816	1739180	96,3	110,2
	-Касса	129143	199344	251209	154,3	126,0
	-ҚР ҰБ есеп-шоттар	768634	205650	441313	26,7	274,6
	-Басқа банктердегі есеп-шоттар	375941	444622	77511	118,3	17,4
	-Құнды қағаздар	365915	957200	969147	261,0	101,2
2	Міндеттемелер (барлығы):	2296950	2971733	4831152	129,4	162,6
	-алдын ала талап етілетін депозиттер	1405504	1564921	2205444	1 1 1 ,3	140,9
	-жедел депозиттер	594856	727113	201105	122,2	276,3
	-ҚР ҰБ алдындағы қарыз	26184	14641	12250	56,0	85,5
	-басқа баню сралдындағы қарыз	221072	137275	82610	62,1 І	60,2
	-ҚР Үкіметі алдындағы қарыз	X	90442	132777	X	147,0
	-Өтелмеген акцептер  бойынша міндеттемелер	X	2088	40873	X	185,0
	-басқа қарыздар	30000	248479	255970	828,3	103,0
	-басқа міндеттемелер	19334	166774		862,6	55,0
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген  , (мың.тенге)

 

Есеп беру жылы ағымдағы отімділіктің төмендеуіне екі фактор әсер етті:

- банк міндеттемелерінің ұлғаюы,актив сомасының сәл төмендеуі.

«Қазақстан ХалықБанкі» АҚ 2008-2010 жылдар аралығындағы ағымдағы өтімділік көрсеткіштері төмендегі Кесте 18-те көрсетілген

Лездік өтімділік  еселігін есептейік. Мына еселік кәсіпорынның екі банктік күн ішінде талап ететін міндеттемелерді өтеу қабілеттігін көрсетеді. Бір уақытта банкке талап етілген барлық міндеттемелерді көрсету мүмкіндігі аса үлкен емес. Алайда, клиенттердің ағымдағы есеп-шотарынан қаражат алуы-банктің қаржы жағдайына кері әсерін тигізуіне байланысты банк жұмысында қиындақтар туады.

 

14-Кесте - «Қазақстан ХалықБанк» АҚ ағымдағы өтімділік еселігі

 

Жылдар	Өтімділікеселігі	Ұйғарынды таңба	Сыни таңба
1	2	3	4
2009	0,7	0,7	0,3
2010	0,6	0,7	0,3
2011	0,4	0,7	0,3
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген.

 

Лездік өтімділік  есеп-шоттар бойынша мәліметтер Кесте 18-да келтірілген. Есеп айырысудың формуласы келесідей:  ЛездікЖоғары өтімді                      

 

15-Кесте - «Қазақстан ХалықБанк3 » АҚ лездік өтімділік еселігі

Жылдар	Өтімділік еселігі	Ұйғарынды таңба	Сыни таңба
2009	0,8	0,7	0,3
2010	0,5	0,7	0,3
2011	0,3	0,7	0,3
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген.

 

Бұл еселік банктің  өзінің клиенттерінің есеп-шоттарындағы қаржыны несиелік қор ретінде қолдана ма, жоқ па соны көрсетеді, яғни банк клиенттері қандай жағдайда банк есеп-шоттарындағы қалдық бойынша пайыз алуға үміттене алады, қандай жағдайда банк жоғары өтімді активтердің есебінен өзінің барлық борышқорлық міндеттемелерін орындай алады, есеп-айырысу-кассалық қызмет көрсетуге жататын клиенттерге аса мән беріледі.

 

Өтімділік = активтер / талап етілетін міндеттемелер еселігі  

 

Кесте 15-дегі мәліметтерге қарағанда, банктің лездік өтімділік еселігі банктің клиенттер алдындағы міндеттемелерін орындау үшін жеткілікті. Осымен бірге өтімді активтер мен қолма-қолсыз ақша активтер назарға алынады, ал міндеттемелер талап етілген жағдайда қарастырылады.2009жылы бұл 0,8 құрады, бір мезгілде түскен міндеттемелер бойынша банк 80%-бен есеп айырыса алатын жағдайда болды, ал 2010 жылы бұл көрсеткіш 30% дейін төмендеді. Бұл банктің өтімділігінен айырылу шегіндедегенді білдіреді.

Лездік өтімділік  еселігінің төмендеуі жыл сайынғы  активтер мен міндеттемелердің үлғаюымен негізделеді. 2009 жылғыбасқа коммерциялық банктердің есеп-шоттарындағы қаражаттың кобеюін, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің депозиттеріне қарағанда, анағұрлым жоғары пайыздық табыстардың түсуімен түсіндіреді. 2009 жылы осы есеп-шоттардың темендеуі ҚР Ұлттық Банкінің қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің ұлғаюына байланысты.

 

16-Кесте - «Қазақстан ХалықБанкі» АҚ лездік өтімділік еселігінің есебі

 

№	Баланс баптары	Жылдар			Ұласпалы өзгеріс  қарқындары
		2009ж.	2010ж.	2011ж.	2010ж.	2011ж.
		Сомасы	Сомасы	Сомасы	%	%
1	2	3	4	5	6	7
1	2	3	4	5	6	7
1	Активтер:	1639633	1806816	1739180	96,3	110,2
	-Касса	129143	199344	251209	154,3	126,0
	-ҚР ҰБ есеп-шоттар	768634	205650	441313	26,7	274,6
	-Басқа банктердегі есеп-шоттар	375941	444622	77511	118,3	17,4
2	Міндеттемелер (барлығы):	2296950	2971733	4831152	129,4	162,6
	-алдын ала талап етілетін депозиттер	1405504	1564921	2205444	111,3	140,9
	-ҚР ҰБалдындағы қарыз	26184	14641	12250	56,0	85,5
	-басқа банктер  алдындағы қарыз	221072	137275	82610	62,1	60,2
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген  ,  (мың.теңге)

 

Лездік өтімділік  еселігін есептеу үшін, келесі баланс баптары қолданылады: касса, ҚР Ұлттық Банкінің есеп-шоттары, басқа банктердегі есеп-шоттар, талап етілетін депозиттер, ҚР Ұлттық Банкі алдындағы қарыз, басқа банктер алдындағы қарыз. Лездік өтімділік еселігін есептеу үшін қолданылатын баланс баптары 15- Кестеде көрсетілген. Лездік өтімділік еселігінен басқа жедел жүзеге асырылатын активтер қолданылады, бұл банкке екі күннің ішінде өз міндеттемелері бойынша женіл, аса көп шығын шығармай есеп айырысуға мүмкіндік береді.

Банктің жалпы  ахуалын анықтау үшін банк бас өтімділік еселігі қолданылады:

 

Өтіміділік = БасӨтімді активтер+қорғалған капитал /

еселігібанк міндеттемелері

 

Кестеде келтірілген 2009-2011жылдар аралығындағы бас өтімділік еселігі, банк қарыздар мен несиелердің жүз пайызын толық қайтармаса да, клиенттердің талаптарын өтімді активтердің, мүліктердің және басқа да құндылықтардың көбеюінің есебінен қанағаттандыра алады.

 

17-Кесте - «Қазақстан ХалықБанкі» АҚ бас өтімділік еселігі

 

Жылдар	Өтімділік еселігі	Ұйғарынды таңба	Сыни таңба
2009	0,8	0,7	0,25
2010	0,7	0,7	0,25
2011	0,4	0,7	0,25
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген.

 

Есеп айырысу  үшін қолданылатын негізгі баптар кесте 9-да келтірілген.

2011 жылы бас өтімділік еселігі 0,4-ке дейін темендеді, бұл: несие мен қарыздарды толық қайтармай, банк барлық талаптардың тек 40% ғана қанағаттандыра алады, қалған талаптардың 60% қанағаттандыру үшін қандай да бір уақыт қажет. Бірақ бұл көрсеткіш «Қазақстан Халық-Банк» АҚ үшін тиімді боп келеді.

 

2.3 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ жаңа банктік қызмет түрлерін талдау

 

Нарыққа көшу жағдайында экономикалық механизмді жетілдіру, ақша айналымы жүйесінің қызмет етуіне, жеке тұлғаларна кассалық-есеп айырысу қызметін ұйымдастырылуына анағұрлым жоғары талаптар қояды. Төлемайналымының өсуі, және шарттасылған шығын айналымының өсуі еңбек шарттарын қысқарту мен бір мезгілде шығын айналымдарының төмендеуіндегі қаражат қорының айналымын жеделдету мен тез өсіп келе жатқан төлем қажеттіліктерін қамтамасыз ететін, ақша айналымының негізінде жаңа механизм құру қажеттілігін көрсетеді.