Лалагүлдер тұқымдасы

17-сурет.Қаз жуа (Gagea lutea)

1-жалпы көрінісі,2-гүлі, гүлқоршауыш жапыракшалары екі шеңбер болып орналасқан, 3-гүлі ашық, ішіндегі элементтері жақсы көрініп тұр.

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1.4 Жуа тұқымдасы – Allіaceae

 

Лалагүлдер қатарына жататын дара жарнақты, жуашықты көп жылдық өсімдіктер. Жер шарында кең тараған (тек Австралияда кездеспейді), негізінен, Жерорта т. аймағында өсетін 30 туысы, 650 түрі белгілі. Жапырақтары тамыр түбінен шығады, пішіндері әр түрлі (таспа, эллипс тәрізді, т.б.). Жуашықтары мен жапырақтарында сүтті шырын (млечный сок) болады. Гүлдері ұсақ, көбінесе ақ, қызғылт және қара қошқыл түсті, олар жапырақсыз гүлсидамының ұшында жетіледі. Жәндіктермен, кейде колибрилермен (құс) тозаңданады. Тұқымынан және вегетативті (өсімді) жолмен көбейеді. Жемісі – қорапша. Тұқымы желмен, омыртқасыз жануарлармен (көбінесе құмырсқалармен), сумен таралады. Ж. т-на жататын өсімдіктердің барлық органдарында сарымсақ майы болады, бұл өсімдіктерге айрықша дәм және иіс береді. Бұлар бағалы тағамдық, мал азықтық, дәрілік және сәндік өсімдіктер болып саналады[12].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды 

1. Лалагүлділер тұқымдасы жер бетінде тегіс таралған, әсіресе күн сәулесі мол түсетін Жерорта теңізі, Орта Азия, тропикалық емес елдердің шөлді шөлейт жазықтықтарында, субтропиканың құрғақшылық кезеңдеріне жақсы бейімделіп өсетін өсімдіктер тобы.
2. Медицинада дәрі дәрмек алуда алоэ, інжугүлдің мәні өте зор. Әсемдік үшін лалагүл, қызғалдақ, сүмбіл т.б. қолдан өсіреді. Кейбір түрлері бөлмеде өсірледі (мысалы, аспидистра, аспарагус, кірпі шөп, амариллис)
3. Қазақстанда лалагүлділер тұқымдасының 21 түрі белгілі.
4. Лалагүлділер тұқымдасының Қызыл кітапқа енген 6 түрі:Борщов қызғалдағы, Корольков қызғалдағы, Леман қызғалдағы, Шренк қызғалдағы, Островский қызғалдағы, әр түрлі күлтелі қызғалдағы.
5. Лалагүлділер тұқымдасыны бейімдеушілік процесінің эволюциясында терең өзгерістерге вегетативті органдары ұшыраған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Арыстанғалиев С.А., Рамазанов Е.Р. Растения Казахстана, И. Наука,       Алма-Ата, - 1977.23- б.

2. Байтенов М.С. «Флора  Казахстана»том І, «Ғылым», Алматы, 1999.56-б

3. Байтенов М.С. «Флора  Казахстана»том ІІ, «Ғылым», Алматы, 2001 г.75-б

4. Васильев А.Е., Воронин  Н.С., Еленевский А. Г., Серебрякова  Т.И. «Ботаника (Анатомия и морфология  растений)», Москва «Просвещение», 1978 г.17-б

5. Иващенко А.А. Қазақстанның өсімдіктер әлемі. – «Алматыкітап» ААҚ,      2004, - 176 б.

          6. Әметов Ә.Ә. Ботаника –Алматы: Дәуір, 2005– 512бет.

          7. Дәріқұлов Н.Т. Ботаника. Өсімдіктер жүйесінің практикалық курсы. Алматы: «Ғылым» ғылыми баспа орталығы, 2003,320-бет.

           8. Иващенко А.А. Қазақстанның өсімдіктер әлемінің асыл қазынасы.Қызыл кітап беттерінен. – Алматы: «Алматыкітап» ЖШС, 2006. – 128 бет, суретті.67-б

            9. Флора Казахстана I-IX том, Алма-Ата, 1956-1966 г.98-б

           10. Интернет жүйесі. www.google.ru

           11. Қазақстан Республикасының табиғаты туралы энциклопедия, V- том.125-б

           12. Әлімқұлова Р, Тәртенова М.А. Өсімдік табиғат қазынасы. Алматы.21-б 

          13. Курамысова И.И. Лекарственные растения. Алма-Ата: «Кайнар», 1988. 56-б