Биотехнология тарихы

•  
  сиырларда, қойларда, ешкілерде жатыр екі мүйізді;
•  
  жылқылардың жатырларының денелерінің ортасында қалқа болмайды;
•  
  көп төлді жануарларда (шошқалар, мысықтар, иттер, тышқандар) жатырдың денесі жоқ , ал жатырдың бас жағы мүйізшелерге өтеді;
•  
  үйқояндарда жатырдың бас жағы екіге бөлінеді
• Фаллопий түтіктері – қос, қатты иреленген түтіктер. Олардың жұмысы – овуляциядан шыққан аналық безді сперматазоидпен кездестіріп ұрықтандыру. Фаллопий түтіктерінің қабыршығында үш қабат болады: кілегейлі, бұлшықетті және сірі. Кілегейлі қабыршық гиалуронидаза ферментін шығарады. Осы фермент ұрықтандыру процессіне қатысады. Аналық бездер – кішкентай қос мүшелер. Екі жұмыс атқарады – ұрғашылардың жыныс жасұшаларын шығарады және ұрғашылардың жыныс гормондарын (эстроген, прогестерон) шығарады. Аналық бездер жылқылардың қарын жағында, сиырлардың, қойлардың, шошқалардың жанбас жақтарында орналасады. Аналық бездердің үлкендігі және салмағы жануардың түрімен байланысты. Сыртынан олар ақуызды қабыршықпен қапталған, ішінде екі бөлім айырады: қабыршықты – фолликулдық және милы – тамырлы. Қабыршықты қабатта фолликулалар және сары денелер орналасады. Милы қабыршықта өте көп тамырлар және жүйкелер орналасқан. 
   
  ^ Жұмыртқа жасұшасы – гаплоидтік, ірі, қозғалыссыз жыныс жасұшасы. Ұрғашының ағзасында орналасып, сперматазоидпен қосылып, ұрыққа даму береді.

Жұмыртқа жасұшасының құрамында ядро және цитоплазма бар, сыртынан жасұша плазматикалық қабыршықпен қапталған. Цитоплазмада органеллалар және қоспалар бар, цитоплазма әр түрлі қоректік заттардың ( нуклеопротеидтер, липохондриялар, гликоген түйіршіктері және т.б.) қоры болады. Осы заттар ұрықтану үдірісі өткеннен кейін эмбриогенезде керек болады. Осындай ерекшелікпен байланысты жұмыртқа жасұшасында ядро-цитоплазма салыстыруы 1:550 болады. 
 
Піскен жұмыртқа жасұшалардың ядросында хромосомалардың саны гаплоидты болады. Ооцит дамып піскен кезде оның центриолясы жоғалып, жасұшада ассимиляция және диссимиляция үдірістерінің деңгейі ақырындайды. 
 
Жануарлардың овуляциядан өткен жұмыртқа жасұшалардың мөлшері 110-160мк. Жасұша үш қабат қабыршықтармен жабылған: бірінші (сары), жануарлардың бәр түрлерінде болады, ооциттің өзімен синтезделеді; екінші (жылтыр) – zone pellucid (ZP), оның ішкі жағы ооциттің өзімен синтезделеді, ал сыртқы жағы фолликулярлы жасұшалармен синтезделеді; үшінші, құстарда жақсы дамыған, овуляциядан кейін, ооцит жұмыртқа түтігінен өткеннен кейін қалыптасады. 
 
Жануарлардың овуляцияланған жұмыртқа жасұшаларының ерекшелігі – олар zone pellucidпен қапталған, оның айналасында фолликулярлы жасұшалар сәүлелі тәж қалыптастырады. Осы тәж жұмыртқа алып жүретін түйірге өтеді. ZP ооциттің плазматикалық қабыршығына жабысып тұрмайды, оолемма және ZP арасында перивителлиндік құыс жаратылады. Zone pellucid ооцидтерді және имплантацияға дайын ұрықтарды қаптайды. Осы қабыршықтың қалындығы әр түрлі жануарларда әр түрлі болады: тышқандарда ол жұқа болып инемен жақсы пісіледі, үй қояндарда және қаракүзендерде ол өте қалын және мықты болады

Гендік  инженерия

‎ Гендік инженерия , генетикалық инженерия — генетикалық және биохимиялық әдістердің көмегімен түраралық кедергілері жоқ, тұқым қуалайтын қасиеттері өзгеше, табиғатта кездеспейтін жаңа гендер алу; молек. биологияның бір саласы. Гендік инженерия әр түрліорганизмдер геномының бөлігінен рекомбинатты ДНҚ құрастырумен қатар, ол рекомбинатты молекулаларды басқа организм геномына енгізіп, жұмыс істеуін (экспрессиясын) қамтамасыз етеді. Гендік инженериядағы тұңғыш тәжірибені 1972 ж. американ биохимигі Т. Берг (Нобельсыйл. лауреаты) іске асырды. Ол маймылдың онноген вирусы SV-40-тың толық геномын, бактериофаг — L геномының бір бөлігін және Е. Colі бактериясының галактоза генін біріктіру арқылы рекомбинантты (гибридті) ДНҚ алды. 1973 — 74 ж. Америка биохимиктері С. Коэн, Г.Бойер, т.б. түрлі организмдерден бөліп алынған генді бактерия плазмидасының құрамына енгізді. Бұл тәжірибе басқа организмдер гендерінің жаңа организм ішінде жұмыс істей алатынын дәлелдеді. Жануарлар клеткаларымен жүргізілген тәжірибелерде бір клетканың ядросын екіншісімен алмастыруға, екі немесе бірнеше эмбриондарды қосып біріктіруге, оларды бірнеше бөлікке бөлшектеуге болатыны анықталды. Мыс., генотиптері әр түрлі тіндердің клеткаларын біріктіру арқылы тышқанның аллофенді особьтары (фенотипі әр түрлі дарабастар) алынды. Гендік инженерия-ның теориялық негізіне генетикалық кодтың әмбебаптылығы жатады. Бір ғана кодтың (триплиттің) әр түрлі организмдегі белок молекулаларының құрамына енетін амин қышқылдарын бақылай алатындығына байланысты, ДНҚ молекуласының кез келген бөлігін басқа бөтен клеткаға апарып салу, яғни молек. деңгейде будандастырылу теориялық тұрғыдан алғанда мүмкін екені анықталды. Жануарлар, өсімдіктер және микроорганизмдер гендерінің қызметін қолдан басқаруға болатындығы дәлелденді. Ауыл шаруашылығында өсімдіктің атмосфералық азотты өзіне жинақтап алуы — үлкен мәселе. Осыған байланысты 1970 жылдары азотты фиксациялауға қабілеті жоқ пішен таяқшасына азотты жинақтай алатын, басқа бір бактерияның гені салынып, азотты жинақтау қасиетіне ие болды. Мед. саласында жаңа гендерді енгізу арқылы тұқым қуалайтын ауруларды емдеуге болады. Қазіргі кезде ауру адамдардан зат алмасудың 1000-нан аса әр түрлі тұқым қуалайтын өзгерістері табылған.