Қоршаған ортаның ластануы

 

Жоспары:

 

І. Қоршаған ортаның ластануы.

1. Қоршаған ортаның химиялық ластануы.

2. Қоршаған ортаның радиациялық ластануы.

3. Қоршаған ортаның биологиялық ластануы.

      Қорытынды

        Пайдаланылған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қоршаған ортаның ластануы —– адамның шаруашылық қызметінің нәтижесінде — қатты, сұйық және газ тәріздес қалдықтарды табиғи ортаға: атмосфераға, гидросфераға, топыраққа шығару; қоршаған ортада қажет емес физикалық факторлардың: шудың, жылудың, сәуле шығаратын радиацияның, ультрадыбысты толқындардың, вибрациялардың және т.б. пайда болуы нәтижесінде қоршаған ортаның физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеруі. Қоршаған ортаның ластануы санитарлық-гигиеналық нормативтердің асып түсу деңгейімен сипатталады.

Химиялық ластану- қоршаған ортада табиғи, табиғи – антропогенді және антропогенді несеме тіршілік ортада болып жатқан физикалық – химиялық процестеркезінде зиянды, улы заттардың пайда болуын жатқызамыз. Дамыған елдерде соңғы екі – үш онжылдықта қолданылған шараларға байланысты қоршаған ортаның химиялық ластануы екінші орынға түсіп, бірінші орынға радиактивті ластану шығып отыр. Біздің елімізді қоршаған ортаның химилық ластану қаупі әлі де жоғары болып тұр.

Қзіргі кезде химиктерге химиялық заттардың 4 – 5 млн түрі белгілі. Олардың саны жыл сайын 10% өсіп отырады. Адам организміне әр түрлі жолдармен (тамақпен, ауамен, сумен) түсіп тұратын организмге жат химиялық ластаушы заттарды ксенобиотиктер (грек. ксенос – жат, биос - өмір) деп айтады.

Жердің геосферасы бойынша атмосфераның, гидросфераның және литосфераның ластануын айтады. Қоршаған ортаның компоненттері мен ластану орындары бойынша химилялық ластануды келесі түрлерге бөледі:

1) ауаның ластануы (мысалы, адамдар тұратын аймақтар, жұмыс істейтін жерлер);

2) тұрмыстық және өндірістік бөлмелердің;

3) жербетілік және жерсты суларның;

4)  топырақтың;

5) тамақтың және т.б.

Ортаның химилық ластаушы көздерін мынадай үлкен топтарға бөлеміз:

1)  қоршаған ортаға сұйықтық, газды және қатты түрдегі өндірістік қалдықтарын шығаратын техникалық қондырғылар;

2)  ластанушы заттар шығаратын, немесе оларды жинақтап, сақтайтын шаруашылықтар;

3)  ластаушы заттар келіп тұратын (трансшекаралық жылду) аймақтар;

4)  планетарлық ластануға әкелетін атмосфералық жауын – шашын, тұрмыстық, өндірістік және ауылшарушылық қалдықты сулар.

 

 

Радиактивті ластану – қоршаған ортаға өте қауіпті әсер әкелетін физикалық ластанудың түрі. Бұл ластану адам денсаулығы мен тірі организмдерге радиациялық сәулелену арқылы зиянды әсер жасайды. Қазіргі уақытта дамыған елдерде ядролық энергетиканың дамуына байланысты қоршаған ортаның радиациялық ластануы үлкен қауіп туғызады. Ластанудың бұл түрі химиялық ластанудан кейін екінші орынға шықты. Радиациялық ластануды мынадай топтарға бөледі:

1) радиактивті заттрдың бөлінуінің нәтижесінде пайда болатын альфа- (гелий ядросы), бета- (жылдам электрондар) бөлшектердің және гамма – сәулелердің әсерінен болатын радияциялық ластану (физикалық ластану түрі);

2)  қоршаған ортадағы радиактивті заттардың мөлшерінің көбеюіне байланысты болатын ластану (химиялық ластану түрі.

Ортаның радиактивті ластануына атом қаруына сынау аз үлесін қосқан жоқ, ол радионуклеиттер жауын – шашынның түсуіне әкеледі.Радионуклеиттер – бұл элементтердің электрондарды атомдардан шығарып, олард басқа атомдарға оң және теріс иондар жұбын түзуімен қосуға қабілетті радиобелсенді сәулелену шығаратын изотоптар. Мұндай сәулеленуді иондаушы деп атайды.Гелий ядроларынан (альфа-сәулелену) немесе жлдам электрондардан (бета-сәулелену) тұратын бөлшектер ағынын корпускулалық сәулелену – бұл гамма-сәулелену мен оған жақын рентгендік -сәулелену. Альфа- және бета-сәулелену негізінен организмге түскен кезде оған әсер етеді, ал гамма-сәулелену организмнен тысқары тұрып та әсер ете алады.

Радиациялық ластанудың көздері.Радиациялық қауіптердің әсерлері шыққан тегі бойынша табиғи және антропогенді болып бөлінеді. Табиғи факторларға қазба рудалары, жер қабатындағы радиактивті элементтердің бөлінуі кезіндегі сәулелену және т.б. жатады. Радиациялық қауіптің антропогендік әсерлеріне радиактивті затарды өндіруге және қолдануға, атом энергиясын өндіруге және ядролық қаруды сынауға байланысты жұмыстар жатады. Сонымен адам өміріне өте қауіпті радиациялық антропогендік әсерлер адамзаттың мына іс — әрекеттерімен тығыз баланысты:

-   атом өнеркәсібі;

-   ядролық жарылыстар;

-   ядролық энергетика;

-   медицина мен ғылым.

Бұлар қоршаған ортаны радиактивті элементтермен және радиациялық сәулеленмен ластады. Бұдан басқа атом өнеркәсібі радиактивті қалдықтрдың көзі болып, адамзатқа жаңа үлкен қауіпті және әлі шешімін таппаған мәселені – оларды көму мен жою мәселелерін алп келді.

 

 Келесі бір қауіпті радионуклид – стронций – 90, ол ядролық сынақтардың нәтижесінде түзіледі. Ол ағзаға асқазан – ішек трактісі, өкпе, тері жабыны арқылы түсіп, қаңқа мен жұмсақ ұлпаларға жинақталады. Стронциц қанада потологиялық құбылыстарды тудырады, ішке қанның құйылуына, сүйек кемігінің құрылысынның бұзылуына әкеліп соғады. Зақымданған соң ұзақ мерзімнен кейін (келесі ұрпақтарда) ісіктер, ақ қан ауруы болуы мүмкін.

Біздің республикамызда Семей ядролық сынақ аймағы жайында тоқталып кетейік. Мұнда 40 жылдан астам уақыт ішінде 500-ден астам жер асты және жер бетінде түрлі жарылыстар болып, жарылған заттардын куаты Чернобыль апаты кезіндегі жарылыс заттардың куатынан бірнеше мын есе асып кеткен. Осы жарылыстын 27-сі атмосферада, 113-і жер бетінде, ал калғаны жер астында жүргізілген. Олардың радиоактивті қалдықтары жарты миллион адамға зияның тигізгені белгілі болып отыр. Семей полигонынан басқа Казақстан жерінде 27-і түрлі термоядролық сынақгар өткізілетін әскери полигондар болған. Олар негізінен Батыс Қазақстан, Азғыр, Тайсойған, Нарын полигондары. 
Биологиялық ластану — ауру қоздырғыш бактериялар мен вирустар, құрттар, карапайымдылар, шектен тыс көбейіп зиян келтіретін жәндіктер. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                 Қорытынды

 

    Қоршаған ортаның табиғи ластануы салдарынан жер бетіндегі өсімдік біткен шайылып, қоқыс көбейіп, адамның және жануардың ағзасына көп зиянын тигізеді.Табиғи ластанудан зардап шеккен қоршаған ортаны адамдар қорғаудың орнына өз қолдарымен жасанды түрде ластайды. Қарапайым мысал келтірсек: аулада автокөліктерін тоқтатып, барынша улы газын таратады. Темекі шегіп, сыраларын ішеді де, қоқыс салатын шелекке тастамай, жерге тастап кетеді. Мұндай мысалдардың шегі жоқ. Өзіміз күнделікті ішетін судың шығатын көзіне барып, қоқыс тастайды. Сол ластанған суды біз пайдаланамыз.

 

 

 

                   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                  Пайдаланылған әдебиеттер

1. Биосфера и ее ресурсы (сборник статей под редакцией В.А. Ковды). – М., Наука, 1971, 312 с.

2. Голуб А. Меры по ограничению выбросов должны быть поддержаны обществом и промышленниками//Экология. - № 9(31), 2003, с. 18.

3. Дювиньо П., Танг М. Биосфера и место в ней человека. – М.:Прогресс, 1975, 150 с.

4. Киотский протокол//Экология. - № 5(51), 2005, с. 27.

5. Миркин Б.М., Наумова Л.Г. Популярный экологический словарь/Под ред. А.М. Гилярова. – М.: Устойчивый мир, 1999, 304 с.

6. Мокроусов В. Электронная модель управления качеством воздушного бассейна города//Экология. - № 11(30), 2003, с. 16.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

       МЕББМ ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

Кафедра:қоғамдық денсаулық сақтаумен профилактикалық медицина                                    курсымен

 

 

                   

                                 СОӨЖ

   Тақырып: Қоршаған орта ластануының генетикалық  салдары

                                                       

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған: Сатыбалдиев.Н.А Факультет: Жалпы медицина                                                                                                         Тобы: 103 «Б»

                                              Тексерген: Джадигеров.А.С

 

                                                   

 

                                          Алматы-2014