Электр қондырғыларын қауіпсіз пайдалануды ұйымдастыру

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті

Құрылыс және көлік факультеті

"Информатика және есептеуіш техникасы " кафедрасы

 

 

 

 

 

Реферат

Тақырыбы: Электр қондырғыларын қауіпсіз пайдалануды ұйымдастыру

 

 

     Орындаған: Чунгулова Жансая

                                                                      Тексерген: Қойбақова Сымбат

 

 

 

 

 

 

 

Актау-2013

 

ЖОСПАР

 

Кіріспе	3
I  Электр тоғының адамға әсері	5
II Электр кауіпсіздігінің техникалық ұйымдастыру шаралары      жұмыс орнын ұйымдастыру	7
III Пайдаланушылар үшін еңбекті қорғаудың және техникалыц қауіпсіздігін, қорғану құралдары	9
Қорытынды	10
Пайдаланылған әдебиеттер	12

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Электр қауіпсіздігі – электр тоғының, электр доғасының, электр магнитті алаңның және тұрақты электрліктің қауіпті және зиянды әсерінен адамдарды қорғауды қамтамасыз ететін, құралдар мен техникалық және ұйымдық шаралар жүйесі.

Электр тоғының тірі денеге әсерінің әр жақты немесе ӛзіндік сипаты бар. Адам организімінен ӛткен электр тоғының термиялық, электромагниттік, механикалық және биологиялық әсері болады.

Тұтынушылардың электр қондырғыларды техникалық

пайдалануын ұйымдастыру 

 

Тұтынушылардың электр қондырғыларды  пайдалануды арнайы дайындалған электр техникалық персонал жүзеге асырады.

Тұтынушылардың электр қондырғыларын  пайдалану бойынша жұмыс кӛлемі мен күрделігіне байланысты электр техникалық персоналдың біліктілігіне  сай жиынтықталған энергетикалық  қызмет құрылады. Қызметтің осы түріне рұқсаты бар мамандандырылған ұйыммен (бұдан әрі - мамандандырылған ұйым) шарт бойынша электр қондырғыларын

пайдалануға жол беріледі. Электр қондырғыларын пайдалануды ұйымдастыру бойынша міндеттерді тікелей орындау үшін заңды тұлғаның жетекшісі тиісті құжатпен электр қондырғыларын пайдалану үшін жауапты тұлғаны (бұдан әрі - электр қондырғылары үшін жауапты тұлға) тағайындайды, және оның орынбасарын тағайындайды, ал жеке тұлғалар - кернеуі 1000 В-тан жоғары электр қондырғылардың иелері қауіпсіз пайдалану үшін жауапкершілік міндеттелетін арнайы ұйымдармен электр қондырғыларына қызмет етуге келісім-шарт жасайды.

Жеке тұлғалар - кернеуі 1000 В-тан  тӛмен электр қондырғыларының иелеріне электр қондырғылары үшін жауаптылар тағайындалмайды, электр қондырғыларын пайдалану заңнамаға сәйкес жүзеге асырылады.

10 киловольтамперден (кВА) аспайтын  электр қондырғылар орнатылған  тұтынушыларда электр қауіпсіздігі  үшін жауапты адамның міндетін  атқаратын жұмыскер тағайындалмайды.  Электр қондырғылары үшін жауапты адам және оның орынбасары тұтынушының басшысы мен мамандар қатарынан тағайындалады. Тұтынушыда бас энергетик лауазымы болған жағдайда электр қондырғылары үшін жауапкершілік оған жүктеледі.

Электр қондырғылары үшін жауапты  адамның лауазымдық нұсқаулығын тұтынушының бас инженері (техникалық басшысы) жасайды.

Электр қондырғылары үшін жауапты  адамның лауазымдық нұсқаулығында  оның құқығы мен жауапкершілігі қосымша  кӛрсетіледі.

Электр қондырғылары үшін жауапты  адамды және оның орынбасарын тағайындау электр қауіпсіздігі бойынша тиісті тобы беріліп, білімі тексерілгеннен кейін жүргізіледі:

V - кернеуі 1000 В-тан  жоғары электр қондырғыларында; 

IV - кернеуі 1000 В-қа  дейінгі электр қондырғыларында. 

Электр қауіпсіздігі бойынша топтардың  сипаттамасы Тұтынушылардың электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларында қарастырылған.

Тұтынушының басшысы электр қондырғыларына жауапты адамның ұсынуы бойынша құрылымдық бөлімшелердің (филиалдардың) электр қондырғылары үшін жауапты адамдарды тағайындайды. Тұтынушының электр қондырғылары үшін жауапты адам мен құрылымдық бөлімшелердің жауапты адамдары арасындағы міндеттерді бөлу және өзара қарым-қатынас олардың лауазымдық нұсқаулықтарында көрсетіледі.

Электр қондырғыларын техникалық пайдалануды және оларды монтаждау, реттеу, жөндеу, шарт бойынша сынау және ӛлшеу жұмыстарын атқаратын дара кәсіпкерлердің Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен қауіпсіздік техникасы мен пайдалану қағидалары бойынша білімі тексеріледі және электр қауіпсіздігі бойынша

тиісті тобы болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Электр тоғының  адамға әсері

Тоқтың әсері термиялық, электролиттік  және биологиялық болады. Зақымдау түрі бойынша әсерлер келесілерге  бөлінеді:

- электро жарақаттар- ұлпаларды жергілікті зақымдау (күйік, электр белгісі, терінің металлдануы);

- электр соққылары-  адамның салмағына тоқтың әсер  етуі;

Әсер ету дәрежесі бойынша келесілерге  бөлінеді:

I дәрежесі- есінен танбайды, бірақ бұлшық еттері жиырылып  қалады;

II дәрежесі – есінен танады, бұлшық еттері жиырылып қалады;

III дәрежесі – есінен  танады, жүрек немесе тыныс алу  әрекеттері бұзылады;

IV дәрежесі- клиниклық  өлім, тыныс алмайды және қан  айналымы тоқтайды.

Электр тоғынан зақымданудың алғашқы  себептерін анықтайтын факторлар:

1. I тоқ мәні (негізгі  зақымдаушы фактор). Адам үшін  өте қауіпті, өлімге алып келетін  өндірістік тоқтың жиілігі 50Гц I = 100 мА.

Адам арқылы өтетін (U=220B, t = 50Γц) өндірісітік  тоқтың жиілігінің сипатты мәні 3-ке бөлінеді:

- алғашқы сезімдері пайда болған, алғашқы сезілу 0,6-1,5 мА.

- кернеудегі (бұлшық еттердің  тырысып қалуының салдарынан) тоқ  өтетін бөлігінен ажырай алмайтын  адамдардың, жіберілмейтін 10-15 мА, алғашқы  сезілуі; 

- жүрек бұлшық еттерінің  талшықтарының (фибрилл) қысқауы  нәтижесінде адамды өлімге алып келеді, кіре берістік фибирлляциялы 100 мА.

- адам денесі арқылы тоқтың өту жолы (тоқ арқандары). Өте қауіпті тоқ жолы, қол-қол жолы бойынша, өмірге қажетті мүшелер арқылы, аяқ-аяқ арқылы өтеді.

- тоқтың түрі (пайда болуы). Тұрақты тоқ, ауыспалы тоққа қарағанда қауіптілігі аз, мұнда бұлар кіре беріс тоқтардың мәні бойынша көрініп тұр, бірақ бұл 250-300 В –тан аз кернеу үшін әділ болады. Гармониктің болу себебінен тура тоқ, аккумлятордан, тұрақты тоқтан қауіптірек болады.

 

Электр қондырғылардың бірнеше түрімен жүмыс істеген кезде ереже бүзып, немесе ток жүретін қондырғының ашық жеріне тиіп, кеткен жағдайда адаммын өміріне қауіп төнуі мүмкін.

Адам ағзасына ток тиген кезде, есінен танып қалуы, демалу органдары  жүмыс істемеуі жэне жүйке жүйелерінің бүлінуі мүмкін.

Бұдан басқа электр тогы адам денесінің ашық жерлерін күйдіруі мүмкін жэне күюдің ауырлық жағдайы токтың шамасына байланысты болады.

Адам ағзасының өтіп жатқан тоққа  кедергісі бірнеше факторларға  байланысты, түрақты токпа жоқ ауыспалы ток па? Адам шаршаған болса, қанша көлемде ток тартқан ауыспалы токтың соғуына теріс байланысты. Адам ағзасынан ток қанша көлемде өтсе, ток тарту сонша көлемде өтеді. Адамды ток тартқан кезде, 30 секундта денесі 25% төтеп береді, ал 90 секундта — 70% күйіп қалады. Адам ағзасы үшін түрақты ток та ауыспалы ток та қауіпті, бірақ түрақты токтың қауіпсіздігі 3-5 рет аз, ауыспалы тоқтан. Түрақты ток 50МА-ге дейін, ал ауыспалы ток ІОМА-ге дейін қауіпті.

Ток күші 0,05А болса, адамға қауіпті, ал 0,1 А — адам өмірін қияды. Ток өткізудің екі түрі бар:

1)      электрлік соғулар — олар адамның ішкі ағзасын жарақаттайды, жүйке жүйелерін, көкірек клеткаларын жарақаттайды.

2)  электрлік жарақаттар — олар адамның сыртқы терілерін жарақаттайды.

 

 

 

 

 

 

 

Электр кауіпсіздігінің техникалық ұйымдастыру шаралары жүмыс орнын ұйымдастыру.

Электр қауіпсіздігінің техникалық үйымдастыру шаралары 3-ке бөлінеді. Бұларды орындайтын жүмысшылар электр қондырғыларын іске қосқанда өте білімді жауапты маман болуы тиіс.

1)    оперативтік персонал — кезекші электротехникалық персонал — бүкіл қарамасындағы электр қондырғыларын қосып жэне соған жауап береді.

2)   жөндейтін персонал— бүлар электр   қондырғыларын жөндеу, 
реттеу, монтаждау сияқты жүмыстарға жауап береді.

3) оперативтік жөндеу  персоналы — бүлар эрі жөндеу, реттеу, монтаждау 
мен қоса бүкіл, Электр қондырғыларын іске қосып, эрі жауап береді.

Электр қондырғыларын жөндейтін, эрі іске қосатын жүмысшылар, денсаулықтары  мықты, ешқандай науқас емес жәые білікті, білімді болуы керек, эрбір жүмысшы электрлік жүмысқа барар кезде электр қауіпсіздігі туралы емтихан тапсырып, білімін тексереді. Электр қауіпсіздігі жөнінде курстық сабақтар өтіп, жүмыс орнында квалификациялық комиссиялар жүмысшыларды тексереді.

Комиссия жүмысшылардың біліміне қарай оқу дэрежесін жоғарылатады, сөйтіп білімін жэне дэрежесін көрсететін куэлік беріледі.

Жүмыс орнын үйымдастыру электротехникалық  жабдықтарды қолданарда техникалық қауіпсіздікті сақтау екі түрге  бөлінеді:

1)   оперативтік электр қондырғыларды іске қосып тексеру,   жеңіл 
жүмыстар істеу, қорғаныс жабдықтарын ереже   бойынша қарап шығу, 
қауіпсіздігін қарау, еңбекті қорғау;

2)  электр қондырғыларында өндірістік жүмыс істеу    дегеніміз — жөндеу, 
монтаждау, қүрылыс жүмыстарын жэне т.б. жүмыстарды орындау   - 
электр қондырғыларында.

Пайдалынылатын электр қондырғыларын  еңбек қауіпсіздігі шараларымен  қамтамасыз ету.

Электр қондырғыларының еңбек  қауіпсіздігі шаралары немесе электр тоғынан қорғану шаралары:

1)      ток өткізгіш бөліктерді қауіпсіз жерге орналастыру;

2)      изоляцияны бақылау (ашық қалған жерлері болмау);

3)  қорғаныстық жерге қосқыш;

4)  қорғаныстық нөлдік сым;

5)      автоматтық ажыратқыш;

Қорғаныстық жерге қосқыштың 2 түрі бар: кэдімгі жэне жасанды.

Кәдімгідей қорғаныстық жерге қосқышқа кез-келген металл қүрылмалы ғимараттар жер астындағы металл труба еткізгіштер, кран жолдары жатады. Ал, жасанды қорғаныстық жерге қосқышқа металл стержендер немесе трубалар 25-50мм, үзындығы 2-Зм, бүрыштық болат 50х50х5мм жэне металл ленталар 40х4мм өлшемдегі.

Автоматтық ажыратқыш — аппаратын  ішіне орналасқан, ол электр күбырлардың  немесе электр қондырғылардың (1000 В-қ) ішіне орналастырады қауіпті  жағдайда ол өздері токтан ажыратады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланушылар үшін еңбекті қорғаудын және техникалық қауіпсіздігін, қорғану құралдары.

Қорғану қүралдары 2 түрге  бөлінеді:

1) Негізгі құралдар: изоляцияланған өлшем штанглері, ток өлшейтін қысқыштар, кернеу көрсеткіштері изоляцияланған күрылғылар, сатылар монтерлық қүрал-жабдықтар изоляцияланған үстатқыштары бар траптар, алаңдар.

2) Қосымша қорғаныс  қүралдарына 1000 В кернеулік электр  қүрылғыларда: диэлектрикалық қолғаптар,  дорожкалар жэне де изоляцияланған  подставкалар, резина фартуктар.

Қоршаулы қорғаныстарға: щиттар уақытына қорғаныстық жерге қосқыш, уақытша алып жүретін жерге қосқыштар, сосын қорғаныс плакаттары.

Қорғаныс қүралдары жүмысшыларға қорғаныс көзілдірігі арнайы қолғаптар  жанбайтын матадан жасалған қорғайтын  монтерлық белдіктер, қорғаныс халаттары  жэне т.б.

Жоғарыдан түсу үшін монтерлық белдіктер, тырнақшалар, ременьмен телескоптық қондырғылар, сатылар.

Белдіктер 225кг салмақты, ал тырнақшалар  — 135кг салмақты 5 минуттай үстап түра алады. Қорғаныс плакаттары 4-ке бөлінеді:

1)      қорғану плакаттары: «тиіспе қауіпті», «жоғары кернеу», «өміріңе қауіпті» жэне т.б.

2)  өткізбейтін: «адамдар жүмыс істеп жатыр — қосуға болмайды», «желілерде жүмыс жүріп жатыр — қосуға болмайды».

3)  рүқсат беру: «осы арада жүмыс істеу», «осы араға міну», «жүмыс істеуге нүсқау».

4)   ескерту;   қолданылған   шаралар   туралы   ескерту.   Резеңке 
колғаптар, қорғаныс қүралдары жабық шкафтарда және жэшіктерде қүрал- 
саймандардан бөлек, майдан, бензиннен, жэне басқа заттардан аулақ, ал 
қолдану алдында қағып, тазалап алу керек.

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

Қазақстан Республикасының Біртұтас электр энергетикасы жүйесі (ҚР БЭЖ) республика тұтынушыларын сенімді әрі сапалы электрмен жабдықтауды қамтамасыз ететін электр станцияларының, электр жеткізу желілері мен қосалқы станциялардың жиынтығын құрайды.