Атмосфералық ауаның химиялық жолмен ластануы, ауаның сапасын бақылау және адам ағзасына әсері

2008 жылғы КПО б.в.-ның қоршаған ортаның өндірістік бағдарламасы Қоршаған ортаны қорғау Батыс Қазақстан обылыстық аймақтық басқармасымен, Батыс Қазақстан облыстық мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау департаментімен,Батыс Қазақстан облыстық геология және жер қойнауын пайдалану инспекциясымен келісілген.

Бақылауды ұйымдастыру, орналастыру, бақылау посттарының саны, бағдарлама және орындалу мерзімі  «Табиғатты қорғау. Атмосфера. Елді мекендердің ауасының сапасын тексеру ережесі» 17.2.3.01-86 Мемлекеттік стандарты, 12.1.005-88 Мемлекеттік стандарты және БҚ 52.04.186-89 «Атмосфераның ластануын бақылаудың басшылығы».

Атмосфералық ауа бассейнінің жағдайын бақылау үшін ұйымдастыру және орналастыру шараларымен қатар, арнайы график бойынша жоспар құрылып, таңдап алынған орындарға кезеңдер бойынша арнайы параметрлерге зерттеу жүргіземіз. Мұндай шаралар жүйесі төмендегі кестеде келтірілген.

 

Ауалық бассейн жағдайын бақылау график-жоспары

№	Таңдау алынатын орын	Параметрлері	Периодтылығы
1	Жарсуат Жаңаталап Қарашығанақ Қаракемир Димитрово Бестау Өспен Ақсай Приуральное	SO2, NO2,СО, H2S	Орташа күндік ГОСТ 17.2.3.01-86
		ксилол, бензол, толуол	Күніне 1 рет
	Березовка	SO2, NO2,СО, H2S метилмеркаптан	Орташа күндік ГОСТ 17.2.3.01-86
		ксилол, бензол, толуол	Күніне 1 рет
2	Өндірілген сұйықтар мен қатты қалдықтарды сақтау ауданы (ауданның шетінен периметрі  300 м қашықтықта жиналған 8  орын)	CH4, метилмеркаптан, метанол, H2S, фенол	Күніне 1 рет
3	КУО (желденген және желі жоқ жақтағы объектілердің СЗЗ шекарасында)	CH4, метилмеркаптан, метанол, H2S, фенол	35а және 35b чектарын эксплуатацалау басталған уақыттан күніне 1 рет
		SO2, NO2,СО	ВП эксплуатацияланудаы  енгізген уақыттан бастап
4	СЗЗ  8 румба бойынша	SO2, NO2,СО, H2S, CH4, метилмеркаптан	Күніне 2 рет ГОСТ 17.2.3.01-86
5	КПК-ғы НПС	SO2, NO2, СО көмірқышқылдары (C1-C6)	Күніне 1 рет
6	НПС Үлкен шаған	SO2, NO2, СО көмірқышқылдары  (C1-C6)	Күніне 1 рет
7	Қозғамалардың түйнектері (LV1-LV27)	көмірқышқылдары (C1-C6)	Күніне 1 рет
8	Метеорологиялық параметрлер	Желдің жылдамдығы, желдің бағыты, ауаның тмпературасы, атмосфералық ауаның қысымы, ауаның ылғалдылығы, атмосфералық құбылыстар, жаңбыр саны	Күніне 8 рет
9	4 Автоматтандырылған станциялардың КНГКМ аймағындағы ауаның мониторингі (СЭМ001-СЭМ004)	SO2, NO2,СО, H2S	үздіксіз
10	8 Автоматтандырылған станциялардың КНГКМ СЗЗ шекарасындағы ауаның мониторингі (СЭМ005-СЭМ012)	SO2, NO2,СО, H2S	үздіксіз

 

Ауа ластануының бағалану деңгейінің критерийіне сәйкес (ШРЕК) атмосфералық ауа жағдайының динамикасы төмендегілерді көрсетеді:

• Жергілікті жерлердегі ауа мониторингісі:

- барлық бақыланатын ингредиенттер ШРК деңгейінен төмен дәрежеде

-Жарсуат,Қарашығанақ, Успен ауылдарында 2005-2008 жж. күкірт диоксиді мөлшерінің арытқандығы байқалды сонымен бірге Димитрово, Жаңаталап, Қаракемир, Приуральный және Ақсай қалаларында 2008 жылы күкірт қостотығы концентрациясы 2006 жылғы деңгейінде қалды;

 - 2006 – 2008 жж. азот қостотығының мөлшері Березовка және Бестау ауылдарында, Жарсуат ауылы мен Ақсай қаласына қарағанда артқандығы, ал қалған елді мекендерде өзгеріс байқалмаған;

- күкірітті сутегі концентрациясы 2005 – 2008 жж. аралығында өзгермеген.

• Санитарлы-қорғаныш аймағында атмосфералық ауа мониторингі:

- бақылауға алынған қосылғыштар концентрациясы ШРК деңгейінен төмен орналасқан;

- 2008 жылы күкірітті диоксидінің мөлшері оңтүстік-батыстан өзге бағыттарда 2006 жылдың деңгейінде қалды,

- 2008 жылы азот диоксидінің концентрациясы 2005 және 2006 жылдар көрсеткішінен төмен болды;

- күкірітті сутегі мөлшері үш жылда (2005-2008 гг.) бір деңгейде қалды;

- күкірт оксидінің мөлшері соңғы 3 жылда төмендегені байқалды.

• НПС КПК-ғы атмосфералық ауа мониторингісі:

- бақылауға алынған қоспалар концентрациясы фондық өлшемнен төмен;

- күкірітті диоксидінің мөлшері 2008 жылы2006 жыл деңгейінде қалды;

- 2008 жылы азот диоксидінің концентрациясы 2005 және 2006 жылдар өлшемдерінен төмен;

- күкірт оксиді мөлшері соңғы 3 жылда төмендегені байқалды;

- шектеулі күкірттер концентрациясы 2006 жылы 2005 жылмен салыстырғанда төмендегенмен, 2008 жылы қайтадан көбейген.

«2008 жылғы атмосфералық ауаны қорғау туралы есепке» сәйкес (форма № 2-ТП ауа) КПО б.в. бойынша  жалпы атмосферадағы ластанған заттар көзінің саны 405 дана, соның ішінде 251-і ұйымдық көздерді құрайды.

Атмосферадағы  ластанған заттардың  рұқсат етілген қалдықтары жылына 15777.58742 тоннаны құрайды.

2008 жылы атмосферадағы ластанған заттардың рұқсат етілген қалдықтарының нақты көлемі 11783/666 тоннаны, соның ішінде қатты заттар – жылына 168/467 тонна, ал газ тәрізді және сұйық заттар – жылына 11615/199 тонна құрайды.

 

6. Атмосфераға таралатын шығарындыларды азайту бойынша шаралар

КПО б.в. 2008 жылға арналаған табиғат қорғау шараларының жоспарына енгізілген атмосферадағы  ластанған заттар қалдығын азайту және облыстағы атмосфералық ауаны қорғау шаралары төмендегі кестеде келтірілген.

2008 жылға арналған КПО б.в. табиғат қорғау шараларының жоспары

№	Табиғат қорғау шаралары	Күтілетін экологиялық эффект	Жүзеге асыру уақыты	Орындауға жауаптылар
1.       2                                     1.3       1.4       1.5	«2006-2009 жылдар аралығында қоршаған ортаны ластанған заттар қалдықтарын азайту бойынша жоспарды» жүзеге асыру	Қоршаған ортадағы ластанған заттар қалдығының төмендеуі 6713 т.	2006-2009 жж	ООС бөлімі
	Жаңа скважина шлейфі болмаған жағдайдан  өзге, «MPLT» құрылғысының көмегімен жүргізілетін барлық зерттеулерде жасытудан бас тартудың келешек практикасы	Атмосферадағы ЗВ қалдықтарының көлемінің  азаюы 2037 т.	2006-2009 жж	Кен орындарын өңдеу және геология бөлімі
	Қалдықтарды барынша азайтуды мәлімдеу мақсатындағы скважинаны сынау режимінің  анализі  - жинақтаудың кәсіптік жүйесінде  сұйық күкіртті қотарудың тұйықталған жүйесін қолданып, скважинаны сынау технологиясын жүзеге асыруды іздеу және анализі - жинақтаудың кәсіптік жүйесінде  УВС беруді қамтамасыз ететін, орташа қысым сепарациясын қолданып, скважинаны сынау технологиясын жүзеге асыруды іздеу және анализі - жинақтаудың кәсіптік жүйесінде  УВС беруді қамтамасыз ететін, көпсатылы сепарацияны қолданып, скважинаны сынақтау технологиясын жүзеге асыруды іздеу және анализі	Атмосферадағы ЗВ қалдықтарының көлемінің  азаюы 2037 т.         Геологиялық шығындардың төмендеуі.	2006-2009 жж	Кен орындарын өңдеу және геология бөлімі
	Жоғары нәтижелі скважиналарда  өңдеу есебінен мүмкін болатын сынақтар арқылы скважиналардың санын қысқарту	Жасытудың жалғасуының қысқаруы	2006-2009 жж	Кен орындарын өңдеу және геология бөлімі
2	КМГКК аймағында қоршаған ортаның  трансшекаралық ластануын зерттеу.	Шекаралас облыстар аумағында ЗВ жалғамасы  және КНГКМ өңдеуінен РФ және ҚР шекаралас аймақтарында трансшекараны  ластану көлемінің көрінуі	2006-2008 жж	ООС бөлімі
3	ГП-3-те жабық дренаждық жүйені эксплуатацияға ендіру	Қазіргі уақытты авариялық жағдайда қолданылатын, ГП-3-дегі горизонталь факелдегі газды жасыту үшін амбарды жабу мүмкіндігі	2006-2008 жж	Жобалау – техникалық бөлімі
4	«Конденсат» АҚ-ң МТУ-400 – бен  желдетілетін газына утилизация жүргізуге  мүмкіндік беретін құрылғыларды орнату - 2008 жылғы жобаны өңдеу - 2008 жылы  қолданысқа ендіру	Березовка өзені аймағындағы қорғалатын суда орналасқан, «Конденсат» АҚ-ң  МТУ-400-дегі горизонталь факелді  жабу мүмкіндігі	2008-2008 жж.	Жобалау – техникалық бөлімі
5	КПК газтурбиналық құрылғыларындағы өндіріс қалдықтарын автоматты түрде бақылау приборларын іске қосу	Технологиялық құрылғыларды уақытында  ретке келтіру және бақылауға  алу  арқылы қоршаған ортаны ластайтын  заттар қалдығын азайту	1 квартал 2008 ж	Жобалау – техникалық бөлімі
6	ГП-2-де ащы газды плпстқа өңдейтін компрессорлар турбинасындағы өндіріс қалдықтарын автоматты түрде бақылау приборларын іске қосу .	-//-	2 квартал 2008 ж	-//-
7	КПО б.в-ң барлық стационарлық көздеріндегі өндіріс қалдықтарынан алынатын сынамаларды таңдау орындарын құралдармен жабдықтау	-//-	2008 ж	-//-
8	КМГКК-ның өндірістік мониторингі.	Кәсіптік объектілерінен ОС-қа дейін ЗВ эмиссиясы және кен орны мен жергілікті жерлердегі топырақта, суда, атмосфералық ауадағы жағдайдың мониторингі	Желтоқсан  2008 ж	ООС бөлімі

 

«2008 жылғы КПО б.в-дағы табиғат қорғау шаралары туралы есебіне» сәйкес 2008 жылы төмендегі жоспарланған шаралар өткізілді:

• Аймақта ауа жануын өткізуге мүмкіндік беретін, арнайы конструкциялы «Суперзеленный Горелки» (СЗГ) горизонталь сепараторы арқылы скважиналарды зерттеуді одан әрі де қолдану. Шаралардан ЗВ қалдықтарын азайту 49.17 тоннаны құрады. Зерттеулерің саны мен оның ұзақтығын азайту салдарынан қалдықтар 1187 тоннаға дейін қысқарды.
• Жолдағы газды толық утилизациялау мәселелерін шешудің тиімді жолдарын анықтау, соның ішінде:

• Скважинада шлейф жоқ болған(жаңа скважиналар үшін) жағдайлардан өзгесінде «MPLT» құрылғысы арқылы жүргізілетін зерттеулердің барлығында жасытудан бас тарту практикасын одан әрі жүргізу. Коллектордың характеристикасы мен оның жағдайын бақылауды анықтау мақсатында «MPLT»гидродинамикалық зерттеулері жүргізіледі. MPLT зерттеу кезінде скважиналық флюид шлейфтер арқылы технологиялық құрылғыға беріледі, бірақ бұрынғыдай жанбайды. ЗВ қалдықтарының көлемінің қысқаруы 160.77 тоннаны құрады.
• Жаңа технологиялардың мұнай/конденсатты шлейфпен беру әдісін тестілік сепаратормен скважиналарды зерттеу арқылы ендірілді. 12 айда 5638 тонна мұнай жинақтаудың кәсіптік жүйесіне жіберіліп, геолгиялық жойылым қысқарды. Экологиялық эффект – атмосферадағы ЗВ қалдықтарының көлемі 165 т қысқарды.

• УКПГ-3-тегі жабық дренаждық жүйенің жеке модернизациясы. Пилоттық оттан басқасы ГП-3-тің горизонталь факелінде газды жасыту үшін амбарды механикалық тоқтатуды орындауға мүмкіндік беретін дренажды сыйымдылық (6м³) пен трубақондырғылар жүйесінің монтажы. ППР және авариялық жағдайларда ғана қолданылатын УКПГ-3-ң горизонталь факеліндегі газды жағуы үшін амбарды жабу мүмкіндігі экологиялық эффект – пилоттық оттың жануынан ЗВ қалдықтарың 11 тоннаға қысқаруы.

• КПК газтурбиналық құрылғыларында өндіріс қалдықтарын автоматты бақылайтын приборларды қызметке енгізу. Өндіріс қалдықтарын автоматты бақылайтын приборлар орнатылды. Технологиялық құрылғыларды уақтылы реттеу және бақылау арқылы қоршаған ортадағы ластанған заттар қалдықтарын қысқарту.

 «2008 жылғы КПО б.в-дағы табиғат қорғау шаралары жоспарында» енген шараларды жүзеге асыру нәтижесі 2008 жылы УВС-та технологиялық және геологиялық жойылымдарды азайтуда жалпы кен орнындағы атмосферадағы ластанған заттар қалдықтарының көлемінің кемуін  жылына 1408 тоннаға жеткізді («2008 жылғы атмосфералық ауаны қорғау жөніндегі есебі», 4 бап (форма № 2-ТП ауа)

КРО б.в. бойынша жалпы  атмосфераны ластаған қалдық заттар саны 405  өлшемді құрайды, оның ішінде 251-і ұйымдық көздерден.

Рұқсат етілген атмосфераны  ластайтын лас заттардың көлемі жылына 15777.58742 тоннаны құрады. 

2008 жылғы атмосфераны лас заттармен бүлдіретін қалдықтардың нақты көлемі 11783.666 тоннаны құрады, оның ішінде:

-  Қатты заттар – жылына 168.467 тонна.

-  Газ тәрізді және сұйық заттар – жылына 1615.199 тонна.

«2008 жылғы КПО б.в.-ң табиғат қорғау шараларының жоспарының» орындалу нәтижесінде лас қалдықтарды азайту көлемі жылына 1408 тоннаны құрады.

Мониторингтік мәліметтер бойынша:

- «КПО б.в.-ның қоршаған ортаның өндірістік бағдарламасында» қарастырылған барлық бақылаудағы ингредиентер концентрациясы аталған есепті мерзімде тиісті деңгейден асқан жоқ.

-  Кен орны аймағы мен оған жақын маңдағы тұрғылықты жерлердің санитарлық-қорғаныш шекарасында көмірқышқыл оксиді концентрациясының төмендеуі байқалды.

.

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ:

 

Әртүрлі мұнай  өнімдерінің қалдықтарымен ластанған аймақтардың қоршаған ортаға әсерін анықтау және оны экологиялық тұрғыдан бағалауда қоршаған ортаға әсерін зерттей келе мынадай қорытынды жасауға болады.

Атмосфералық  ауаға әсерін бағалауда, алдымен атмосфера ауасына әсер қоршаған ортаға таралатын ингредиентердің түрлері мен жобаланған нысандың салыну орны мен оның пайдаланылуына байланысты болады.

Сонымен қатар аймақтың табиғи климаттық жағдайларына, оның ішінде ауаның температурасының, желдің бағытының әсерлері атмосфера ауасының ластануына себеп болады.

Шикі өнімдерді  өндіру кезіндегі пайдаланылатын автокөліктен және арнайы техника машинадан бөлінетін улы газдар, жол салу кезіндегі тасымалданудан шаңның бөлінуі.

Атмосфераға ластаушы зат бөлетін түрлі жағдайлар анықталды. Жүргізілген есептердің нәтижесінің көрсетілуінше қауіптілігі бойынша 2-3 класқа жататын мазутталған топырақ пен мұнай шыламдарын сақтайтын полигондардан атмосфераға бөлінетіні мәлім болды.

        Жер үсті және жер асты суларына әсерін бағалауда мұнай шыламдарымен мазутталған топырақтардың жер асты суларына түсуін болдырмау өте маңызды.

Атмосфералық жауын - шашынның орташа, көпжылдық көлемі. Бұл аймақтың климаттық жағдайы жауын - шашын аз, климаты ыстық, үнемі желдің болуы судың тез булануына әкеледі, сондықтан жобаланған обьектінің жер асты суларына әсері аз деуге болады, өйткені жер асты сулары тереңдікте жатыр, бірақ мүмкіндігі ұзақ уақыттардан кейін болуы мүмкін.