Қоршаған ортаны және еңбекті қорғау Қауіпсіздік техникасы

Шығындар 139930,83 – 162698,91 = -22768,08т/жыл

20. Шығындарды есепке  алғанда қопсытқышқа  түсетін  саз массасы

     т/жыл

 Қопсыту кезіндегі  шығындар  140000,83 – 139930,83= 70 т /жыл

21. Тасымалдау шығындарын  есепке алғанда саз массасы

 т/жыл

Тасымалдау кезіндегі шығындар 140028,83 – 140000,83 = 28 т/жыл

Саз сақтау бөліміне түсетін саз массасы 140028,83 т/жыл

22. Шығындарды есепке  алғанда дозалауға түсетін ағаш жаңқаларының массасы

      т/жыл

 

Дозалау кезіндегі шығындар  =4541.47 т/жыл

23. Шығынадарды есепке  алғанда тордан өткізуге ағаш  жаңқаларының массасы  

     т/жыл

Өткізу кезіндегі шығындар  4550,57-4541,47 = 9,1 т/жыл

24. Қалдықтарды есепке  алғанда ағаш жаңқаларының массасы

 т/жыл

Қалдықтар 4596,53 – 4550,57 = 45,96 т/жыл

25. Шығындарды  есепке  алғанда  дозалауға түсетін  ағаш жаңқаларының массасы

      т/жыл

 Дозалау кезіндегі шығындар  4601,13 – 4596,53 = 4,6 т/жыл

26. Тасымалдау шығындарын  есепке алғанда ағаш жаңқаларының  массасы

      т/жыл

Тасымалдау кезіндегі  шығындар  4602,05 – 4601,13 = 0,92 т/жыл

Бункерге түсетін ағаш жаңқаларының массасы 4602,05 т/жыл

27. Шығындарды есепке  алғанда дозалауға түсетін шамот  массасы

      т/жыл

 Дозалау кезіндегі  шығындар 499,36 – 460,20  = 39,16 т/жыл

28. Шығындарды есепке  алғанда тордан өткізуге түсетін  шамот массасы

      т/жыл

Өткізу кезіндегі шығындар 5003,6 – 4993,61 = 9,99 т/жыл

29. Шығындарды есепке  алғанда  майдалауға түсетін   шамот массасы 

      т/жыл

Майдалау кезіндегі  шығындар 5043,95 – 5003,6 = 40,35 т/жыл

 

30. Шығындарды есепке алғанда майдалауға түсетін шамот массасы

      т/жыл

Майдалау кезіндегі  шығындар 5084,63-5043,95 = 40,68 т/жыл

31. шығындарды есепке  алғанда дозалауға түсетін шамот  массасы   т/жыл

Дозалау кезіндегі шығындар 5089,72 – 5084,63 = 5,09 т/жыл

32. Тасымалдау шығындарын  есепке алғанда шамот массасы   т/жыл

Тасымалдау кезіндегі  шығындар 5090,74 – 5089,72 =1,02 т/жыл

Бункерге түсетін шамот массасы 5090,74 т/жыл

 

3.5. Шикізаттар мен жартылай фабрикаттар

Керамикалық қасбеттік  қаптама бұйымдары үшін саз қолданылады, олар келесі талаптарға жауап сай  болуы керек. Бұл саздардардың өте жоғары пластикалыққасиеті, байланыстырғыш қасиеті және кептіргішке жоғары емес сезгіштігі, жақсы қалыптануы, жарылусыз кебуі, берік шикізат беруі, төмен температуралы болуы, күйдіргеннен кейін біртұтас түс беруі, құрамында зиянды зат болмауы керек.

Жоғарыда айтылғандарға  сай келмейтін саздарды, қоспаларда басқа сапалы саздармен бірге, пайдалануы мүмкін.

Керамикалық қасбеттік қаптама бұйымдарын пластикалық қалыптаумен, жартылай құрғақ престеумен немесе шликерді құю арқылы әдістерімен дайындайды. Пластикалық қалыптау әдісі кеңінен қолданылады, өйткені бұл әдіспен керамикалық қасбеттік қаптама бұйымының көп түрін дайындап шығаруға болады: беттік кірпіш және беттік тастар, қаптағыш плиталар мен плиткалар, сәулеттік-өнерлі бөлшектер. Әдетте жартылай құрғақ әдіспен кіші өлшемді бұйымдарды және оңай профильді бұйымдарды алады: кәдімгі және профильді беттік кірпіштер, тегіс және бедерлі бетті плиталар, қасбетті аз габаритті плиткалар және керамикалық төсегіш плиткалар және т.б. бұйымдар. Құю тәсілімен қасбеттік кіші өлшемді қаптама плиткалары жасалынады. Бұл толассыз әдіспен конвейерде орындалады, оның құрамында шликер және глазурь түсіруге арналған, кептіргіш және сызаттық доңғалақты пеш құрылғылары болады.    

Қасбеттік қаптама бұйымдарын әр түрлі түсті қышты саздан алуға  болады. Мысалы, никифоровский сазы күйдіруден кейін қызыл түс береді, николаевский сазы – сары түс және т.б. Қызыл түс беретін минералды бояғыштар темір тотықтары болып табылады, ал қоңыр түс – марганец кені, сұр түс – хромды кені.

Керамикалық бұйымдарды дайындау үшін шикізат есебінде иілімді  материалдар (саздар, каолиндер) және иілімді  емес материалдар (жанатын қоспалар) қолданылады. Саздар мен каолиндердің жалпы атауы сазды материалдар болып аталады. Кейбір жасанды күйдірілген материалдар өндірісінде диатомит, трепел, сонымен қатар қождар, күлдер, сланецтер қосымша ретінде қолданылады.

      Саз негізінен әр-түрлі минералдардан тұрады. олардың ішіндегі көп таралғаны каолиниттер (каолинит Al₂O₃*2SiO₂*2H₂O және галлуазит Al₂O₃*2SiO₂*4H₂O), монтмориллониттер (монтмориллонит Al₂O₃*4SiO₂*nH₂O, бейделлит Al₂O₃*3SiO₂*nH₂O) және гидрослюдалар (негізінен слюданың әр-түрлі гидратациялану дәріжесінен пайда болған өнімдер). Саздың химиялық құрамы төмендегі кестеде көрсетілген.

 

Саз кірпіштің  химиялық құрамы.

SiO2	Al2O3	Fe2O3	CaO	MgO	Na2O+K2O
60-75	10-15	2-12	2-15	1-6	2-6

 

 

      Балшықтың, керамикалық бұйымдарды дайындауға жарамдылығы, бірінші кезекте, минералды құрамымен, дисперсиялығымен, иілгіштігімен  және жылуға шыдамдылығымен анықталады. Балшықттың химиялық құрамы негізінен кремний, алюминий, темір тотықтарының құрастырылған (мас): SiO₂ – 40-50; Al₂O₃ – 40-50; Fe₂O₃ – 9-15; MgO – 1-4; CaO – 0,5-2,5; Na₂O, K₂O – 1% дейін болады. Балшықтағы химиялық және минералогиялық қасиеттерінің өзгеруіне орай керамиканың физикалық-механикалық құрылыстық қасиеттері және түсі басқаша өзгереді. Балшық құрамында

кремнеземнің (SiO₂) өзгеруіне қарай оның иілгіштік қасиеті азаяды. Балшықтағы глинозем керамика түсін түссіздендіреді және оның отқа шыдамдылығын арттырады. Темір тотығының балшықтағы өсуі, шикізаттың балқу температурасы мен отқа төзімділігін бәсеңдетеді. Одан басқа, Fe₂O₃ мөлшері өзгерсе, керамиканың түсі ашық қоңырдан-күңгірт қызылға дейін өзгереді. Керамика құрамына карбонаттар күйінде енетін магний мен кальцийдің тотықтары, керамикалық бұйымдардың кеуектілігін арттырады, осының арқасында олардың массасы мен жылу өткізу коэффициенттері азаяды. Натрий мен кальцийдің тотықтары (Na₂O, K₂O) күйдіру температурасын азайтады және көп мөлшерде балқыманың пайда болуына орай керамикалық бұйымдардың тығыздығы артады. Керамикалық бұйымдар өндірісінде әр түрлі құрамдағы минералды балшықтарды қолданады: каолинитті, монтмориллонитті, монотермитті. Балшықта негізгі басты минералдардан басқа кварц, слюда, дала шпаты, кальций мен магнийдің карбонаттары болуы мүмкін. Керамикалық шикізат құрамындағы карбонатты қоспалар зиянды деп саналады, себебі күйдіру кезінде пайда болған байланыспаған әк, су әсерінен сөнгенде, көлемі ұлғаяды. Осының салдарынан керамикада майда жарықшалар (сызаттар) пайда болады да, бұйым бұзылады.

      Балшықтың  маңызды технологиялық қасиеттерінің  бірі – иілімділік. Осы көрсеткіш балшық құрамына, олардың дисперсиялығына байланысты. Құм, шамот, қож, тас көмір, күл, балшық иілгіштігін азайтады, бірақ осы материалдардың кептіру мен күйдіру процестеріне кететін шығынды азайтады.

     Керамикалық  бұйымдардың күйдіру температурасын  азайтатын қоспаларға (флюстерге), дала шпатын, шыны, кварц және басқаларды жатқызуға болады. Бұйымның қуыстылығығын өсіру үшін балшыққа мергель, доломит, кальций, ағаш ұнтағын, тас көмір, кокс және басқаларды қосады.

     Балшықты  өте төзімді ( балқу температурасы 1580ºС жоғары), қиын балқитын (1580-1350ºС) және жеңіл балқитын (1350ºС төмен) түрлерге жіктеледі.

      Температура  100-110ºС-қа дейін қыздырғанда, балшықты  массадан реакцияға түспеген  бос сулар буланады, ал температура  450-650ºС аралығында химиялық қосылған гидратты қоспалар ыдырайды. Сулы каолинит (Al₂O₃*2SiO₂*2H₂O) сусыз жағдайына ауысады. 650-800ºС температурада каолинит, глинозем (Al₂O₃) мен кремнеземге (SiO₂) ыдырайды. Әрі қарай температураның өсуімен сұйық фаза (балқыма) пайда болады және реакцияға түседі. Осының арқасында магний мен кальцийдің карбонаттары ыдырайды, органикалық заттар жанады. Күйдірудің температурасы 700-800ºС-қа жеткенде, балшық беріктігі  төмен, су әсеріне тұрақты, қуысты затқа айналады. Көптеген керамикалық материалдарды 1000-1100ºС температурада күйдіреді. Керамикалық бұйымдарды күйдірудің температурасын одан әрі өсіру, олардың тығыздығы мен беріктігінің өсуіне әкеп соғады: осындай жағдайда пайда болған сұйық фаза қуыстарды толтырады және ұйымның жүйелерін тығыздайды. күйдіру кезінде бұйым көлемнің біразы балшықтың оттық шөгінуі деп аталатын құбылыстың әсерінен кішірейді.

    Егер балшық  бөлшегінің диаметрі 0,005 мм-ден аз  болса, онда балшық жоғарғы  иілгіштік қасиетке ие. Балшық  бөлшектерінің құрамы мен өлшемдеріне  қарай оларды  жоғарғы иілгіштік, иілгіш, төмен иілгіш және иілмейтін деп жіктеуге болады. Жоғарғы иілгіш балшықтың құрамында 80-90% балшықты минералдар бар. Мұндай балшықтың иілгіштік қасиеті 25% жоғары, су сіңірімділігі 28%-дан көп, ауадағы шөгінуі 10-15%-дан асады. Нормалды иілгіштігі бар балшықтағы сазды минералдардың мөлшері 30-60% болса, балшықтың иілгіштігі 15-25%, су сіңірімділігі 20-25%, ауалық шөгінуі 7-10%. Аз иілгіш балшықтардың құрамындағы балшықты минералдар  мөлшері 5-30% ғана. Олардың ауалық шөгінуі 5-7%, иілгіштігі 7-15%, ал су сіңірімділігі 20% жетеді. Иілімді емес сазды балшықтар қалыптау мен өңдеуге берілмейді.

    Иілімді сазды  балшықтар едәуір шөгінуге бейімді,  сондықтан осындай балшықтан  алынатын массаға жүдеткіш қоспаларды  қосады. Иілімді емес шикізатты иілімді саздармен араластырып түзетеді, мысалға бетонитті саздары қосылады.

   Керамикалық материалдар  өндіретін өндіріс орындарында  иілімді балшықтардан қаптағыш  кірпіш, плитка, керамикалық тастар, черепица, канализациялық құбырлар, едендік плитка және басқа бұйымдар өндіреді.

   Құрылыстық керамика  өндірісінде қолданылатын балшықтардың  құрамында каолинит, сулы слюда,  монтмориллонит, аз ғана кварц,  карбонаттар және темір тотықтары  бар. Осындай балшықтан қабырғалық  тастар, кірпіш, шатырлық черепица, қаптағыш тақтайшалар, жеңіл керамикалық толтырғыштар (керамзит, аглопорит) дайындайды. Кірпіштік балшықты, кірпішті қалайтын құрылыстық ерітінділерде, сылақтық ерітінділерде, шала күймеген кірпішті дайындауда, сабанды қабырғалық блоктарды дайындауда, нығыздалған балшақты қабырғаларды тұрғызуда және басқа да мақсаттарға қолданады.

    Бентонитті  балшық – вулканды күлдер, туфтар  мен лавалардың химиялық ыдырау  процесінде пайда болған, монтмориллонит  тобындағы минералдардан шыққан  шөгінді тау жынысы. Бентоитті балшықты құрылыста жапсарларды бекітетін материалдарда толықтырғыш ретінде, жер асты құрылыстарын бекітуде, аглопорит пен керамзитті өндіруде, керамикалық массаның иілгіштігін жақсарту сияқты бағыттарда табысты пайдалануда.

    Отқа төзімді балшықтар негізінен каолиннен шыққан. Одан басқа олардың құрамында аз ғана мөлшерде кварц, дала шпаты, сулы слюда, карбонаттар және басқа қоспалап бар. Мұндай шикізаттардың басым көпшілігі отқа төзімді шамотты материлдар өндірісінде: отқа төзімді сылақтарда, сондай-ақ керамиканы күйдіретін пештерді тұрғызуда қолданып жүр.

 

 

 

 

 

 

 

 

3.6. Негізгізгі техникалық, көліктік қондырғыларды таңдау және есептеу

 

Қондырғыларды таңдау зауыттың  өндірістік бағдарламасына сәйкес анықталады.

Қондырғылар саны:

     ,

мұнда R- өңделетін материал саны;

P- қондырғы өнімділігі.

Пайдалану коэффициенті қондырғының пайдалану белсенділігін  анықтайды:

    

Ленталы вакуумды пресс  СМ-58

    

№	Элементтер	Өлшем бірлігі	Көрсеткіштер
1	Өнімділік	дана/сағат	5000
2	Шығу кезіндегі тығыздатқыш  диаметрі	мм	450
3	Электроқозғалтқыштың Қуаты	кВт	55
4	Өлшемдер: ұзындығы ені биіктігі	мм	3650 1400 1500

 

             

n=1 деп қабылдаймыз.

 

Алматы  қаласындағы керамикалық тастар өндіретін зауыттың құрылысы

 

1-сурет. Гидравликалық пресс

 

 

 

2-сурет. Кептіру вагонеткалары

Керамикалық тастарды кептіру

 процесі  осы кептіру вагонеткаларында  жүреді.

          а)

        

 

 

 

 

              б)

 

        

 

3-сурет. Күйдіру вагонеткалары

Керамикалық тастарды күйдіру

 процесі  осы күйдіру вагонеткаларында  жүреді.

           а)

        

   б)                                                              в)

                           

 

 

 

 

4-сурет. Туннельді пеш – ұзына бойы көрінісі.

 

 

5-сурет. Сақиналы пеш (гофмандық) – 1-пеш каналы; 2- шикізат садкасы; 3-түтін конусын қадағалау; 4-жанармай құюға арналған саңылаулар; 5-газ шығатын канал; 6- пешке шикізатты енгізу немесе кірпішті шығаруға арналған  тесік.

 

 

        6-сурет. «Кема» ленталы вакуумды-пресс қондырғысының схемасы.

 

1. Престің негізгі цилиндрі;  2-перфорлы тор;  3-герметикалық қақпақты вакуумды камера; 4- тексеретін терезе; 5- шнекті винт; 6- тиейтін қорап; 7- престің артқы цилиндрі; 8- престің конустық бөлігі;

 

 

3.7. Бункер және қоймаларды есептеу

 

     1. Ағаш жаңқаларын сақтауға арналған бункер.

Өндірістік  бағадарламаға сәйкес 1,23 м³/сағ – та ену керек.

2 сағаттық шикізат  қорын қамтамасыз ету керек:

1,23∙2=2,46 м³

Толтырғыш коэффициентін  есепке ала отырып бункер көлемі:

2,46/0,8=3,08 м³

     2. Шамот сақтауға арналған бункер.

Өндірістік  бағадарламаға сәйкес 0,9 м³/сағат – та ену керек.

2 сағаттық шикізат  қорын қамтамасыз ету керек:

0,9∙2=1,8 м³

Толтырғыш коэффициентін  есепке ала отырып бункер көлемі:

1,8/0,8=2,25 м³

     3. Шихта сақтағыш.

Өндірістік  бағадарламаға сәйкес 10,84 м³/сағат – та ену керек.

10 тәуліктік  шикізат қорын қамтамасыз ету  керек:

10,84∙240=2601,6 м³

Толтырғыш коэффициентін  есепке ала отырып шихта сақтағыштың  көлемі:

2601,6/0,8=2352 м³

    

 3.8. Дайын өнім сапасын және технологиялық процесті қадағалау

         Металл емес және силикатты материалдарды өндіру жоғары сапалылық және технологияның қуаттылығымен сипатталады. Мұның бәрі өндіру тәсілінің құрылымын түпкілікті өзгертуді талап етеді. Техникалық бақылау – бұл объектінің (материал, бұйым немесе процесс) бекітілген талаптарға, стандарттау және сертификаттау заңдарына сай болуы.